کریدور حمل و نقل بین المللی شمال – جنوب (INSTC)

INSTC یک شبکه حمل و نقل ترکیبی 7200 کیلومتری شامل مسیرهای دریایی، جاده ای و ریلی است تا کوتاه ترین مسیر ارتباطی را ارائه و اقیانوس هند را از طریق خلیج فارس به دریای خزر و سپس به روسیه و شمال اروپا متصل نماید.

این سیستم در سال 2000 با حضور هند، روسیه و ایران به عنوان اعضای بنیانگذار آن، تاسیس و کار برای راه اندازی این کریدور در سال 2002 آغاز شد. از آن زمان، آذربایجان، ارمنستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ترکیه به کریدور محلق شده اند. اوکراین، سوریه ، بلاروس، عمان و بلغارستان نیز به عنوان عضو ناظر پذیرفته شده و کشورهای بالتیک مانند لتونی و استونی نیز تمایل خود را برای پیوستن به کریدور INSTC ابراز کرده اند.

کریدور بین المللی حمل و نقل شمال - جنوب (INSTC) هند را به آسیای مرکزی، روسیه متصل می‌کند و می‌تواند تا منطقه بالتیک، شمال اروپا و قطب شمال گسترش یابد و دامنه تجارت را چند برابر کند. همچنین این پتانسیل را دارد که اقتصاد کشورهای حاشیه کریدور را به قطب های تخصصی تولید، لجستیک و ترانزیت تبدیل کند. اخیرا، کریدور غربی INSTC برای اتصال هند به اروپا برای اولین بار عملیاتی شد.

در 21 ژوئن 2021 ، شرکت Nurminen Logistics (یک شرکت لجستیکی فنلاندی) یک محموله 30 کانتینری 40 فوتی را از طریق Vuosaari هلسینکی بوسیله قطار به بمبئی ارسال کرد. این محموله با عبور از روسیه و آذربایجان طی هشت روز به آستارای آذربایجان رسید. سپس پس از 20 روز وارد بندر عباس گردید و 10 روز پس از آن به بندر نوا شووا در بمبئی هند وارد شد.

حجم تجارت دوجانبه بین هند و پنج کشور اسکاندیناوی شامل دانمارک، نروژ، فنلاند، ایسلند و سوئد سالانه بیش از  4.3 میلیارد دلار می‌باشد که 2.2 میلیارد دلار آن صادرات این کشورها به هند و مابقی واردات کشورهای اروپای شمالی از این کشور می‌باشد.

با توجه به حجم بالای تجارت بین هند و پنج کشور اروپای شمالی، استفاده از کریدور شمال جنوب برای صادرات و واردات کالا بین این دو منطقه، تجار این کشورها از مزیت های اقتصادی استفاده از این مسیر نسبت به مسیر سنتی یعنی کانال سوئز بیشتر منتفع خواهند شد.

با تقویت اتصال اینترنت در کشورهای عضو INSTC و کل منطقه کریدور، تجارت الکترونیکی مرزی یکی از بخشهای کلیدی است که بیشترین بهره را می‌برد.بسته شدن اخیر کانال سوئز که 9 میلیارد دلار به اقتصاد جهان خسارت وارد کرد، چشم انداز خوش بینانه نسبت به استفاده از کریدور حمل و نقل بین المللی شمال- جنوب  را به عنوان یک مسیر ترانزیتی جایگزین ارزان تر و سریعتر تقویت کرد.  این کریدور، با مزایای تجاری نهفته که دارد، می‌تواند تحولی دگرگون کننده در منطقه ایجاد کند، نه تنها حمل و نقل ترانزیتی، بلکه توسعه کلی اقتصادی منطقه را تسهیل کند.

این کریدور برای هند با اقتصاد رو به رشدش، یک مسیر تجاری کوتاهتر با ایران، روسیه و فراتر از آن به اروپا فراهم می‌کند و زمینه را برای افزایش مشارکت اقتصادی فراهم خواهد کرد. اخیراً در رویدادی به نام "روز چابهار" ، که 4 مارس امسال در اجلاس دریایی هند برگزار شد، هند پیشنهاد کرد بندر چابهار که تحت سرمایه گذاری این کشور می‌باشد به INSTC متصل شود. 

مزایای بالقوه حمل و نقل کالا از طریق INSTC

• INSTC افزایش و تسهیل خدمات حمل و نقلی برای کالا و مسافر را در نظر گرفته و در عین حال دسترسی بیشتر به بازارها را برای کشورهای عضو فراهم خواهد کرد.
• کشورهای عضو می‌توانند خود را به عنوان قطب لجستیک و ترانزیت توسعه دهند؛ در عین حال همچنین می‌توانند بر توسعه خود به عنوان قطب های تولید از طریق توسعه زیرساخت های سخت افزاری و نرم افزاری تمرکز کنند. تمرکز بر افزایش امنیت مسیر، در کنار  تمرکز بر حفاظت از محیط زیست قرار دارد.
• مسافت های کوتاه و تحویل سریعتر کالا منجر به کاهش هزینه می‌شود؛ INSTC دارای کوتاهترین مسیر تجاری است که هند را به روسیه متصل می‌کند. طبق تحقیقی که انجمن فدراسیون حمل و نقل هند در سال 2014 انجام داد، حمل کالا از طریق این کریدور منجر به کاهش هزینه‌ها به مقدار 30 درصد و کاهش مدت جابجایی کالا به مقدار 40 درصد نسبت به مسیر سنتی سوئز خواهد شد و زمان ترانزیت بار به مقصد اروپا به طور متوسط به 23 روز کاهش خواهد یافت در حالی که این زمان از طریق کانال سوئز 60-45 روز طول خواهد کشید.
• افزایش دسترسی به بازار همراه با ایجاد بازارهای جدید؛ از دیگر مزایای استفاده از این کریدور است زیرا کاهش هزینه حمل و نقل منجر به افزایش رقابت پذیری صادرات اعضا و دسترسی به بازارهای جدید خواهد شد.
• تسهیل در ترانزیت با کمک به توسعه محورهای حمل و نقلی و لجستیکی منطقه؛ طبق توافق بعمل آمده میان اعضای کریدور، انتظار می رود ایران و جمهوری آذربایجان به قطب های ترانزیت تبدیل شوند. در هند، ناگپور و بیوندی از ایالت ماهاراشترا به عنوان قطب های احتمالی لجستیک شناخته شده اند. این کریدور با ظرفیت تخمینی 20 تا 30 میلیون تن کالا در سال، اتصال ترانزیت و تجارت را تسهیل خواهد کرد.
• ایجاد زنجیره‌های تأمین منطقه ای در سراسر اوراسیا؛ ایجاد زنجیره‌های تأمین متنوع در سراسر اوراسیا مطمئناً می‌تواند کلیشه شرق به عنوان تولید کننده و غرب به عنوان مصرف کننده را تغییر دهد.
• فراهم سازی امکان افزایش حجم تجارت بین کشورهای عضو؛
• INSTC نه تنها ارتباطات فیزیکی را تقویت می‌کند، بلکه مکانیسم های لازم برای تبادل اطلاعات را نیز بهبود خواهد بخشید.
• کشورهای عضو INSTC این فرصت را خواهند داشت که خود را از طریق توسعه زیرساخت ها به قطب های تخصصی ترانزیت و تولید تبدیل کنند. بنابراین، این کریدور، حمل و نقل را به یک کریدور توسعه ای تبدیل می‌کند. همچنین به ایجاد فرصت های شغلی بیشتر و رشد کمک می‌کند و منجر به بهبود کلی اقتصاد اعضاء خواهد شد.
• تامین انرژی به عنوان یک کالا؛ با توجه به اینکه هند پنجمین مصرف کننده بزرگ انرژی در جهان است، بهبود ارتباط و چشم انداز تجارت با کشورهای عضو غنی از انرژی را نمی‌توان نادیده گرفت. علاوه بر این، چشم انداز توسعه خط لوله نفت در امتداد INSTC را نمی‌توان منتفی دانست.
• همگام سازی INSTC با توافقنامه عشق آباد و سازمان همکاری اقتصادی دریای سیاه روابط تجاری را گسترش و فرصت های موجود در منطقه را افزایش خواهد داد.
• تحقق بالقوه موافقتنامه تجارت آزاد در منطقه؛ مذاکراتی مبنی بر امضای توافق تجاری آزاد بین هند و اتحادیه اقتصادی اوراسیا انجام شده است. وجود این کریدور، انگیزه زیادی برای حرکت تجاری بین کشورهای مختلف منطقه فراهم خواهد کرد.
• هماهنگ سازی احتمالی با کریدورهای بالتیک، شمالی و قطب شمال در آینده؛ در کنار کریدور دریای شمال-بالتیک، INSTC ممکن است در آینده موجب ایجاد کریدور اسکاندیناوی- مدیترانه و کریدور قطب شمال شود.

افزایش امیدها نسبت به تسریع عملیاتی شدن کریدور

 با بهبود چشم اندازهای ارتباطی پس از پیوستن هند به سازمان همکاری شانگهای در سال 2017 و توافقنامه عشق آباد در سال 2018 ، تحولات در زمینه این کریدور سرعت گرفته است.  در سال 2020، شرکت دولتی کانتینر هند و شرکت سهامی لجستیک راه آهن روسیه تفاهم نامه ای برای حمل بار از طریق INSTC امضا کردند. این اقدام و همچنین توافقنامه ای که در مجمع اقتصادی بین المللی سن پترزبورگ در ماه ژوئن امضا شد، زمینه استفاده از این کریدور را بیش از پیش تسریع و ممکن ساخته است.

       در 21 ژوئن 2021 ، کریدور غربی INSTC برای اتصال هند به اروپا عملیاتی شد. یک شرکت لجستیکی فنلاندی اولین شرکتی بود که از این کریدور ترکیبی برای ارسال یک محموله از Vuosaari فنلاند به بمبئی هند استفاده کرد.  این محموله شامل 30 کانتینر 40 فوتی کاغذ بود که از طریق قطار ارسال شد و پس از عبور از روسیه و آذربایجان در مدت هشت روز به آستارای آذربایجان رسید. سپس کانتینر ها روز بیستم وارد بندرعباس و نهایتا روز سی ام وارد ندر نوا شووا بمبئی هند شدند.  

اگر INSTC، به طور کامل تحقق یابد، می‌تواند فرصت های عظیمی را برای همه کشورهای ذینفع ایجاد نماید. تحقق تمام مزایای بالقوه آن مستلزم تامین مالی پروژه، همکاری اعضا، اراده سیاسی و همچنین برنامه ریزی استراتژیک است.  INSTC به یک منبع مالی منظم، اختصاصی و برنامه ریزی شده برای تحقق اهداف خود نیاز دارد. در واقع، نبود بودجه مناسب و یک سرمایه گذار بزرگ، تا به امروز بزرگترین تنگنای این پروژه بوده است. این پروژه فاقد بودجه بخش خصوصی است. تعرفه‌ها و مباحث گمرکی متفاوت کشورهای عضور از دیگر موضوعاتی است که باید مرتفع گردد. اگرچه بسیاری از کشورهای منطقه در حال مذاکره برای هماهنگی وظایف در طول کریدور هستند.

برای افزایش حجم تجارت، گام مهمتر افزایش ارتباط اطلاعاتی برای ایجاد تقاضا است. INSTC این فرصت را برای کشورهای عضو فراهم می‌کند تا به نحوی که باعث افزایش یکپارچگی اقتصادی شود، با یکدیگر همکاری کنند. ایجاد پارکهای صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی برای توسعه بخش های مورد علاقه، مانند داروسازی و کشاورزی، ارزش تجاری این کریدور را افزایش خواهد داد.