اخبار اقتصادی فنلاند و استونی

گزیدۀ اخبار و تحولات اقتصادی فنلاند و استونی در نیمه دوم آبان ماه 1404 مندرج در رسانه‌های این کشورها به شرح زیر ارائه می‌گردد:

فنلاند:

راه‌اندازی کوپن اشتغال برای جوانان توسط دولت

دولت ابتکاری را برای معرفی کوپن اشتغال[1] اتخاذ کرده است که مقامات اشتغال می‌توانند از آن برای کمک به شرکت‌ها در استخدام جوانان بیکار زیر 30 سال استفاده کنند. وزارت امور اقتصادی و اشتغال هفتم نوامبر مشاوره عمومی را در مورد پیش‌نویس حکم دولت آغاز کرد که مفاد مربوط به کمک هزینه دولتی، معروف به کوپن اشتغال یا یارانه استخدام را تعیین می‌کند و این مشاوره تا 23 نوامبر ادامه خواهد داشت.

این کوپن به مشاغل اعطا می‌شود تا نیمی از حقوق فرد جوان را به مدت شش ماه پوشش دهد. پیش‌نویس حکم کوپن اشتغال بر اساس جلسه بودجه پاییز دولت است که در آن توافق شد که فنلاند به ابزاری سریع برای جلوگیری از بیکاری طولانی مدت جوانان نیاز دارد. هدف از کوپن اشتغال، آسان‌تر کردن یافتن کار در شرکت‌ها برای جوانان با کاهش موقت هزینه‌های استخدام است.

طبق پیش‌نویس حکم، مرکز توسعه اقتصادی اوسیما این یارانه را به مقامات اشتغال اعطا می‌کند تا از استخدام جوانان حمایت کند. سپس اداره کاریابی با شرکت در مورد نحوه استفاده از یارانه توافق‌نامه‌ای امضا می‌کند. برای دریافت یارانه، شرکت باید متعهد شود که حداقل شش ماه یک جوان از گروه هدف را استخدام کند. گروه هدف شامل افراد بیکار زیر ۳۰ سال است که حداقل شش ماه در طول هفت ماه قبل از امضای توافق‌نامه بیکار بوده‌اند. بااین‌حال، جوانانی که فقط دوره ابتدایی و راهنمایی را گذرانده‌اند از این قانون مستثنی هستند. برای آن‌ها، شرط لازم حداقل سه ماه بیکاری است.

پیشنهاد بودجه تکمیلی شامل تخصیص ۳۰ میلیون یورو برای کمک هزینه اختیاری دولت برای این منظور است. انتظار می‌رود این مبلغ از استخدام حدود ۳۳۰۰ تا ۴۴۰۰ جوان به مدت شش ماه در طول سال‌های ۲۰۲۶-۲۰۲۷ پشتیبانی کند. توزیع منطقه‌ای کمک هزینه دولتی بر اساس تخمین اداره کاریابی از تعداد جوانانی که می‌توانند با این کمک هزینه استخدام شوند و تعداد شرکت‌های موجود در منطقه که می‌توانند به‌طور بالقوه به گروه هدف شغل ارائه دهند، خواهد بود.

انتظار می‌رود دولت در دسامبر ۲۰۲۵ در مورد این فرمان تصمیم بگیرد و بلافاصله لازم‌الاجرا شود. پس از آن، مناطق استخدامی می‌توانند برای دریافت یارانه استخدام از مرکز توسعه اقتصادی، حمل و نقل و محیط‌زیست اوسیما (مرکز توسعه اقتصادی اوسیما از ۱ ژانویه ۲۰۲۶ به بعد) درخواست دهند. استخدام با یارانه استخدامی از اوایل سال ۲۰۲۶، زمانی که مرکز توسعه اقتصادی اوسیما بودجه را به مقامات استخدامی اعطا کند، آغاز خواهد شد.

 هشدار صندوق بین‌المللی پول به فنلاند در مورد بدهی‌های فزاینده و بهره‌وری ضعیف

صندوق بین‌المللی پول (IMF) ارزیابی سالانه خود از اقتصاد فنلاند را منتشر کرده است و در میان پیش‌بینی‌های رشد و بهبود، با احتیاط فراوان همراه است. در این گزارش آمده است: "اقتصاد فنلاند همچنان در بحبوحه رشد آهسته بهره‌وری و تقاضای ضعیف بخش خصوصی، عملکرد ضعیفی دارد. درحالی‌که انتظار می‌رود از سال آینده بهبودی قوی‌تر آغاز شود، خطرات نزولی همچنان پابرجاست."

صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی می‌کند که اقتصاد فنلاند در سال آینده ۱.۵ درصد و در سال ۲۰۲۷ نیز به همین میزان رشد خواهد کرد که چشم‌انداز خوش‌بینانه‌تری نسبت به پیش‌بینی‌های همتایان داخلی خود ارائه می‌دهد. صندوق بین‌المللی پول در ارزیابی خود خاطرنشان می‌کند که رشد اقتصادی «با افزایش تدریجی دستمزدهای واقعی، شروع بهبود بازار مسکن و آغاز چندین پروژه سرمایه‌گذاری بزرگ، با بهبود تدریجی تقاضای خصوصی داخلی پشتیبانی خواهد شد». به گفته رئیس تیم فنلاند صندوق بین‌المللی پول، همچنین، ساخت مراکز داده بیشتر و قراردادهای یخ‌شکن باید به اقتصاد و رشد فنلاند رونق بخشد.

اما خطرات زیادی نیز وجود دارد. این خطرات خارجی هستند، چیزهایی که دولت به هیچ وجه نمی‌تواند آن‌ها را کنترل کند. به عنوان مثال، تعرفه‌ها یا تنش‌های ژئوپلیتیکی در صورت وقوع می‌توانند آسیب زیادی به اقتصاد فنلاند وارد کنند.

اگرچه چشم‌انداز کلی صندوق بین‌المللی پول برای اقتصاد فنلاند امیدوارکننده به نظر می‌رسد، اما به‌ویژه در مورد دو عامل هشدارهایی وجود دارد: بدهی دولتی فزاینده و بهره‌وری کند.

در مورد بدهی دولتی، در این این گزارش آمده است که سطح بدهی دولتی همچنان سرسختانه بالا مانده است. پیش‌بینی می‌شود کسری مالی کلی بالای سه درصد باقی بماند، درحالی‌که بدهی تا پایان دهه به ۹۵ درصد تولید ناخالص داخلی نزدیک خواهد شد، عدم کنترل این رقم «می‌تواند اعتماد بازار را نسبت به پایداری بدهی از بین ببرد».

بااین‌حال، این گزارش از توافق اخیر بین احزاب در مورد اعمال «ترمز بدهی» که در طول دوره‌های تصدی دولت اعمال خواهد شد، تمجید کرد. در صورت موفقیت، قوانین جدید به تثبیت سیاست‌های مالی، ایجاد فضای سیاست‌گذاری و کاهش خطرات برای اعتماد بازار کمک خواهد کرد. در مورد بهره‌وری ضعیف، این گزارش خاطرنشان کرد که فنلاند پایه و اساس محکمی‌برای ایجاد شرکت‌های نوپای نوآور دارد، اما آن‌ها اغلب با بوروکراسی اداری محدود می‌شوند. این مشاغل اغلب با موانعی برای افزایش مقیاس مواجه هستند که پویایی اقتصادی را کاهش می‌دهد، توانایی آن‌ها را برای رقابت در سطح بین‌المللی محدود می‌کند و رشد بهره‌وری اقتصاد را محدود می‌کند.

 اقدامات دولت برای جذب مراکز داده با ارزش افزوده بالا

در 18 ژوئن 2025، نخست وزیر پتری اورپو، ولی-ماتی ماتیلا را به عنوان گزارشگر برای تهیه نقشه راه ملی فنلاند برای مراکز داده منصوب کرد. ماتیلا گزارش خود را در 4 نوامبر به نخست وزیر ارائه داد. مراکز داده در مرکز رونق سرمایه‌گذاری جهانی قرار دارند و فنلاند قصد دارد سهم خود را تضمین کند. بر اساس این گزارش، فنلاند باید بر جذب پروژه‌هایی تمرکز کند که از طریق مشاغل، درآمد مالیاتی و اکوسیستم‌های نوآوری، ارزش افزوده اقتصادی ایجاد می‌کنند و در عین حال از طریق اقدامات انعطاف‌پذیری به حفظ عملکرد روان سیستم برق کمک می‌کنند. به اعتقاد - نخست وزیر اورپو سرمایه‌گذاری در مراکز داده، یک تقویت خوشایند برای اقتصاد فنلاند است. در عین حال، آن‌ها از تحول دیجیتال و رشد اقتصاد داده در راستای اهداف تعیین شده در برنامه دولت پشتیبانی می‌کنند.

اقدامات انعطاف‌پذیری برای اطمینان از عملکرد قابل اعتماد سیستم برق

رشد سریع تعداد مراکز داده می‌تواند قیمت برق را برای همه کاربران، به‌ویژه در زمان کمبود موقت تولید انرژی‌های تجدیدپذیر، افزایش دهد. به همین دلیل، مراکز داده نه‌تنها باید ظرفیت تولید را افزایش دهند، بلکه باید از طریق انعطاف‌پذیری در تقاضا و عرضه، به حفظ عملکرد بدون وقفه سیستم برق نیز کمک کنند. این گزارش پیشنهاد ایجاد یک طرح انعطاف‌پذیری بدون سوخت فسیلی را برای مدیریت کمبود شبکه و افزایش ناگهانی قیمت‌ها ارائه می‌دهد. همچنین خواستار فعال‌سازی توسعه انرژی بادی در شرق فنلاند است.

به گفته ماتیلا سرمایه‌گذاری در مراکز داده فرصت بزرگی برای فنلاند است و ما باید از آن نهایت استفاده را ببریم؛ اما باید مطمئن شویم که ابزارهای لازم برای مدیریت خطرات احتمالی مربوط به عواملی مانند عملکرد بازارهای برق، محیط‌زیست و امنیت را نیز داریم.

پیشنهادات دیگر شامل معرفی الزام ثبت نام برای مراکز داده است. مصرف‌کنندگان و سازمان‌های فنلاندی به‌طور فزاینده‌ای به خدمات ارائه شده توسط مراکز داده متکی خواهند بود. برای بسیاری از خدمات و کاربران، مهم است که مرکز داده از نظر فیزیکی در فنلاند واقع شده باشد. ظرفیت کافی مرکز داده ملی نیز برای امنیت عرضه مهم است.

مراکز داده فراتر از هدف اصلی خود، سرمایه‌گذاری، شغل و افزایش درآمد مالیاتی را برای فنلاند به ارمغان می‌آورند. آن‌ها معمولاً برق را از تولیدکنندگان بدون سوخت فسیلی تأمین می‌کنند، سرمایه‌گذاری‌های انرژی تجدیدپذیر را تسریع می‌کنند و از گذار فنلاند به تولید برق پایدارتر حمایت می‌کنند. مراکز داده همچنین فعالیت‌های تجاری را در خارج از مناطق شهری که در حال حاضر رشد را هدایت می‌کنند، ایجاد می‌کنند.

تسریع توسعه دیجیتال و هوش مصنوعی نیاز به تلاش‌های جداگانه‌ای دارد. مراکز داده به‌طور خودکار منجر به تحقیقات، توسعه محصول یا فعالیت‌های نوآوری نمی‌شوند. حضور آن‌ها در فنلاند به خودی خود توسعه دیجیتال یا هوش مصنوعی توسط سازمان‌های فنلاندی را تسریع نمی‌کند. این امر مستلزم سرمایه‌گذاری‌های جداگانه در زمینه‌هایی مانند آموزش و پرورش است. در نتیجه، اپراتورهای مرکز داده باید تشویق شوند تا به این تلاش‌ها و اکوسیستم‌های مرتبط بپیوندند.

 مهاجران بیشتر از آنچه مزایا دریافت می‌کنند، مالیات می‌دهند

طبق گزارش جدیدی که بر اساس آمار ملی تهیه شده است، مهاجران در فنلاند بیشتر از آنچه هزینه می‌کنند، به امور مالی عمومی‌کمک می‌کنند. این مطالعه ادعاهای رایج مبنی بر اینکه مهاجرت بار سنگینی بر سیستم رفاه تحمیل می‌کند را به چالش می‌کشد. محققان دانشگاه علوم کاربردی دیاکونیا این گزارش را روز دوشنبه 10 نوامبر منتشر کردند. این اولین بررسی آماری جامع از تأثیر گویشوران زبان‌های خارجی بر اقتصاد و بازار کار فنلاند است. این مطالعه نشان داد که در سال 2023، گویشوران زبان‌های خارجی 2.7 میلیارد یورو مالیات پرداخت کرده و 2.4 میلیارد یورو کمک‌های اجتماعی دریافت کرده‌اند. سهم خالص آن‌ها 225 میلیون یورو بوده است. در مقایسه، گویشوران زبان مادری در همان سال 5 میلیارد یورو تراز منفی داشتند.

محققان از داده‌های کامل جمعیتی اداره آمار فنلاند و موسسه بیمه اجتماعی (Kela)، ازجمله سوابق مالیاتی، اشتغال، جمعیتی و مزایا استفاده کردند. گویشوران زبان‌های خارجی بر اساس زبان مادری، نه ملیت، شناسایی شدند تا از دقت بیشتر اطمینان حاصل شود. گویشوران زبان‌های خارجی حدود ۱۰ درصد از جمعیت فنلاند را تشکیل می‌دهند، اما تنها ۵ درصد از کل انتقال‌های اجتماعی را تشکیل می‌دهند. نرخ اشتغال آن‌ها ۶۱ درصد بود که بالاتر از نرخ ۵۰ درصدی در میان گویشوران فنلاندی یا سوئدی است.

به گفته پکا میرسکیلا، یکی از نویسندگان گزارش این ارقام ثابت می‌کند که تصورات عمومی در مورد وابستگی مهاجران به رفاه اجتماعی توسط شواهد پشتیبانی نمی‌شود. «این ایده که مهاجران بار مالی هستند، وقتی به داده‌های واقعی نگاه می‌کنید، درست نیست.»

ساکاری کاینولینن، نویسنده همکار گزارش، افزود که نسبت حمایت اقتصادی گویشوران زبان‌های خارجی اکنون تقریباً برابر با بقیه جمعیت است. این بدان معناست که حضور آن‌ها فشار قابل توجهی بر افراد شاغل ایجاد نمی‌کند. تمایل عمدی برای منفی جلوه دادن مهاجران در بحث‌های عمومی وجود داشته است، اما این موضوع توسط آمار پشتیبانی نمی‌شود.

این مطالعه همچنین تأکید کرد که گویشوران زبان‌های خارجی در بازار کار فعال‌تر از آن چیزی هستند که اغلب تصور می‌شود. نرخ مشارکت نیروی کار آن‌ها بالاتر از افراد بومی است.

این گزارش با عنوان مهاجران در فنلاند: تهدیدی برای دولت رفاه یا تنها امید؟ بر اساس جدیدترین داده‌های کامل سالانه موجود تهیه شده است. این گزارش کل جمعیت در سن کار را که به‌طور دائم در فنلاند در پایان سال 2024 زندگی می‌کنند، بررسی کرده است. تمام درآمدهای مشمول مالیات و غیر مشمول مالیات، ازجمله کمک‌های اجتماعی و مزایای کودکان، در آن گنجانده شده است.

محققان استدلال می‌کنند که این یافته‌ها باید سیاست‌های عمومی را هدایت کنند. چرا که مهاجرت یک مسئله حساس سیاسی است و تصمیمات باید بر اساس داده‌های قابل اعتماد، نه حدس و گمان یا ترس، گرفته شود. مهاجرت در حال حاضر یک موضوع بحث‌برانگیز است. به همین دلیل ضروری است که به اطلاعات تأیید شده تکیه کنیم، نه فرضیات.

نویسندگان خواستار استفاده بیشتر از آمار رسمی در بحث‌های سیاسی شدند. آن‌ها همچنین از تصمیم‌گیرندگان و رسانه‌ها خواستند که از انتشار روایت‌های منفی در مورد مهاجران، به‌ویژه هنگامی‌که داده‌ها نشان می‌دهد که آن‌ها برای جامعه مفید هستند، خودداری کنند. سیاستمداران باید از دامن زدن به سوءظن عمومی نسبت به مهاجران دست بردارند. مهاجرت برای حفظ نیروی کار و پایداری جمعیتی فنلاند ضروری است.

افزایش ده درصدی قیمت برق در فنلاند در صورت گسترش سریع مرکز داده تا سال 2030

شرکت مشاوره AFRY می‌گوید تقاضا از سوی تأسیسات جدید ممکن است باعث افزایش ناگهانی قیمت شود، مگر اینکه اپراتورها مصرف را کاهش دهند یا برق خود را تولید کنند. طبق نتایج یک مطالعه که به سفارش دولت انجام شده، افزایش شدید ساخت مراکز داده در فنلاند می‌تواند میانگین قیمت برق سالانه را ظرف پنج سال آینده حدود ۱۰ درصد افزایش دهد.

خبرگزاری عمومی Yle News گزارش داد که مطالعه انجام شده توسط شرکت مشاوره AFRY، تأثیرات اقتصادی و انرژی پروژه‌های پیشنهادی مراکز داده را در بحبوحه بحث‌های سیاسی فزاینده ارزیابی کرده است. این مطالعه نشان داد که اگر مصرف برق توسط مراکز داده تا سال ۲۰۳۰ به حدود ۲۵۰۰ مگاوات افزایش یابد، بیش از هشت برابر سطح فعلی، قیمت برق حتی اگر تولید برق با همان نرخ افزایش یابد، افزایش خواهد یافت. AFRY محاسبه کرد که در طول تقریباً ۱۰۰ ساعت در سال، تقاضای مراکز داده می‌تواند قیمت برق ساعتی را به بالای ۵۰ سنت در هر کیلووات ساعت برساند و اوج مصرف در حدود ۳۰ ساعت به ۹۰ سنت برسد. این امر منجر به افزایش کلی قیمت سالانه تقریباً 10 درصدی خواهد شد.

این یافته‌ها مباحثات سیاسی را هم به همراه داشته است. ریکا پورا، وزیر دارایی، در پارلمان هشدار داد که پروژه‌های بزرگ، خطر افزایش هزینه‌های برق را به همراه دارند، درحالی‌که پتری اورپو، نخست وزیر، معتقد است دولت در حال بررسی مشوق‌های مالیاتی است و اظهار داشت که مراکز داده در فنلاند مورد نیاز هستند.

فنلاند در حال حاضر میزبان مراکز داده‌ای است که حدود 300 مگاوات برق مصرف می‌کنند، اما علاقه شرکت‌های فناوری بین‌المللی افزایش یافته است که تا حدودی به این دلیل است که این کشور سال گذشته دومین قیمت پایین برق را در اروپا داشت. اگر اپراتورها متعهد به کاهش مصرف در زمان اوج تقاضا شوند یا در تولید انرژی خود، مانند باتری یا ژنراتورهای پشتیبان، سرمایه‌گذاری کنند، می‌توان از افزایش قیمت‌ها جلوگیری کرد.

 افزایش سریع استفاده از هوش مصنوعی در کسب و کارهای کوچک فنلاندی

طبق یک نظرسنجی ملی جدید توسط فدراسیون شرکت‌های فنلاندی (Suomen Yrittäjät)، بیش از نیمی از شرکت‌های کوچک و متوسط فنلاندی اکنون از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند. آخرین نظرسنجی Entrepreneur Gallup نشان می‌دهد که ۵۷ درصد از شرکت‌های کوچک و متوسط ) ۱۹ درصد به‌طور منظم و ۳۸ درصد گهگاه(از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند. این رقم یک سال قبل ۳۸ درصد بود. این افزایش در بین صاحبان مشاغل جوان‌تر و شرکت‌های واقع در منطقه پایتخت قوی‌تر است. استفاده از آن بیشتر در خدمات تخصصی مانند مشاوره، فناوری اطلاعات و بازاریابی رایج است. از هوش مصنوعی بیشتر برای ترجمه، تولید ایده، ارتباطات، بازاریابی و توسعه محصول استفاده می‌شود. ابزارهایی مانند ChatGPT و Microsoft Copilot محبوب‌ترین هستند.

سهم شرکت‌هایی که از هوش مصنوعی برای تولید ایده استفاده می‌کنند، به ۴۷ درصد افزایش یافته که نسبت به سال گذشته هفت درصد بیشتر است. بسیاری از صاحبان مشاغل گزارش دادند که هوش مصنوعی به آن‌ها کمک کرده است تا تفکر خود را اصلاح کرده و وظایف خلاقانه را سرعت بخشند. هوش مصنوعی، به‌ویژه با بهبود ابزارها در پردازش زبان فنلاندی، در دسترس‌تر و مفیدتر شده است، بسیاری از کارآفرینان شاهد افزایش واقعی در بهره‌وری بوده‌اند. در میان کسانی که از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند، ۶۲ درصد مزایای واضحی را گزارش کردند. این مزایا در خدمات تخصصی و در میان کارآفرینان جوان قوی‌تر بود. مزایای کلیدی شامل بهره‌وری عملیاتی، صرفه‌جویی در زمان و رشد کسب و کار است. موانع اصلی همچنان شکاف‌های مهارتی و نگرانی‌های مربوط به امنیت داده‌ها هستند. چهل و سه درصد، کمبود دانش را دلیل اصلی عدم استفاده از هوش مصنوعی ذکر کردند. تقاضا برای آموزش، به‌ویژه در بازاریابی و بهره‌وری شخصی، همچنان بالا است. ۳۲ درصد از پاسخ‌دهندگان، امنیت داده‌ها را به عنوان یک مانع نام بردند. ابزارهای رایگان نقطه ورود آسانی را ارائه می‌دهند، اما همیشه برای استفاده حرفه‌ای به اندازه کافی ایمن نیستند.

Enterprise Gallup توسط Verian به نمایندگی از فدراسیون شرکت‌های فنلاندی و Elisa انجام شد. این نظرسنجی شامل پاسخ‌های ۱۱۷۵ نماینده شرکت‌های کوچک و متوسط بین ۱ تا ۸ اکتبر ۲۰۲۵ بود.

[1] employment voucher

استونی:

پیش‌بینی سوئدبانک: رشد اقتصادی استونی در سال 2027، به ۲.۶ درصد خواهد رسید

سوئدبانک می‌گوید اقتصاد استونی امسال ۰.۶ درصد رشد خواهد کرد، اما مصرف خصوصی بیشتر و سرمایه‌گذاری‌های دولتی، رشد را در سال ۲۰۲۶ به ۲.۳ درصد افزایش خواهد داد. به گفته سوئدبانک، رشد در سال ۲۰۲۷ نیز افزایش خواهد یافت و به ۲.۶ درصد خواهد رسید.

تونو مرتسینا، اقتصاددان ارشد سوئدبانک، خاطرنشان کرد که محرک‌های دولتی به تسریع رشد اقتصادی کمک خواهد کرد، اما افزایش کسری بودجه ناشی از آن، اقتصاد را آسیب‌پذیرتر خواهد کرد. درحالی‌که طبق پیش‌بینی سوئدبانک، انتظار می‌رود قیمت مصرف‌کننده در سال جاری ۵.۱ درصد افزایش یابد، تأثیر افزایش مالیات‌ها در سال آینده کاهش می‌یابد و تورم به سه درصد کاهش می‌یابد. وی افزود: ازیک‌طرف، ما شاهد بهبود تدریجی اقتصاد هستیم و محرک اصلی رشد سریع‌تر سال آینده، لغو شکاف مالیاتی است که باید به افزایش مصرف کمک کند، اگرچه این تأثیر احتمالاً به‌تدریج پدیدار خواهد شد. علاوه بر این، سرمایه‌گذاری‌های بیشتر بخش دولتی باید به رشد اقتصادی شتاب بیشتری بدهد. علاوه بر این، نرخ بهره پایین‌تر و کاهش تورم باید به‌تدریج تأثیر مطلوب‌تری داشته باشد.

اصلاحیه برنامه‌ریزی‌شده برای کاهش هزینه‌های برق مصرف‌کنندگان عمده

پیش‌نویس لایحه‌ای از وزارتخانه‌های اقتصاد و محیط‌زیست با هدف کاهش هزینه‌های انرژی تجدیدپذیر برای شرکت‌های پرمصرف انرژی و افزایش رقابت‌پذیری صنعت تهیه شده است. کاهش هزینه‌های انرژی تجدیدپذیر، شرکت‌هایی را هدف قرار می‌دهد که مصرف برق سالانه آن‌ها بیش از ۱ گیگاوات ساعت است. نزدیک به ۸۰ کسب‌وکار از این نوع در استونی وجود دارد.

طبق تغییرات پیشنهادی، شرکت‌های واجد شرایط، بسته به بخش خود، ۷۵ تا ۸۵ درصد تخفیف در نرخ فعلی هزینه انرژی تجدیدپذیر دریافت خواهند کرد. این تخفیف فقط برای کسب‌وکارهایی اعمال می‌شود که از سیستم‌های مدیریت انرژی استفاده می‌کنند یا برای اطمینان از مصرف بهینه انرژی، ممیزی انرژی انجام می‌دهند.

انتظار می‌رود این نرخ کاهش‌یافته در سال ۲۰۲۶ اعمال شود و شرکت‌ها ملزم خواهند بود تا سال ۲۰۲۹ به‌تدریج سهم خود را از مصرف انرژی تجدیدپذیر به ۵۰ درصد افزایش دهند.

به گفته ارکی کلدو، وزیر امور اقتصادی و صنعت، کاهش قیمت انرژی برای تولیدکنندگان عمده برای بهبود رقابت‌پذیری اقتصادی استونی بسیار مهم است. کلدو تأکید کرد: «کاهش هزینه انرژی تجدیدپذیر به‌ویژه برای شرکت‌های تولیدی صادرات‌محور و انرژی‌بر ما اهمیت دارد. این‌ها شرکت‌های بزرگی هستند که مشاغل پردرآمدی را در مناطق مختلف استونی ایجاد می‌کنند.» وی افزود که انرژی یکی از مهم‌ترین نهاده‌های تولید است و کاهش هزینه آن، محصولات شرکت‌ها را در بازارهای خارجی رقابتی‌تر می‌کند. مصرف‌کنندگان بزرگ می‌توانند شاهد کاهش ده‌ها هزار یورویی هزینه‌های ماهانه خود باشند که احتمالاً در قیمت کالاها، چه چوب، چه مواد غذایی یا محصولات شیمیایی، منعکس خواهد شد.

آندرس سوت، وزیر انرژی و محیط‌زیست، در این زمینه اظهار کرد: این اقدام علاوه بر جذب سرمایه‌گذاری، برای حمایت از توسعه بازار بلندمدت توافق‌نامه خرید برق تجدیدپذیر (PPA) نیز در نظر گرفته شده است. به همین دلیل است که ما به‌تدریج تخفیف را به وجود چنین قراردادهایی مرتبط خواهیم کرد.

با این تخفیف، شرکت‌های پرمصرف انرژی به‌طور متوسط ۶.۸ یورو به ازای هر مگاوات ساعت مصرف بین سال‌های ۲۰۲۶ تا ۲۰۲۸ صرفه‌جویی خواهند کرد. بیشترین تأثیر در صنایع چوب و کاغذ، بخش مواد غذایی و صنایع شیمیایی مشاهده خواهد شد - بخش‌هایی که برق سهم قابل توجهی از کل هزینه‌ها را تشکیل می‌دهد.

برای دریافت تخفیف، شرکت‌ها باید به TSO Elering درخواست دهند که در مورد واجد شرایط بودن تصمیم می‌گیرد و صورتحساب‌های ماهانه برق را که منعکس‌کننده کاهش هزینه انرژی تجدیدپذیر است، صادر می‌کند. این قانون از اول ژانویه ۲۰۲۶ به صورت عطف به ماسبق اعمال خواهد شد.

پیش‌بینی می‌شود این برنامه از سال ۲۰۲۶ تا ۲۰۲۹ به‌طور متوسط ۹ میلیون یورو در سال برای دولت هزینه داشته باشد. این برنامه از بودجه ملی تأمین مالی می‌شود و نیاز به تأیید کمک‌های دولتی از کمیسیون اروپا دارد.

بالاتر رفتن هزینه‌های برق استونی در ماه نوامبر

شرکت انرژی استونی می‌گوید با کوتاه‌تر شدن روزها و کاهش دما، گرمایش باعث افزایش مصرف برق در استونی می‌شود و قیمت‌ها را در ساعات اوج مصرف صبح و عصر افزایش می‌دهد. در نوامبر سال گذشته، میانگین قیمت برق در ساعات صبح بین ۷ تا ۹ صبح تقریباً ۵۰ درصد بیشتر از میانگین ماهانه بود. در گران‌ترین ساعات عصر، از ۴ تا ۶ بعدازظهر، قیمت‌ها به‌طور متوسط حدود ۶۵ درصد بیشتر از میانگین ماهانه بود.

کارل جوسپ راندویر، تحلیلگر تجارت انرژی در شرکت انرژی استی، گفت: در چنین شرایطی، مصرف‌کنندگان عادی باید قیمت‌های بازار را از نزدیک رصد کنند یا یک بسته برق با قیمت ثابت را برای محافظت از خود در برابر افزایش ناگهانی قیمت‌ها در نظر بگیرند. وی افزود: با ورود به فصل زمستان، قیمت‌ها همچنان به میزان واردات نوردیک، اتصال نوردبالت بین لیتوانی و سوئد و اتصالات استلینک بین استونی و فنلاند بستگی خواهد داشت. قیمت‌ها همچنین تحت تأثیر سطح قیمت نوردیک، تولید انرژی بادی در منطقه بالتیک و از همه مهم‌تر، دما قرار دارند.

در ماه اکتبر، قیمت برق در سطح مشابه سال گذشته باقی ماند، اما تقریباً ۱۱ درصد بیشتر از ماه سپتامبر بود. این افزایش قیمت ناشی از هوای سردتر، کاهش تولید انرژی خورشیدی و بادی و تنگناها در انتقال برق بین استونی و لتونی بود.

استونی در ماه اکتبر بیش‌ازحد معمول به واردات وابسته بود درحالی‌که این کشور معمولاً حدود یک‌سوم برق خود را در آن ماه وارد می‌کند، امسال تقریباً نیمی از کل مصرف از واردات بوده است. کارهای تعمیر و نگهداری و ساخت‌وساز در اتصالات برق در لتونی، برق شمال اروپا را در استونی مقرون به‌صرفه‌تر نگه داشت، به این معنی که قیمت‌ها در اینجا حدود ۱۵ درصد کمتر از لتونی و لیتوانی بود. بااین‌وجود، استونی همچنان شاهد چندین افزایش قیمت بود که در طی آن هزینه از ۰.۱۵ یورو در هر کیلووات ساعت فراتر رفت. این موارد از یک الگوی واضح پیروی می‌کردند: قیمت‌ها در سراسر کشورهای بالتیک در ساعاتی که نیروگاه‌های نفت شیل استونی با ظرفیت بالاتری (حدود ۱۸۶ مگاوات) کار می‌کردند و تولید انرژی بادی بالتیک کمتر از حد متوسط (حدود ۶۴۲ مگاوات) بود، افزایش می‌یافت. در چنین ساعاتی - حدود ۲۲ درصد از ماه - میانگین قیمت استونی ۰.۱۷۳ یورو به ازای هر کیلووات ساعت بود، درحالی‌که لتونی و لیتوانی شاهد میانگین قیمت حدود ۰.۱۹۵ یورو بودند. در کل ماه اکتبر، هزینه برق در استونی در ۱۹ درصد از ساعات حداقل ۰.۱۵ یورو به ازای هر کیلووات ساعت بود.

 افزایش ۴.۶ درصدی قیمت مصرف‌کننده در استونی نسبت به سال گذشته

اداره آمار استونی اعلام کرد که قیمت مصرف‌کننده در ماه اکتبر در مقایسه با ماه سپتامبر ثابت ماند، اما نسبت به سال گذشته ۴.۶ درصد افزایش یافت که عمدتاً به دلیل افزایش قیمت مواد غذایی بود. در مقایسه با اکتبر سال گذشته، کالاها ۲ درصد و خدمات ۸.۳ درصد گران‌تر شدند.

لوری وسکی، رئیس آمار قیمت مصرف‌کننده در اداره آمار استونی، گفت که افزایش کلی قیمت ماهانه عمدتاً توسط محصولات غذایی مهار شده است که اکنون برای دو ماه متوالی شاهد کاهش قیمت بوده‌اند. در ماه اکتبر، قیمت مواد غذایی در مقایسه با ماه سپتامبر ۱.۲ درصد کاهش یافت. عوامل اصلی این کاهش، محصولات نان بودند که ۴.۸ درصد کاهش یافتند؛ پنیر، ۳.۶ درصد کاهش یافت؛ میوه، ۲.۱ درصد کاهش یافت و ماهی و غذاهای دریایی، ۲.۴ درصد کاهش یافتند. در مقابل، قیمت کره ۷ درصد افزایش یافت و سیب‌زمینی ۴.۲ درصد افزایش یافت.

وسکی توضیح داد: در مقایسه با ماه سپتامبر، قیمت‌ها در ماه اکتبر تقریباً در نیمی از تمام دسته‌های محصولات کاهش یافت. قیمت برق نسبت به ماه قبل ۱.۳ درصد کاهش یافت. بنزین در ماه اکتبر ۰.۵ درصد ارزان‌تر بود، درحالی‌که گازوئیل ۰.۹ درصد افزایش یافت. قیمت پوشاک و کفش ۰.۸ درصد کاهش یافت. هزینه مسکن ۲.۵ درصد افزایش یافت، ازجمله افزایش ۱.۸ درصدی قیمت اجاره. وسکی در مورد تغییر شاخص سالانه گفت: «از بین گروه‌های اصلی محصولات، فقط پوشاک و کفش در مقایسه با اکتبر سال گذشته کاهش قیمت داشتند و ۶.۹ درصد کاهش یافتند، درحالی‌که غذا ۶.۳ درصد گران‌تر شد.»

در میان محصولات غذایی، مهم‌ترین افزایش قیمت سالانه در گوشت و فرآورده‌های گوشتی با ۷.۷ درصد افزایش، شیر، لبنیات و تخم‌مرغ با ۹ درصد افزایش، میوه با ۷.۱ درصد افزایش و شکلات با ۳۴.۳ درصد افزایش مشاهده شد. در همین حال، قیمت سبزیجات ۳.۶ درصد کاهش و شکر ۱۳.۲ درصد در طول سال کاهش یافت.

کاهش فقر نسبی در عین بدتر شدن وضعیت والدین مجرد

تعداد افرادی که قادر به تأمین هزینه زندگی استاندارد نیستند، سال گذشته کاهش یافت، اما فقر نسبی در میان خانواده‌های تک‌سرپرست و فقر مطلق هر دو افزایش یافت. فقر نسبی به وضعیتی اشاره دارد که در آن فرد در محرومیت مادی مستقیم نیست، اما نمی‌تواند از پس سطح زندگی معمول در جامعه برآید.

طبق داده‌های نظرسنجی اجتماعی استونی که توسط اداره آمار استونی انجام شده است، ۲۶۳۲۰۰ نفر - بیش از ۱۹ درصد از جمعیت - سال گذشته در فقر نسبی زندگی می‌کردند. در مقایسه با سال قبل، تعداد افرادی که در فقر نسبی زندگی می‌کردند ۱۱۶۰۰ نفر کاهش یافت و کاهش قابل توجهی در میان افراد ۶۵ سال به بالا مشاهده شد. بااین‌حال، هم‌زمان، این نرخ در میان خانوارهای تک‌سرپرست به دلیل افزایش حقوق بازنشستگی و کاهش مزایای خانوادگی افزایش یافت.

در سال ۲۰۲۴، مزایای خانواده‌های بزرگ کاهش یافت و نرخ اشتغال نیز کاهش یافت. مورد اخیر به افزایش فقر نسبی در میان خانواده‌های تک‌سرپرست و زوج‌های دارای یک فرزند کمک کرد. سال گذشته، ۳۸ درصد از خانواده‌های تک‌سرپرست، به همراه ۱۴ درصد از زوج‌هایی که یک فرزند یا سه فرزند یا بیشتر داشتند، فقر نسبی را تجربه کردند. در میان سالمندان، نرخ فقر نسبی در طول سال ۹ درصد کاهش یافت. بااین‌حال، ۶۲ درصد از افراد ۶۵ سال به بالا که تنها زندگی می‌کنند، خود را در فقر نسبی می‌دانستند. این پایین‌ترین رقم در ۱۳ سال گذشته است و نشان‌دهنده سابقه کار طولانی‌تر در میان سالمندان و این واقعیت است که میانگین حقوق بازنشستگی سالمندان هر ساله به میانگین درآمد ملی نزدیک‌تر شده است. بااین‌حال، فقر نسبی در میان افراد زیر ۱۸ سال افزایش یافته است. درحالی‌که ۱۴ درصد از این گروه سنی سال قبل از سال گذشته در فقر نسبی زندگی می‌کردند، این رقم در سال گذشته به ۱۶ درصد افزایش یافت. تعداد کودکانی که در فقر مطلق زندگی می‌کنند تقریباً دو برابر شده است

فقر مطلق به وضعیتی اشاره دارد که در آن فرد قادر به تأمین نیازهای اولیه معیشتی خود نیست. سال گذشته، آستانه فقر مطلق ۳۴۶ یورو در ماه بود و تعداد افرادی که زیر این خط زندگی می‌کردند در مقایسه با سال ۲۰۲۳ حدود ۸۰۰۰ نفر افزایش یافت. درمجموع، سال گذشته ۴۴۴۰۰ نفر در فقر مطلق زندگی می‌کردند.

افزایش شدید قیمت‌ها در سه سال پیش نیز منجر به افزایش فقر مطلق شد. در سال‌های اخیر، سطح فقر مطلق تا حد زیادی ثابت مانده است. نرخ فقر مطلق در سال گذشته به‌طور غیرمعمول بالا نبوده است، زیرا تقریباً در سال ۲۰۱۶ نیز همین میزان بوده است. بااین‌حال، نکته قابل‌توجه، تقریباً دو برابر شدن تعداد کودکانی است که در فقر مطلق زندگی می‌کنند: در سال ۲۰۲۳، آن‌ها ۲.۴ درصد از جمعیت را تشکیل می‌دادند، اما سال گذشته این سهم به ۴.۵ درصد افزایش یافت.

درآمد خانوار، با توجه به ترکیب خانوار، سال گذشته به‌طور متوسط ۷ درصد افزایش یافت. دستمزدها نیز به همین میزان افزایش یافت، درحالی‌که درآمد بازنشستگی ۱۰ درصد افزایش یافت. بااین‌حال، درآمد حاصل از مزایای کودک ۱۷ درصد کاهش یافت. درآمد حاصل از مالکیت املاک به‌طور پیوسته افزایش یافته و تقریباً ۵ درصد از کل درآمد سال گذشته را تشکیل داده است.

بیش از یک‌سوم جمعیت برای پوشش هزینه‌های پیش‌بینی‌نشده تلاش خواهند کرد.

آمار استونی همچنین محرومیت مادی را اندازه‌گیری می‌کند و به افرادی اشاره دارد که توانایی خرید بسیاری از اقلام یا تجربیاتی را که در جامعه استاندارد تلقی می‌شوند، ندارند. این موارد شامل ناتوانی در پرداخت به‌موقع اجاره و قبوض آب و برق، گرم نگه‌داشتن خانه به اندازه کافی، پوشش هزینه‌های غیرمنتظره، خوردن گوشت یا ماهی یک روز در میان، رفتن به تعطیلات یک‌هفته‌ای خارج از خانه، داشتن ماشین، تعویض لباس‌های فرسوده، داشتن حداقل دو جفت کفش فضای باز یا تعویض مبلمان فرسوده می‌شود. سال گذشته، نرخ محرومیت مادی استونی ۷.۷ درصد بود. این رقم به‌طور مداوم بین ۶ تا ۷ درصد در نوسان بوده است. سخت‌ترین چالش برای مردم، مقابله با هزینه‌های غیرمنتظره بیش از ۸۰۷ یورو است. سی‌وشش درصد از جمعیت نمی‌توانند از پس آن برآیند.

در میان خانوارها، ۲۶ درصد نمی‌توانند از پس هزینه‌های یک‌هفته‌ای سالانه خارج از خانه برآیند، یک نفر از هر پنج نفر نمی‌تواند مبلمان را در صورت نیاز تعویض کند و ۱۲ درصد نمی‌توانند به‌طور منظم به سرگرمی‌بپردازند.

محرومیت مادی در بین والدین مجرد شایع‌تر است - ۱۹.۱ درصد در سال جاری که نسبت به ۲۵ درصد سال گذشته کاهش یافته است. افراد و زوج‌های در سن کار، محرومیت قابل توجهی کمتری را گزارش می‌کنند. درمجموع ۴۹۸۰ خانوار در نظرسنجی اجتماعی استونی شرکت کردند.

حسابرس کل: دولت استونی جاه‌طلبی‌هایش از منابعش بیشتر است

جانار هولم، حسابرس کل، گفت: برنامه‌های توسعه باید واقع‌بینانه باشند، زیرا وعده‌های عملی نشده معمولاً مردم را از دولت بیگانه می‌کند. وی به‌ویژه به اهداف غیرواقعی در حمل‌ونقل و جابجایی اشاره کرد. دولت‌های متوالی قول بزرگراه‌های چهار بانده و قطارهای پرسرعت را داده‌اند، اما گزارش دفتر حسابرسی ملی نشان می‌دهد که حتی برای نگهداری اولیه جاده‌ها نیز بودجه کافی وجود ندارد. وی به "استودیو Esimene" گفت: دولت نمی‌تواند برنامه‌هایی که ما داشته‌ایم را انجام دهد. بزرگ‌ترین نگرانی‌ها مربوط به حفظ وضعیت جاده‌ها یا ساخت راه‌آهن بالتیکا است. همچنین، آسفالت جاده‌های شنی. در همه این زمینه‌ها پیشرفت‌هایی حاصل شده است، اما اهداف بلندپروازانه هستند و دستیابی به آن‌ها حدود ۱.۳۵ میلیارد یورو هزینه دارد - پولی که ما هنوز نداریم.

وی در مورد برنامه‌ریزی استراتژیک استونی، گفت که با وجود چندین برنامه، مدت‌هاست که مشخص شده است که لقمه‌های بیشتری از آنچه می‌توان جوید، برداشته شده است. وی با طرح این سؤال که چرا یک برنامه توسعه مهم است؟ افزود: تعهد بدون پشتوانه می‌تواند مردم را بیگانه کند. مهم است که دولت به وعده‌های خود عمل کند. مسئله دیگر این است که به برنامه‌ها نیاز است، اما ما فاقد یک برنامه کوتاه‌مدت برای آنچه باید انجام دهیم هستیم و تصمیمات دشوار گرفته نمی‌شود.

هولم اذعان کرد که معمولاً ماهیت دولت‌ها این نیست که انتظارات را کاهش دهند، اما مردم درک می‌کنند که سرمایه‌گذاری‌های بزرگ در دفاع به این معنی است که چیز زیادی برای سایر حوزه‌ها باقی نمی‌ماند. استونی در سال‌های آینده نیز با کسری بودجه بالایی روبرو خواهد شد، به این معنی که پرداخت حقوق معلمان و امدادگران دشوار خواهد بود. وی معتقد نیست استونی به دلیل عدم انجام تعهد اتحادیه اروپا برای ساخت بزرگراه‌های چهار بانده با جریمه مواجه شود اما تأکید کرد ما با این واقعیت که همه کشورها در حال مبارزه هستند، حفظ می‌شویم.

حداقل ۳۰۰ میلیون یورو کمبود بودجه وجود دارد که برای رساندن شبکه جاده‌ای به سطح استاندارد تا پایان سال ۲۰۳۰ لازم است. ۳۰۰ میلیون یوروی دیگر نیز در دوره ۲۰۲۶ تا ۲۰۲۹ کمبود بودجه وجود دارد، صرفاً برای اینکه جاده‌های تحت نگهداری دولت در وضعیت «خوبی» باقی بمانند.

هولم ادامه داد: «ما در حال حاضر در تلاشیم تا از بدتر شدن کیفیت جاده‌ها جلوگیری کنیم. اگر به‌موقع تعمیر نشوند، بعداً هزینه بیشتری خواهد داشت. در سال‌های آینده، سالانه به ۲۱۳ میلیون یورو نیاز خواهیم داشت، اما ۸۰ میلیون یورو از این مبلغ کمبود است.»

در همین حال، سال ۲۰۲۴ شاهد یکی از بالاترین تعداد تلفات جاده‌ای در استونی در دهه گذشته بود شرایط جاده‌ها یک عامل است، اما فرهنگ ترافیک نیز یک مسئله است و در مورد این مسائل نیز تصمیم‌گیری نشده است.

سخنرانی رئیس‌جمهور استونی در مراسم اهدای جوایز شرکت سال

آلار کاریس، رئیس‌جمهور استونی در مراسم اهدای جوایز شرکت سال که روز شنبه هشتم نوامبر در کتابخانه ملی تالین برگزار شد نکاتی را در مورد اقتصاد این کشور مطرح کرد که توجه به آن می‌تواند تصویری از سیاست‌گذاری‌های اقتصادی این کشور را نشان دهد.

چالش‌های اقتصادی امروز استونی شبیه چالش‌های کشورهای ثروتمندتر است. خوشحالم که به شما در مکانی که دانش و اندیشه بسیار ارزشمند است، خوشامد می‌گویم. کتابخانه مکانی نمادین برای اهدای جوایز کارآفرینی است؛ در اینجا ایده‌ها و تجربیات ذخیره می‌شوند که نوآوری‌های جدید در آن‌ها متولد می‌شوند. کارآفرینی و دانش دو فصل از یک داستان هستند که هر دو از شجاعت برای خلق چیزی جدید و میل به بهتر شدن سخن می‌گویند.

امروز جشن کارآفرینی است. علاوه بر تقدیر از بهترین‌ها، می‌خواهیم به‌طور گسترده‌تری بر کارآفرینی و روحیه کارآفرینی تأکید کنیم، زیرا کارآفرینی همان چیزی است که زندگی را به جلو می‌راند. تمایل شما به ریسک‌پذیری و نوآوری شما، جامعه ما را سرزنده نگه می‌دارد.

پس از چند سال سخت، اقتصاد استونی دوباره در حال رشد است. طبق آمار استونی، تولید ناخالص داخلی در سه ماهه سوم 0.9 درصد بیشتر از سال قبل بوده است. این رشد به‌طور غیرمعمولی متوسط است، اما حداقل جهت آن مثبت است. ما در طول سال‌ها به رشد سریع‌تر عادت کرده‌ایم و کسانی که می‌گویند ما میوه دم‌دستی را چیده‌ایم، احتمالاً درست می‌گویند، بنابراین در آینده، حتی مقدار کمی رشد اقتصادی نیز به تلاش بیشتری نیاز خواهد داشت. ممکن است کلیشه‌ای به نظر برسد، اما ما کشوری با نیروی کار ارزان نیستیم و اکنون باید خودمان را با آلمان و کشورهای شمال اروپا مقایسه کنیم تا با گذشته خودمان. این نشان می‌دهد که چالش‌های اقتصادی ما مشابه چالش‌های کشورهای ثروتمندتر است که از کشورهای موفق‌تر، فرصت یادگیری نحوه رشد اقتصاد خود را ندارند. هر گام بعدی برای رشد اقتصادی، سخت‌تر از گام قبلی خواهد بود و به دانش، همکاری و فناوری پیچیده‌تری نیاز دارد.

موفقیت استونی همیشه از زیرکی و سازگاری ناشی شده است. اکنون، ما باید یک حرکت جدید برای فناوری‌محورتر کردن اقتصادمان پیدا کنیم، چه از طریق شرکت‌های دانش‌بنیان جدید و چه از طریق توسعه شرکت‌های موجود. این به معنای سرمایه‌گذاری در دانش، علم و مهارت‌های افراد است. این به معنای آن است که کارآفرینی، علم و توسعه همگی باید به یک زبان صحبت کنند و همچنین به این معنی است که نقش دولت ایجاد محیطی است که در آن ایده‌های جدید بتوانند رشد کنند، نه اینکه جایگزین این ایده‌ها شود یا آن‌ها را دیکته کند.

من خوشحالم که تعدادی از شرکت‌های نوآور برای جوایز کارآفرینی نامزد شدند. همه این‌ها با جایزه‌ای قدردانی نخواهند شد، اما دیدن اینکه کسب‌وکار ما به‌طور فزاینده‌ای علمی‌تر می‌شود و با حل مشکلات پیچیده‌تر سروکار دارد، مایه خوشحالی است. کارآفرینی نه‌تنها موتور محرک اقتصاد است، بلکه بخشی از شخصیت ملی ما نیز هست. این توانایی دیدن فرصت‌ها و یافتن راهی برای پیشرفت است، زمانی که هنوز ترسیم نشده است. امروز، همان‌طور که کارآفرینان سال را می‌شناسیم، این روحیه را نیز می‌شناسیم - شجاعتی که ما را به پیش می‌راند و حس مسئولیتی که جامعه را در کنار هم نگه می‌دارد.

کارآفرینان عزیز، از شما به خاطر کاری که انجام داده‌اید تشکر می‌کنم. مشارکت شما به رشد استونی کمک می‌کند - نه‌تنها از نظر اقتصادی، بلکه از نظر ذهنی و فرهنگی. برای شما قدرت، کنجکاوی و پشتکار آرزو می‌کنم تا اقتصادمان را هوشمند، انعطاف‌پذیر و خلاق نگه دارید. به همه کسانی که مورد تقدیر قرار گرفتند تبریک می‌گویم و برای همه ما در ساختن استونی‌ای پویاتر آرزوی موفقیت دارم.