سیستم مالیاتی ازبکستان

مالیات به عنوان یک فاکتور مهم در توسعه اقتصادی ازبکستان و از منابع اصلی بودجه این کشور به شمار می آید. سیستم مالیاتی این کشور طی چند دوره پس از استقلال متناسب با ضرورت‌های اقتصاد بازار دچار تغییر و تحول گردیده است.

طی چند سال اخیر دستور‌العمل‌ها و مقررات جدیدی در حوزه مالیات با اهداف ایجاد فضای رقابتی مطلوب برای سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، ثبات و ساده‌سازی قوانین مالیاتی، کاهش سطح بار مالیاتی بر اقتصاد، افزایش جذابیت سرمایه‌گذاری، بهبود مدیریت مالیاتی، بهینه‌سازی تعداد مالیات از طریق یکپارچه‌سازی آنها، حصول اطمینان از ثبات وضعیت کلان اقتصادی و پایداری شکل‌گیری بودجه دولت و درآمدهای آن، تقویت حمایت از حقوق و منافع قانونی مالیات‌دهندگان و حمایت همه‌جانبه از آنها از سوی رئیس جمهور این کشور صادر گردیده است.

قوانین جدید مالیاتی جمهوری ازبکستان با اجرای فرامین و دستورالعمل‌های فوق و تکیه بر اصول و رویکردهای اثبات شده در زمینه جمع‌آوری مالیات و همچنین استفاده از تجربیات کشورهای دیگر از جمله کشورهای حوزه مشترک‌المنافع و اتحادیه اروپا تدوین گردیده است. این اقدامات موجب شده سیستم مالیاتی ازبکستان به استانداردهای بین‌المللی نزدیک شود و زمینه افزایش جذابیت سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی این کشور را تسهیل نماید.

انواع مالیات در ازبکستان

مالیات نقش بسیار مهمی در بودجه ازبکستان ایفا می‌نماید. این مسأله موجب شده که تعداد زیادی از انواع مختلف مالیات در این کشور وضع و اخذ گردد. اصلاحات صورت گرفته طی چند سال اخیر زمینه حذف موانع جدی در توسعه سرمایه‌گذاری را فراهم نموده است. مهمترین مالیات‌های دریافتی ازبکستان به شرح زیر است. 

نوع مالیات	نرخ
مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی	12 درصد
مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی	15 درصد
مالیات بر ارزش افزوده	15 درصد
مالیات آکسیز(Excise tax)	بسته به نوع کالا متغیر می‌باشد.
مالیات بازپرداخت(WHT)	بین 6 تا 20 درصد متغیر می‌باشد.
مالیات بر دارایی اشخاص حقوقی و حقیقی	2 درصد
مالیات زمین کشاورزی و غیر کشاورزی	زمین کشاورزی: 0.95 درصد زمین غیر کشاورزی: 15 درصد
مالیات اجتماعی	برای  اشخاص حقوقی 12 درصد و بابت سازمان‌های بودجه ای 25 درصد
مالیات بر استفاده از منابع زیرزمینی	2.6 تا 30
مالیات منابع آبی	نرخ عمومی 15 درصد و برای بخش عمده اقتصادی تا 30 درصد است.

 مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی

مالیات فوق شامل کلیه ساکنان ازبکستان و خارجیان مقیم این کشور می‌شود. اتباع ازبکستان از درآمد داخلی و خارجی خود مالیات می‌دهند، در حالی که از اتباع غیر ازبک فقط از درآمدهای حاصله در ازبکستان مالیات دریافت می‌شود. مالیات بر درآمد متشکل از درآمد اشتغال، درآمد دارایی و انواع دیگر درآمدها است. به طور کلی، انواع درآمد از جمله سود مشمول مالیات هستند، مگر اینکه به طور خاص معاف شده باشد. نرخ دریافتی مالیات فوق از اول ژانویه 2021 برای اتباع 12 درصد و برای خارجیان 20 درصد می‌باشد. مالیات بر سود برای اتباع 5 درصد و برای دیگران 10 درصد محاسبه می‌گردد.

مالیات بر درآمد شرکت‌ها (CIT)

اشخاص حقوقی مقیم ازبکستان دارای درآمد از منابع داخلی و خارجی، اشخاص حقوقی خارجی که از طریق ایجاد تشکیلات دائمی (PE) فعالیت‌هایی را در ازبکستان انجام می‌دهند یا منبع درآمد آنها در ازبکستان است و اشخاص حقوقی ازبک، با گردش مالی سالانه کمتر از 1 میلیارد صوم مشمول این نوع مالیات هستند.

نرخ مالیات بر درآمد شرکت‌ها به صورت معمول 15 درصد است. برای بانک‌های تجاری، اپراتورهای تلفن همراه، اشخاص حقوقی که سیمان (کلینکر) و پلی اتیلن تولید می‌کنند نرخ 20 درصد می‌باشد.

مالیات بر ارزش افزوده

مالیات بر ارزش افزوده از گردش مالی حاصل از عرضه کالاها و خدمات، از جمله واردات اخذ می‌گردد، مگر اینکه کالا در دسته‌بندی کالاهای دارای شرایط نرخ صفر یا معافیت ویژه باشد. فروش کالاهای صادراتی (به جز صادرات فلزات گرانبها) برای ارز خارجی، خدمات حمل و نقل بین‌المللی، خدمات تاسیساتی ارائه شده به افراد، کالاها و خدمات ارائه شده برای استفاده رسمی نمایندگی‌های دیپلماتیک مشمول نرخ صفر و ارائه خدمات مالی، خدمات بیمه، کالاها و خدمات خریداری شده توسط اشخاص حقوقی با وام ارائه شده توسط موسسات مالی دولتی بین‌المللی یا خارجی بر اساس معاهدات بین‌المللی با جمهوری ازبکستان و همچنین از طریق کمک‌های مالی بلاعوض، محصولات کشاورزی تولیدی مشمول شرایط معافیت ویژه هستند.

مالیات آکسایز (Excise tax)

مالیات آکسایز در واقع نوعی از مالیات است که شامل طیف وسیعی از خدمات و کالاهای تولید شده در ازبکستان یا وارد شده به این کشور می‌گردد؛ محصولات نفت و گاز، مشروبات الکی، تنباکو، جواهرات، ظروف نقره و اتومبیل و خدمات مخابراتی تلفن همراه مشمول این نوع مالیات می‌شوند. نرخ مالیات آکسایز بسته به نوع کالا متفاوت می‌باشد.

مالیات بازپرداخت (WHT)

درآمد داخل ازبکستان یک شخص حقوقی غیر مقیم (بدون تشکیلات دائمی) که در حال تجارت با / یا در داخل ازبکستان مشمول این نوع مالیات می‌گردد. درآمدهای ذیل نیز مشمول این نوع مالیات می‌گردند؛ سود سهام و بهره، درآمد حاصل از فروش دارایی واقع شده در ازبکستان  اعم از سهام، املاک و مستغلات، درآمد مالیاتی به عنوان مابه‌التفاوت مبلغی که به خارجی‌ها پرداخت می‌شود و قیمت خرید اصلی؛ حق امتیاز، هزینه‌های اجاره، حق بیمه، هزینه‌های مخابرات و حمل و نقل، هزینه‌های خدمات ارائه شده در ازبکستان و غیره.

نرخ مالیات بازپرداخت برای سهام و بهره آن 10 درصد، حق بیمه، بیمه مشترک و موافقتنامه‌های ریسک بیمه اتکایی 10 درصد، درآمدهای حاصل از خدمات حمل و نقلی و ارتباطی بین‌المللی 6 درصد و درآمدهای دیگر 20 درصد است. اکثر معاهدات مالیات مضاعف (DTT) منعقد شده توسط ازبکستان با کشورهای مختلف یا معافیت از این نوع مالیات و یا کاهش نرخ تا 15 درصد را در نظر گرفته است.

سایر مالیات‌ها

مالیات بر دارایی اشخاص حقیقی و حقوقی: ساختمان‌ها و املاک افراد حقیقی و حقوقی مشمول این مالیات می‌گردند. نرخ آن 2 درصد می‌باشد.

مالیات زمین کشاورزی و غیر کشاورزی: شخصی که به صورت دائمی زمین کشاورزی را در تصرف دارد مشمول مالیات زمین کشاورزی است که نرخ آن 0.95 درصد است. مالیات زمین‌های غیر کشاورزی نیز بر اساس اعلام کمیته دولتی مالیات ازبکستان برای سال 2021 به میزان 15 درصد می‌باشد.

مالیات استفاده از منابع زیرزمینی: مالیاتی است که بر استخراج، قیمت فروش و ضایعات حاصل از استخراج و پردازش منابع طبیعی اعمال می‌شود. نرخ مالیات استخراج یا پردازش منابع طبیعی و فروش بین 2.6 تا 30 درصد است و نرخ ضایعات 78 صدم تا 9 درصد است.

مالیات منابع آبی: نرخ مالیات برای استفاده از منابع آب 15 درصد و برای بخش‌های خاص اقتصاد - با 30 درصد شاخص‌گذاری می‌شود. نرخ این مالیات بر اساس میزان حجم آب مورد استفاده متغیر است. مثلا برای آبیاری زمین‌های کشاورزی و پرورش ماهی برای هر مترمکعب آب مصرفی 40 صوم  و برای شرکت‌های صنعتی 565 صوم در هر متر مکعب مالیات اخذ می‌گردد.

بر اساس دستور رئیس جمهور ازبکستان، از 9 مهرماه 1398، نرخ مالیات ارزش افزوده از 20 به 15 درصد کاهش پیدا کرد. نرخ 20 درصدی مالیات ارزش افزوده از سال 2000 تاکنون بدون تغییر باقی مانده بود. تعرفه‌های گمرگی ازبکستان طی چندسال اخیر با تغییرات عمده‌ای روبرو بوده به نحوی که در آخرین اصلاحات صورت گرفته در دسامبر 2018، تعرفه بسیاری از کالاها، کاهش و یا صفر شده است. ازبکستان دارای 22 منطقه آزاد اقتصادی می‌باشد که دارای رژیم مالیاتی خاص خود می‌باشند و سرمایه‌گذاران و تولید‌کنندگان در این مناطق از مزایا و معافیت‌های مختلفی برخوردار هستند. در سال 2020 بر اساس مصوبه رئیس‌جمهور ازبکستان، مالیات آکسایز برای واردات 73 قلم کالا از جمله محصولات الکتریکی 35 قلم (یخچال، تلویزیون، اجاق گاز، جاروبرقی، ماشین لباسشویی و...)، محصولات غذایی شامل 20 قلم (آبمیوه، پنیر، مارگارین، محصولات قنادی، سوسیس و محصولات گوشتی مشابه و غیره)، برخی از انواع خودروهای شخصی و مسافری تراکتور و نیمه تریلر و غیره لغو شد.