مهاجرت و هجوم مهاجرین به مرز، محور مذاکرات مکزیک و آمریکا

موضوع مهاجرت که طی یک سال گذشته و در بحبوحه بحران همه‌گیری ویروس کرونا در روابط دوجانبه مکزیک و آمریکا کمرنگ‌تر شده بود؛ در ماه‌های ابتدایی سال 2021 تشدید شده است.

موضوع مهاجرت طی یک سال گذشته و در بحبوحه بحران همه‌گیری ویروس کرونا در روابط دوجانبه مکزیک و آمریکا کمرنگ‌تر شده بود؛ اما به دلیل پیامدهای ناشی از این بیماری همه‌گیر کرونا و تشدید فقر، خشونت، نابرابری، گرسنگی و ... در منطقه آمریکای مرکزی به‌عنوان عوامل اصلی مهاجرت و از سوی دیگر و مهم‌تر پیروزی جو بایدن در آمریکا و سیاست‌های مهاجرتی وعده داده‌شده وی مبنی بر اتخاذ سیاست‌های بشردوستانه مهاجرتی و تأکید بر مهاجرت منظم، ایمن و مرتب عاملی بر تشدید مهاجرت در ماه‌های ابتدایی سال 2021 شد. بسیاری از مهاجرین با تصور تسهیل در مهاجرت اقدام به مهاجرت‌های غیرقانونی کرده‌اند. طی چند هفته گذشته مرز ایالات‌متحده با مکزیک بار دیگر شاهد هجوم بیش‌ازپیش مهاجران غیرقانونی بوده است. این وضعیت منجر شد مهاجرت مجدداً به‌عنوان یک چالش بزرگ در روابط مکزیک و آمریکا تبدیل گردد. روند رو به رشد حضور مهاجرین در مرز دو کشور و از طرف دیگر احتمال بالای شیوع بیماری همه‌گیر کوید 19 امکان ایجاد یک بحران انسانی را در مرز ایجاد کرده است.

افزایش روند مهاجرت غیر قانونی منجر شد که مکزیک و آمریکا گفتگوهای سطح بالایی در این خصوص داشته باشند. در این خصوص هیئتی بلندپایه از آمریکا به دعوت مقامات مکزیکی برای گفتگو در این زمینه وارد مکزیک شدند. هیئت آمریکایی متشکل از خوان گونزالز، مدیر ارشد شورای امنیت ملی آمریکا در نیمکره غربی، ریکاردو زونیگا، فرستاده ویژه آمریکا در امور آمریکای مرکزی به ریاست خانم روبرتا جاکوبسون هماهنگ‌کننده امور مرزهای جنوبی آمریکا (سفیر پیشین آمریکا در مکزیک) روز سه‌شنبه مورخ 3 فروردین‌ماه 1400 هفته جاری وارد مکزیک شد؛ و با هیئت مکزیکی به ریاست مارسلو ابرارد وزیر خارجه مکزیک دیدار و تبادل‌نظر کردند. بر اساس گزارش‌های منتشرشده از این نشست در این گفتگوها نمایندگان دو کشور نیز بر ترویج سازوکارهای همکاری بین‌المللی که مهاجرت منظم، امن و مرتب در منطقه را ترویج می‌کند تأکید کردند. در این دیدار در مورد مکانیسم‌هایی برای حفاظت از حقوق بشر مهاجران، به‌ویژه افراد زیر سن قانونی، تبادل‌نظر شده است.

وزارت خارجه مکزیک در بیانیه‌ای پس‌ از این دیدار بر اقدامات بشردوستانه در خصوص مهاجرین و ارتقاء و بهبود توسعه اقتصادی در آمریکای مرکزی به‌عنوان حل ریشه‌ای دلایل مهاجرت تأکید کرد. در همین خصوص مارسلو ابرارد وزیر خارجه مکزیک در یک پیام ویدئویی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد، اظهار داشت که این نشست باهدف گفتگو در موردبررسی استراتژی‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت به‌ منظور مبارزه باریشه‌ها و علل مهاجرت برگزار شد. وی افزود "مکزیک بر لزوم ارتقاء توسعه در هندوراس، گواتمالا، السالوادور و ایالت‌های جنوب شرقی مکزیک تأکید کرد، ما می‌خواهیم آمریکا بخشی از این تلاش بزرگ باشد (...) اگر باهم کارکنیم و پیش رویم،  این کشورها و جنوب مکزیک می‌تواند آینده دیگری داشته باشند، امکانات دیگری داشته باشند، در آن صورت کسی مجبور نیست از فقر و ناامنی، از روی ناامیدی مهاجرت کند، در این صورت مهاجرت به یک گزینه تبدیل می‌شود که شما می‌توانید انتخاب کنید و نه چیزی که به دلیل شرایط نامطلوبی را که در آن زندگی می‌کنید به شما تحمیل می‌شود ". وی خاطرنشان کرد که روسای جمهور دو کشور در مورد اهمیت بهبود رفاه در کشورهای مثلث شمالی و مناطق کمتر توسعه‌یافته مکزیک - مناطقی که دولت مکزیک تلاش بسیار بزرگی در سرمایه‌گذاری، توسعه، بهزیستی آن مناطق انجام داده است- اتفاق‌نظر دارند. وزیر خارجه مکزیک اشاره کرد: مکزیک در این زمینه در جنوب کشور سرمایه‌گذاری بسیار بزرگی انجام می‌دهد، کاری که ما می‌خواهیم این است که آمریکا بخشی از این تلاش بزرگ برای هندوراس، گواتمالا، السالوادور باشد.

دولت آمریکا تاکنون هیچ توضیحی در مورد نتیجه مذاکرات با مکزیک ارائه نداده است و تنها خانم جاکوبسون در بیانیه‌ای بربسته بودن مرز تأکید کرد وی در بیانیه خود گفت "به مرز نیایید. افرادی که تلاش می‌کنند به‌طور نامنظم به آمریکا سفر کنند قربانی جرم و قاچاق انسان می‌شوند. این‌یک سفر خطرناک است. باوجود بیماری همه‌گیر، سفر و استقرار در گروه‌ها یا اردوگاه‌های بزرگ خطر ابتلا و انتقال ویروس کرونا را افزایش می‌دهد؛ سفر به آمریکا طولانی و خسته‌کننده است و کسانی که اقدام به این عمل می‌کنند در طی مسیر ضعیف شده و آسیب‌پذیری آن‌ها در برابر ویروس بیشتر می‌شود. می‌دانم که بسیاری از مهاجران ممکن است درد و سختی پایداری داشته باشند، اما باید تأکید کنم که مرز آمریکا بسته است. این سفر خطرناک را انجام ندهید. در خانه بمانید، در امان بمانید و منتظر کسب اطلاعات بیشتر در مورد روند پناهندگی باشید.

پیش‌ازاین دیدار، آندرس مانوئل لوپز اوبرادور رئیس‌جمهور مکزیک، بار دیگر از واشنگتن خواست تا به توسعه در آمریکای مرکزی کمک کند. لوپز ابرادور در یک کنفرانس خبری گفت: "مردم برای سرگرمی‌به ایالات‌متحده نمی‌روند، بلکه از سر ضرورت می‌روند."

آمار رسمی اداره گمرک و حفاظت ایالات‌متحده نشان می‌دهد که در فوریه سال جاری 100 هزار و 441 مهاجر در تلاش برای ورود به آن کشور دستگیر شدند که 22 هزار نفر بیشتر از 78 هزار و 442 نفر دستگیرشده در یک ماه پیش از آن بودند؛ مقامات تخمین می‌زنند که تا ماه مارس این رقم بیش از 120 هزار نفر خواهد رسید. بر اساس گزارش واحد سیاست‌های مهاجرتی وزارت کشور مکزیک، در ژانویه ۲۰۲۱ تعداد ۹۵۷۴ نفر به‌صورت غیرقانونی وارد مکزیک شده که از سوی اداره مهاجرت مکزیک شناسایی‌شده‌اند؛ که این میزان نشان از افزایش ۴۱ درصدی نسبت به ۶ هزار و ۳۳۷ نفر ثبت‌شده در دسامبر سال گذشته دارد. در ایالات‌متحده، تعداد کودکان مهاجر بدون همراه در دو ماه اول سال جاری ۲۷۸۱۵ نفر بوده است که در کل سال ۲۰۲۰ درمجموع ۲۹۳۹۲ نفر گزارش‌شده است.

از سوی دیگر جو بایدن رئیس‌جمهور آمریکا در حال حاضر با یکی از چالش‌های بزرگ ابتدایی ریاست جمهوری خود روبرو شده است و سعی می‌کند بحران انسانی رو به رشدی را که در مرز جنوبی آمریکا با مکزیک در حال ایجاد شدن است مهار کند. افزایش شدید تعداد مهاجران در روزهای اخیر تعهد دولت جو بایدن در خصوص سیاست‌های انسان دوستانه مهاجرتی در مقابل سیاست‌های دولت دونالد ترامپ سلف خود را مورد آزمایش قرار داده است. با این حال علی‌رغم سیاست‌های مهاجرتی اعلام‌شده از سوی جو بایدن اکنون مرز آمریکا با مکزیک عمدتاً بسته است و اغلب افراد به جز کودکان بی سرپرست به مکزیک بازگشت داده می‌شوند و بررسی درخواست پناهندگی آن‌ها به تأخیر افتاده است. تصاویر منتشرشده از چگونگی نگهداری کودکان در مراکز مربوطه انتقادهایی را نسبت به دولت جو بایدن به همراه داشته است. به نظر می‌رسد دولت آقای بایدن اگرچه همچنان بر مسائل داخلی آمریکا متمرکز است اما برای تصمیم‌گیری عملی و ایجاد فرایندهای وعده داده‌شده در خصوص مهاجرت با زمان محدودی روبرو است.

افزایش موج مهاجرتی از منطقه آمریکای مرکزی نگرانی مقامات مکزیکی را برانگیخته است. افزایش موج مهاجرت‌های غیرقانونی زمینه فعالیت باندهای قاچاق انسان و جرائم سازمان‌یافته برای سوءاستفاده از مهاجرین را در مکزیک افزایش داده است. مکزیک اقدامات جدیدی را برای جلوگیری از عبور غیرقانونی مهاجران در مرزهای جنوبی خود با گواتمالا، ازجمله اعزام نیروهای نظامی و استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین و دوربین‌های دید در شب برای نظارت بر نقاط ورودی، آغاز کرده است. این کشور همچنین تمهیدات مهاجرتی خود را در مبادی ورودی فرودگاه‌های بین‌المللی را افزایش داده است. افزایش تمهیدات مهاجرتی در مبادی ورودی فرودگاهی از سوی اداره مهاجرت مکزیک نسبت به قبل گسترده‌تر شده و طی هفته گذشته انتقادات برخی از شهروندان و گردشگران آمریکای لاتینی به‌خصوص کلمبیایی مبنی بر برخورد نامناسب مأمورین مهاجرین فرودگاهی مکزیک و عدم اجازه ورود به مکزیک رسانه‌ای شد. این موضوع واکنش نمایندگی‌های این کشورها در مکزیک را به همراه داشت. در این خصوص وزارت خارجه و موسسه ملی مهاجرت مکزیک در نشستی که با کنسول‌های کشورهای آمریکای لاتینی داشت بر تسهیل و تعهد این کشور بر رعایت حقوق شهروندان و گردشگران ورودی به مکزیک تأکید کردند.

دولت اوبرادور از ابتدای دولت خود بر طرح جامع توسعه آمریکای مرکزی به‌عنوان راه‌حل علل ریشه‌ای مهاجرت تأکید و بر همراهی آمریکا در این طرح تأکید می‌کرد، دولت وی نتوانست در زمان ترامپ رئیس‌جمهور سابق آمریکا در این خصوص توفیقی داشته باشد اکنون امیدوار است که در دولت بایدن بتواند آمریکا را به‌عنوان بخشی از تلاش‌های خود برای ایجاد توسعه و رفاه در آمریکای مرکزی و جنوب مکزیک، وارد کند.