بحران کرونا و اثر آن بر اشتغال بانوان در ایتالیا

همه‌گیری کرونا در ایتالیا همچون سایر کشورها تهدید جدی برای اشتغال محسوب شده و در این میان اشتغال بانوان آسیب جدی‌تری به خود دیده است. در حالت عادی نیز نرخ اشتغال در کشورهای جنوب اروپا از متوسط اتحادیه پایین‌تر می‌باشد. براساس آخرین آمار سازمان ملی آمار ایتالیا (Istat) از کل 622 هزار شغل از دست رفته در سه ماهه سوم 2020 در مقایسه با دوره مشابه در سال 2019 بیش از 344 هزار نفر از بانوان مشاغل خود را از دست داده‌اند که در حدود 55.3 درصد از کل بیکاران جدید می‌باشد. تهدیدات ناشی از وضعیت اضطراری سلامت، تعطیلی مدارس و ترس از آلوده شدن به ویروس، نرخ استعفای مادران شاغل در سال 2020 را افزایش داد. در سال 2019 نسبت به سال 2018  تعداد استعفای مادر شاغل  37611 افزایش یافته بود.

بر اساس همین آمار 73 درصد از مشاغل از دست رفته ناشی از استعفای مادران شاغل بوده و 27 درصد هم به استعفای پدران جدید مرتبط بوده است. بحران کرونا نه تنها مشاغل را متاثر کرده بلکه ساعات کاری را نیز به شدت تحت تاثیر قرار داد. ساعات کاری که در قرنطینه سراسری به شدت کاهش یافته بود در سه ماهه سوم 2020 کمی‌بهبود یافت. میزان متوسط ساعات بیکاری به ازای هر 1000 ساعت کار نسبت به سه ماهه سوم سال 2019 در حدود 81 ساعت افزایش یافته است.

بر اساس همین آمار کل مشاغل در سال 2020 در اثر کرونا 2.6 درصد کاهش یافتند. بر اساس مقایسه جنسیتی، کاهش برای شاغلین مرد 2 درصد و برای بانوان 3.5 درصد بوده و نرخ اشتغال نیز در سه ماهه سوم برای آقایان 67.5 درصد و برای خانم ها 48.5 درصد ثبت شده است.

بیکاری بانوان و توزیع جغرافیایی آن

در سال 2019 تعداد خانم های شاغل 9.8 میلیون نفر بود که بر اساس آخرین آمارها به 9.5 میلیون نفر کاهش یافته است. برخی از این مشاغل نیز فصلی بوده اند. بیشترین تعداد بیکاری ناشی از کرونا در ایتالیا برای بانوان در جزیره ساردنیا به ثبت رسیده است. بعد از آن در استان‌های مارکه، کالابریا، لاتزیو و ونتو به ترتیب این تعداد بیکاران در ردیف‌های بالای جدول قرار گرفته است. هرچند این آمارها اولیه می‌باشند اما همین نیز دید قابل ملاحظه‌ای از اثرات کرونا بر اشتغال در ایتالیا را به نمایش می‌گذارد. برای نمونه در استان ساردنیا از 43 هزار شغل از دست رفته 28 هزار مورد آن به بانوان مربوط است. در استان کالابریا نیز میزان کاهش برای هر دو جنسیت زیاد بوده و برای مردان 6.9- و برای خانم ها 8- در صد کاهش داشته است.  جدول زیر مقایسه روند بیکاری در استانهای مختلف در سال 2019 و 2020 را بر اساس تفکیک جنسیتی نمایش می دهد.

بیکاری و کاهش نرخ رشد

همزمان با کاهش اشتغال بانوان میزان زاد و ولد نیز کاهش چشم‌گیری داشته است. به نظر می رسد همین کاهش نرخ اشتغال اثر مستقیمی‌ بر روند نرخ رشد جمعیت گذاشته باشد. هرچند در سالهای اخیر، نرخ رشد جمعیت بدون این فشارها نیز در شرایط بسیار نامناسبی قرار داشته است. بر اساس آمارهای ایستات تعداد موالید در سال جاری به 408 هزار تولد کاهش خواهد یافت و در سال 2021 نیز به 393 هزار تولد خواهد رسید. بر اساس تحلیل یکی از مراکز تحیل داده‌ها در ایتالیا (Leone Moressa Foundation) اگر در دهه 1970 افزایش زاد و ولد با کاهش میزان اشتغال بانوان افزایش می یافت امروزه دیگر نمی‌توان به آن روند استناد کرد. الان برخی از کشورها علی رغم نرخ پایین اشتغال بانوان از نرخ رشد جمعیت پایین تری رنج می‌برند. امروزه کشورهای جنوب اروپا با مشکل نرخ پایین تولد و نرخ پایین بیکاری بانوان به صورت همزمان روبرو هستند. اما در کشورهای اسکاندیناوی، بالتیک و بریتانیا این روند معکوس می‌باشد.

برنامه‌های دولت برای مقابله با بیکاری بانوان

با این حال دولت برای جبران این شکاف اشتغال میان مردان و زنان طرح های متنوعی را در برنامه سال آتی قرار داده است. یکی از مهمترین طرح ها تشویق کارفرمایان به اشتغال مادران شاغل و سرپرست خانوار می‌باشد. در این طرح دولت در نظر دارد معافیتی به میزان 100 درصد پرداختی مالیات و تا سقف 6 هزار یورو برای یک سال به کارفرمایان برای استخدام خانم‌های جویای کار پرداخت نماید. همچنین در نظر دارد یک صندوق با دارایی 20 میلیون یورو برای سال 2021 و 2022 برای حمایت از شرکت‌هایی که توسط بانوان تاسیس شده است ایجاد نماید. این دو اقدام در بودجه سال آینده دیده شده و برای احیای اشتغال بانوان برنامه‌ریزی شده است.

هرچند طرح بخشودگی مالیاتی در قانون بودجه سال 2013 نیز آمده بود اما این مقررات بهبود یافته و دو گروه از بانوان به این دسته استخدام ها افزوده شده‌اند. این استخدام‌ها می‌تواند شامل خانم‌هایی شود که در جنوب کشور زندگی کرده و بیش از 6 ماه شغلی نداشته‌اند و یا بانوان همه مناطق که در طول دو سال ممتد شغل مشخص با حقوق متعارف و پرداخت مستمر نداشته‌اند. لذا این قانون فقط به کسانی که از بحران کرونا متاثر شده‌اند محدود نشده و دامنه وسیعتری از جمعیت بانوان بیکار را شامل می‌شود.

علاوه بر این در ماه آگوست سال جاری دولت در دستورالعمل شماره 104/2020 به موضوع آموزش بانوان خانه‌دار پرداخت و با تخصیص 3 میلیون یورو برای یک سال امر آموزش بانوان خانه‌دار با اولویت مهارت دیجیتال، خود اشتغالی و ارتقای مهارت‌های مراقبت را تامین مالی نمود. این برنامه برای فعال کردن جمعیتی در حدود 8 میلیون نفر از بانوان ایتالیا به اجرا در آمده است. در بودجه پیشنهادی سال آتی نیز قرار است به ازای هر فرزند یک سال سابقه کار به مادر شاغل به عنوان مشوق اعطا می‌شود. بانوان برای احراز شرایط دریافت حقوق بازنشستگی حداقل باید 20 سال سابقه کار داشته باشند. این پیشنهاد سالانه برای دولت 500 میلیون یورو هزینه در بر خواهد داشت و موجب افزایش اشتغال بانوان رده سنی 25 تا 54 سال از 60 درصد فعلی به 74 درصد خواهد شد.