اخبار و تحولات اقتصادی ترکیه (هفته اول آذر ماه 1399)

اهم اخبار و تحولات اقتصادی داخلی و خارجی ترکیه در هفته اول آذر ماه 1399 به شرح ذیل می‌باشد؛

تأکید رئیس جمهور ترکیه بر تجارت با واحدهای پول ملی

رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور که با یک کنفرانس ویدئویی در جلسه افتتاحیه سی و ششمین جلسه کمیته دائمی همکاری اقتصادی و بازرگانی (COMCEC) سازمان همکاری اسلامی (OIC) شرکت کرده بود، از کشورهای اسلامی خواست تا با پول ملی تجارت کنند. اردوغان گفت، هرچه ما بیشتر به عنوان کشورهای اسلامی‌تولید کنیم و هرچه اقتصاد خود را تقویت کنیم، قدرت ما بیشتر خواهد شد، اردوغان گفت، برای این منظور، ما باید به سمت تولید کالاهای با ارزش افزوده بالا پیش رویم بجای آنکه اقدام به صادرات مواد اولیه یا محصولات نیمه نماییم. ما باید با تبدیل پس‌اندازهای خود به سرمایه‌گذاری، هم به اشتغال مردم خود و هم به توسعه جغرافیای خود کمک کنیم. وی در ادامه افزود، ما باید تجارت با ارزهای ملی را تسریع کنیم تا از این طریق فشار نرخ ارز بر اقتصاد و تجارت خود را کاهش دهیم. برای اینکه تجارت خارجی ما در طول روند اپیدمی‌کرونا آسیب زیادی نبیند، باید اقداماتی را انجام دهیم که تجارت را تشویق و تسهیل کند. من از تلاش های انجام شده برای اجرای سیستم تجارت ترجیحی میان کشورهای عضو همکاری‌های اسلامی قدردانی می‌کنم و پیشنهاد می‌کنم که جلسه مذاکرات تجاری در این خصوص در ابتدای سال 2021 برگزار شود که این امر گام مهمی‌برای اجرایی شدن این سیستم خواهد بود.

امضای ده توافق‌نامه همکاری در جریان ششمین نشست کمیته راهبردی میان ترکیه و قطر

ششمین کمیته راهبردی همکاری‌های ترکیه و قطر در آنکارا و با حضور اردوغان رئیس جمهور و امیر قطر برگزار شد. در این نشست ده توافق‌نامه همکاری میان دو کشور امضا شد که از جمله آنها:

• تفاهم‌نامه فروش 42 درصد از سهام مرکز خرید و فروش İstinye Park
• تفاهم‌نامه مشارکت قطر در پروژه سرمایه‌گذاری شاخ استانبول
• تفاهم‌نامه فروش ده درصد از سهام شرکت بورس و اوراق بهادار استانبول
• تفاهم‌نامه همکاری میان مناطق آزاد دو کشور
• تفاهم‌نامه تشکیل کمیسیون اقتصادی و تجاری میان دو کشور
• تفاهم‌نامه همکاری میان سازمان‌های آب دو کشور در ارتباط با مدیریت منابع آبی
• تفاهم‌نامه همکاری در خصوص اقتصاد توسعه یافته و امور دارایی

ترکیه جزء 5 کشور اول اروپا در ارتباط با تولید توربین ‌های بادی

مصطفی وارانک، وزیر صنعت و فناوری ترکیه طی سحنانی در نشست انرژی بادی گفت، ترکیه در زمینه تولید تجهیزات توربین بادی جزء 5 کشور برتر اروپا به شمار می‌رود. وی افزود، هدف ما افزایش قدرت رقابت در تولید و صادرات توربین‌های بادی در بازارهای بین‌المللی می‌باشد. وی با تأکید بر اهمیت نقش انرژی‌های تجدید پذیر بر کاهش وابستگی ترکیه به منابع انرژی خارجی گفت، منابع انرژی تجدیدپذیر به دلیل هزینه کمتر و دوستدار محیط زیست بودن نقش بسزایی در رشد اقتصادی می‌توانند ایفا نمایند.

تأکید وزیر کشاورزی ترکیه بر حمایت از بذر داخلی

بکیر پاک دمیرلی وزیر کشاورزی و جنگلداری ترکیه در جمع اعضای اتحادیه اتاق‌های بازرگانی (توب) ضمن تشریح سیاست‌های کشاورزی ترکیه گفت، هدف ما حمایت از تولید بذر داخلی است. وی افزود، یکی دیگر از بخش‌هایی که نباید از آن غافل باشیم، صادرات محصولات کشاورزی است. در نه ماه سال جاری میزان صادرات محصولات کشاورزی نسبت به مدت مشابه سال قبل 6.3 درصد افزایش یافته که این روند صعودی باید ادامه داشته باشد. وی همچنین بر برنامه دولت مبنی بر حمایت از کشاورزان تأکید و گفت، در سال 2021 بودجه‌ای بالغ بر 23 میلیارد لیر جهت حمایت از تولیدکنندگان محصولات کشاورزی در نظر گرفته شده که امیدواریم با تخصیص این بودجه شاهد کاهش مشکلات موجود در حوزه کشاورزی باشیم. گفتنی است متوسط صادرات محصولات کشاورزی ترکیه در سال بالغ بر 18 تا 20 میلیارد دلار می‌باشد.

کاهش ذخایر ارزی علت برکناری مراد اویسال

خبرگزاری رویترز در خصوص برکناری مراد اویسال رئیس سابق بانک مرکزی ترکیه طی انتشار خبری اعلام داشته است، وقتی اردوغان رئیس جمهور ترکیه از میزان کاهش ذخایر ارزی این کشور آگاهی یافت، تصمیم به برکناری مراد اویسال گرفت. کاهش ذخایر ارزی و افزایش نرخ بیکاری دو عامل نگرانی اردوغان رئیس جمهور ترکیه می‌باشد.

وضعیت نرخ ارزهای خارجی در ترکیه

بعد از افزایش 4.75 درصدی نرخ بهره از سوی شورای سیاستهای پولی بانک مرکزی ترکیه، نرخ هر دلار آمریکا در برابر لیر از 8.8 به 7.4 لیر و نرخ هر یورو نیز از 10 لیر به 8.8 لیر کاهش یافت. اما بعد از سه روز از این تصمیم بانک مرکزی، نرخ ارز در ترکیه روند صعودی به خود گرفت. هم‌ اینک نرخ هر دلار آمریکا در بازار آزاد ترکیه 7.9 لیر و نرخ هر یورو نیز 9.4 لیر می‌باشد. کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند این روند صعودی همچنان ادامه داشته باشد.

صادرات صنایع جانبی خودرو ترکیه  

صادرات صنایع جانبی خودرو ترکیه در ماه اکتبر سال جاری میلادی به به بیش از 178 کشور و مناطق آزاد در جهان به 1 میلیارد و 543 میلیون دلار رسید. صادرات تولیدکنندگان صنایع جانبی خودرو ترکیه در اکتبر سال گذشته 964 میلیون و 776 هزار دلار بوده و این بخش توانسته است در سال جاری میلادی صادرات خود را 5 درصد افزایش دهد. ترکیه در 10 ماه نخست سال جاری میلادی در بخش صنایع جانبی خودرو به بیش از 198 کشور به ارزش 7 میلیارد 528 میلیون و 490 هزار دلار صادرات داشته است. آلمان اصلی‌ترین بازار هدف صادراتی ترکیه در این بخش است و صادرات ترکیه به آلمان 236 میلیون و 133 هزار دلار بوده که این میزان 14.11 درصد از کل صادرات این کشور را شامل می‌شود .صادرات محصولات جانبی خودروی ترکیه به ایتالیا با 32.76 درصد افزایش 70 میلیون و 619 هزار دلار می‌باشد. آمریکا سومین کشور هدف صادراتی ترکیه در این بخش است و ترکیه توانسته است با 7.77 درصد افزایش صادرات، درآمد خود را به 59 میلیون و 52 هزار دلار برساند. صادر کنندگان محصولات جانبی صنعت خودروی ترکیه در ماه اکتبر سال جاری میلادی توانستند دامنه فروش خود را در برخی کشورها تا حد قابل توجهی افزایش دهند. افزایش و ارزش مالی میزان فروش محصولات صنایع جانبی به کشورهایی که ترکیه صادرات قابل توجهی به آنها داشته است عبارتند از :

1. اسپانیا 

افزایش صادرات: 50.52 درصد     ارزش صادرات: 57 میلیون و 601 هزار دلار

2. لهستان: افزایش صادرات: 26.50 درصد      ارزش صادرات: 35 میلیون و 692 هزار دلار

3. عمان: افزایش صادرات: 534.08 درصد     ارزش صادرات: 5 میلیون و 678 هزار دلار

4. قزاقستان: افزایش صادرات: 356.72 درصد     ارزش صادرات: 3 میلیون و 106 هزار دلار

5. اردن: افزایش صادرات: 112 درصد        ارزش صادرات: 2.5 میلیون دلار

صادرات 10 میلیارد دلاری ترکیه به کشورهای حوزه بالکان

ترکیه در 10 ماه نخست سال جاری میلادی توانست صادرات خود به کشورهای حوزه بالکان را به بیش از 10 میلیارد دلار برساند . این در حالیست که میزان صادرات این کشور در مدت مشابه در سال گذشته 11 میلیارد و 40.5 میلیون دلار بود که کاهش 7.5 درصدی صادرات ترکیه به کشورهای بالکان در سال جاری میلادی را نشان می‌دهد. 

بیشترین صادرات ترکیه در میان کشورهای این حوزه به رومانی با ارزش صادرات 3 میلیارد و 47 میلیون و 600 هزار دلار و پس از آن کشورهای بلغارستان با 1 میلیارد و 991 میلیون و 200 هزار دلار، یونان با 1 میلیارد و 391 میلیون و 200 هزار دلار و اسلوونی با 1 میلیارد و 261 میلیون و 100 هزار دلار می‌باشد.

علی‌رغم پاندمی ‌کووید19، بیشترین صادرات ترکیه در 10 ماه نخست سال جاری میلادی به صربستان بوده و این کشور توانسته است صادرات خود به صربستان را با 5.6 درصد افزایش از 754.6 میلیون دلار به 797.2 میلیون دلار برساند. ترکیه همچنین توانسته است در مدت فوق صادرات خود را به کوزوو نیز با 2.6 درصد افزایش از 272.8 میلیون دلار به 280 میلیون دلار برساند .

شیوع مجدد کرونا در بسیاری از کشورهای حوزه بالکان سبب کاهش میزان صادرات محصولات ترک به کشورهای این منطقه شد. کاهش میزان صادرات ترکیه در 10 ماه نخست سال جاری میلادی نسبت به مدت مشابه در سال گذشته به یونان 19.3 درصد، مونته نگرو 18.9 درصد، اسلوونی 11.7 درصد، کروواسی 8.5 درصد، آلبانی 7.4 درصد، بوسنی 5.6 درصد، رومانی 5.3 درصد، بلغارستان 4.9 درصد و مقدونیه شمالی 0.7 درصد بوده است.

آمار و ارقام صادرات ترکیه به کشورهای حوزه بالکان نشان می‌دهد که در میان شهرهای این کشور، استانبول بیشترین سهم را در صادرات 10 ماهه ترکیه به حوزه بالکان با حجم صادرات 4 میلیارد و 484 میلیون دلار داشته که این میزان به تنهایی 43.9 درصد از کل صادرات ترکیه به این حوزه را تشکیل می‌دهد.

بیشترین کالاهای صادراتی ترکیه به کشورهای بالکان در صنعت خودرو با 2 میلیارد و 72 میلیون و 200 هزار دلار بوده و پس از آن محصولات بخش‌های مواد شیمیایی با 1 میلیارد و 487 میلیون و 300 هزار دلار، فولاد با 1 میلیارد و 61 میلیون و 900 هزار دلار ، فلزات و آهن‌آلات با 754 میلیون دلار و بخش منسوجات با 747 میلیون و 400 هزار دلار به ترتیب دیگر بخش‌های صنفی صادرکننده ترکیه می‌باشند. کمترین صادرات ترکیه به کشورهای حوزه بالکان در بخش گیاهان زینتی با 3 میلیون و 727 هزار دلار بوده است. 

جدول مقایسه‌ای صادرات ترکیه به کشورهای حوزه بالکان در 10 ماه نخست سال 2019 و 2020 میلادی

ردیف	نام کشور	2019 میلادی ( هزار دلار )	2020 میلادی  ( هزار دلار )	تغییر (درصد )
1	آلبانی	401.138.6	371.554.1	7.4 -
2	بوسنی	371.543.5	350.691	5.6 -
3	بلغارستان	2.094.524.1	1.991.174	4.9 -
4	کروواسی	347.742.0	318.106	8.5 -
5	مونته نگرو	104.544.3	84.819.2	18.9 -
6	کوزوو	272.833.5	280.043.5	2.6
7	مقدونیه شمالی	322.598.0	320.241.0	0.7 -
8	رومانی	3.218.685.8	3.047.563.2	5.3 -
9	صربستان	754.603.8	797.146.0	5.6
10	اسلوونی	1.428.899.0	1.261.087.2	11.7 -
11	یونان	1.723.354.9	1.391.211.7	19.3 -
	جمع کل	11.040.467.5	10.213.638.5	7.5 -

تحولات  بی سر و صدای ترکیه در بخش صنایع دفاعی

سرمایه‌گذاری‌های ترکیه و دستاوردهای این کشور در 5 سال اخیر در بخش صنایع دفاعی چشمگیر بوده و این کشور روز به روز به در حال افزایش  دامنه فعالیت‌های خود در این بخش است. اخیرا شرکت‌های تولیدکننده صنایع دفاعی ترکیه مانند آسل‌سان Aselsan، بایراکتار Bayraktar، راکت‌سان Roketsan و غیره توانستند به دستاوردهای مهم و قابل توجهی در بخش تولید محصولات صنایع هوایی و دفاعی دست یابند. موفقیت‌های شرکت‌های ترک در این اواخر تا حدی بود که این کشور موفق شد تا نام 7 شرکت فعال در بخش صنایع دفاعی خود را وارد لیست 100 شرکت برتر جهان نماید. 

ترکیه ضمن افزایش تولید محصولات صنایع هوایی و دفاعی توانست دامنه صادرات محصولات خود را به کشورهای مختلف افزایش داده و درآمد ناشی از این بخش را از 248 میلیون دلار به بیش از 3 میلیارد دلار برساند. این کشور با افزایش سرمایه‌گذاری در زمینه تولید تسلیحات نیز روز به روز وابستگی خود به تأمین سلاح‌های مورد نیاز از خارج را کاسته و هم اکنون میزان خودکفایی خود را در تولید سلاح به بیش از 70 درصد رسانده است. کاهش واردات تسلیحات از سوی ترکیه و افزایش عدم وابستگی این کشور به خارج زمینه  را برای انجام عملیات‌های گسترده نظامی ‌توسط این کشور در خارج از مرزهای آن را فراهم نموده است. درگیری نظامی آذربایجان و ارمنستان بر سر مسأله قره‌باغ و نتایج حاصله از به کارگیری سلاح‌های ساخت ترکیه به ویژه پهبادهای مسلح یکی از نتایج این عدم وابستگی است. 

ترکیه فعالیت‌های خود را در زمینه هوافضا نیز گسترش داده و در حال آمادگی برای پرتاپ ماهواره‌های ساخت داخل به فضا می‌باشد، ساخت ماهواره 5A توسط ترکیه و پرتاب آن توسط شرکت SpaceX به فضا در آینده نزدیک و گسترش دامنه پخش شبکه‌های تلویزیونی در خاورمیانه، اروپا، شمال آفریقا و آفریقای جنوبی برای نفوذ هر چه بیشتر این کشور از نمونه‌های بارز سیاست افزایش نفوذ این کشور در نقاط مختلف جهان است. 

افزایش روزافزون تعداد و تنوع تولیدات محصولات صنایع دفاعی و نظامی ترکیه اشتهای این کشور را انجام عملیات‌های نظامی ‌بیش از پیش نموده  و استفاده از این محصولات در این نوع عملیات‌ها از یک سو موجب افزایش ضریب اعتماد به نفس دست‌اندرکاران این حوزه و از سوی دیگر تبلیغات خوبی برای دستیابی به بازارهای جدید برای ترکیه در این حوزه است. 

به نظر می‌رسد ترکیه از این پس توجه خاصی به توسعه دامنه فعالیت‌های خود در بخش نظامی ‌به ویژه صنایع دفاعی خواهد داشت و اقدامات دولت در راستای تشویق شرکت‌های فعال در این زمینه نیز درست در همین راستا است. نگاهی به بودجه سال 2021 میلادی ترکیه نشان می‌دهد که وزارت دفاع ملی جزو 5 وزارتخانه نخستی است که سهم آن از بودجه سال آتی افزایش یافته است.