بنگلادش پیشتاز از هند در شاخص سرانه تولید ناخالص داخلی

بر اساس جدیدترین گزارش «چشم‌انداز اقتصادی صندوق بین‌المللی پول» ویژه اکتبر 2020، بنگلادش از نظر سرانه تولید ناخالص داخلی (GDP) هند را پشت سر گذاشته است.

برآورد صندوق بین‌المللی پول حاکی از آن است که در سال 2020 شاهد افت بیش از 10 درصدی شاخص‌های اقتصادی هند در تولید ناخالص داخلی خواهیم بود که این میزان بیش از دو برابر (منفی 4.5 درصد) پیش‌بینی چند ماه قبل همین نهاد مالی است. در حالیکه صندوق بین‌المللی پول میزان رشد اقتصادی بنگلادش را در سال جاری 4 درصد پیش‌بینی کرده است اما آنچه توجه همگان را به خود جلب نموده آن است که در سال جاری، درآمد سرانه یک شهروند عادی بنگلادشی (1887 دلار) بیش از درآمد سرانه یک شهروند متوسط هندی (1875 دلار) خواهد بود.

 

معیارهای اقتصادی زیادی برای سنجش و مقایسه کشورها وجود دارد. رشد اقتصادی، تولید ناخالص داخلی و سرانه تولید ناخالص داخلی از جمله مهم‌ترین این شاخص‎ها می‌باشند که برای دو کشور هند و بنگلادش در نمودارهای بالا نشان داده شده است. همانگونه که در نمودارهای شماره 1 و 2 ملاحظه می‌شود در بیشتر سال‌های پس از استقلال دو کشور، اقتصاد هند دارای عملکرد به مراتب بهتری از بنگلادش بوده است. به طوری که در حال حاضر حجم اقتصاد هند بیش از 10 برابر اقتصاد بنگلادش است.

متغیر دیگر، سرانه تولید ناخالص داخلی  است که از تقسیم کل تولید ناخالص داخلی بر کل جمعیت کشورها به دست می‌آید. نکته جالب توجه پیشی گرفتن بنگلادش از هند در این شاخص است. به عنوان نمونه یادآوری می‌نماید که سرانه تولید ناخالص داخلی هند در سال 2014 حدود 40 درصد بیشتر از بنگلادش بوده است. دلایل متعددی برای این نکته وجود دارد که به برخی از آنها اشاره می‌شود:

اولا، باید توجه داشت که اقتصاد بنگلادش از سال 2004 رشد قابل توجهی داشته است. با این حال، این رشد سرعت موقعیت نسبی دو اقتصاد در بین سال‌های 2004 تا 2016 را تغییر نداد زیرا اقتصاد هند نیز شاهد رشدی سریعتر از بنگلادش بود. اما از سال 2017 به بعد، سرعت رشد هند به شدت کاهش یافت، در حالی که نرخ رشد اقتصادی بنگلادش شتاب بیشتری پیدا نمود.

ثانیا، در 15 سال اخیر، جمعیت هند سریعتر (21٪) از جمعیت بنگلادش رشد نموده است (18٪). بنگلادش در مقایسه با هند طی سالیان اخیر پیشرفت بیشتری در زمینه کاهش باروری و کنترل جمعیت داشته است.

ثالثا، شیوع بیماری کرونا در سال جاری لطمه شدیدی به اقتصاد هند زد و موجبات رشد منفی 10 درصدی برای این کشور را فراهم ساخت. در حالی که این شاخص برای بنگلادش مثبت 4 درصد بوده است. با این حال پیش‌بینی‌های صندوق بین‌المللی پول حاکی از آن است که هند احتمالا در سال آینده رشد سریع‌تری خواهد داشت و به احتمال زیاد مجددا در سرانه تولید ناخالص داخلی از بنگلادش پیشی خواهد گرفت. به هر حال با توجه به کاهش رشد جمعیت بنگلادش و رشد سریع‌تر اقتصادی هند، این دو کشور رقابت شانه به شانه‌ای از نظر درآمد سرانه خواهند داشت.

در ادامه برخی از مولفه‌های رشد اقتصادی بنگلادش در سال‌های گذشته را بررسی می نماییم.

بنگلادش پس از استقلال از پاکستان، از همان ابتدا این فرصت را پیدا کرد که هویت اقتصادی و سیاسی خود را شکل دهد. این کشور در اقتصاد با عدم سخت‌گیری در قانون کار و مشارکت دادن زنان در اقتصاد به صورت فزاینده، خصوصا در صنعت پوشاک، موفقیت‌های چشمگیری را به دست آورد و موفق شد سهم قابل توجهی از صادرات پوشاک جهان را از چین به نفع خود کسب نماید. علیرغم اینکه بخش کشاورزی همواره سهم قابل توجهی از اقتصاد بنگلاش را تشکیل داده است، به طوری که بیش از ۷۰ درصد جمعیت بنگلادش و ۷۷ درصد از نیروی کار در این بخش فعال می‌باشند[1]. با این حال رشد بخش صنعت و به دنبال آن بخش خدمات که به طور معمول اشتغال‌زایی بالاتر و دستمزد بیشتر را به همراه دارند، موجب شده که رشد مستمر اقتصادی در کشور بنگلادش را شاهد باشیم.

جدا از مسائل اقتصادی، از دیگر دلایل عمده رشد قابل توجه بنگلادش در دو دهه اخیر را می‌توان در چند معیار اجتماعی نیز مشاهده نمود. به طور مثال شرایط مربوط به بهداشت عمومی‌به ویژه تأمین آب آشامیدنی تمیز و دفع فاضلاب نسبت به گذشته بهبود یافته است. شمول مالی[2] (افرادی که صاحب حساب بانکی هستند) فراگیرتر شده و شاخص برابری جنسیتی (برابری فرصت‌های سیاسی و اقتصادی و هم‌چنین پیشرفت تحصیلی و سلامت زنان و مردان) رشد خیره کننده‌ای داشته است به طوری که بنگلادش در میان 50 کشور برتر جهان قرار گرفته است.

از دیگر مولفه‌های بهبود وضعیت معیشتی بنگلادش، می‌توان به بهبود شاخص جهانی گرسنگی اشاره کرد. آمارها حاکی از بهبود وضعیت شاخص گرسنگی است. لازم به ذکر است که این شاخص از میانگین درصد افراد دچار سوءتغذیه، درصد کودکان کم وزن زیر 5 سال و درصد کودکانی که قبل از 5 سال می‌میرند، به دست می‌آید. در آخرین گزارش منتشر شده از شاخص گرسنگی، کشور بنگلادش در رتبه 75 در میان 107 کشور جهان قرار گرفته است.

 

با استناد به گزارش «چشم‌انداز اقتصادی صندوق بین‌المللی پول» ویژه اکتبر 2020 می‌توان چنین نتیجه گرفت که در مجموع اقتصاد بنگلادش حتی در شرایط شیوع کرونا از رشد نسبتا قابل قبولی در شاخص «سرانه تولید ناخالص داخلی» در مقایسه با بسیاری از کشورها نظیر هند برخوردار بوده است.

گرچه نمی‌توان لطمات جبران ناپذیر کرونا بر پیکره اقتصاد و تجارت این کشور جنوب آسیا را نادیده انگاشت اما همزمان سیل خروشان کرونا در هند موجب گردیده تا فاصله رشد اقتصادی بنگلادش با همسایه بزرگترش در شاخص‌های یاد شده همچنان حفظ گردد.

پی نوشت ها :

[1]  گزارش فائو در سال 2018

[2] Financial Inclusion