تحلیل کالا ـ بازار برای کالاهای صادراتی تولید ایران به کشور قطر

حجم رسمی مبادلات تجاری دو کشور در سال 95 برابر با 113 میلیون دلار ( 103 میلیون صادرات ایران به قطر و 10 میلیون واردات از قطر ) بود که به دلیل بحران قطر و نیاز این کشور به کالاهای ایرانی در سال 98 این رقم به 247 میلیون دلار ( 234 میلیون دلار صادرات به قطر و 13 میلیون دلار واردات از این کشور ) رسید که بیانگر رشد بیش از 100 درصدی می‌باشد. در گزارش ذیل به موضوع ظرفیت های موجود صادراتی کالاهای ایرانی به قطر در سه بخش مواد غذائی ، مصالح ساختمانی ، دارو و تجهیزات پزشکی پرداخته شده است.

با توجه به مزیت نسبی کشورمان در تولید طیف وسیعی از کالاها و همچنین برقراری شرایط و روابط و مناسبات جدید سیاسی از خرداد ماه 1396 ، شرکت های کشورمان توانستند طی برنامه ریزی و بازاریابی سهم بیشتری از بازار قطر را در مقایسه با قبل از تحریم ها علیه دوحه از آن خود نمایند.  به طور مثال گچ، آهک، گابرو، سیمان، کلینکر،‌ دام زنده، مصنوعات فلزی و ورق فولاد‌ی ، کف پوش، گلیم و فرش، سنگ گچ، سنگ مرمر،کاشی و سرامیک، قلوه سنگ و ریگ،‌ یونجه و کاه،‌ مواد غذایی از جمله انواع میوه و تره بار، پسته، خشکبار، ‌زعفران، ورق های فولادی، حیوانات زنده ، محصولات شیمیایی آلی، محصولات معدنی، تشکیل دهنده بیشترین میزان صادرات کشورمان به قطر می‌باشند. 

 متعاقب اعمال تحریم چهار کشور عربستان سعودی، امارات، بحرین و مصر علیه قطر در خرداد ماه 1396، این کشورها روابط خود را با دوحه قطع کردند و این کشور در تامین مواد غذایی، مصالح ساختمانی و مواد اولیه ساخت و سازهای زیربنایی و تولیدات صنعتی خود با مشکل جدی مواجه گردید.  

طی سه سال گذشته منابع تامین کالای قطر از چهار کشور فوق الاشاره به ایران و ترکیه و کشورهای CIS تغییر یافته، به همین دلیل ارزش صادرات ایران و ترکیه به قطر افزایش یافت و محصولات غذایی شامل انواع میوه، تره بار و لبنیات در صدر لیست صادرات ایران و مواد اولیه ساختمانی در رتبه دوم صادرات ایران به قطر قرار گرفت.

 

تحلیل روابط اقتصادی بر اساس کالا:

الف- مواد غذایی

1- تحلیل وضعیت گذشته

مهمترین و با اولویت ترین کالای مورد نیاز قطر از ابتدای بحران،‌ مواد غذایی با زیر گروه‌های مختلف آن بوده و می‌باشد. کشور قطر بدلیل نداشتن تولید داخلی قابل توجه،‌ همچنان تمام مواد غذایی مورد نیاز خود را وارد می‌کند و بحران قطر سبب شد تا نگاه وارد کنندگان این کشور به نزدیک ترین مبداء وارداتی از جمله کشورمان دوخته شود. 

قطر به دلیل شرایط جغرافیایی و آب و هوایی، صنعت کشاورزی و دامپروری قابل توجهی ندارد و وابستگی زیادی به واردات دارد. این کشور در مجموع و سالیانه حدود سه میلیارد دلار مواد غذایی وارد می‌کند. لبنیات،‌ میوه و سبزیجات در راس نیازهای بازار قطر بوده و ضمنا شرکت های ایرانی دارای مزیت تولید در این بخش ها می‌باشند که بدلیل نزدیکی جغرافیایی موفق شده اند سهم کوچکی از بازار قطر را بدست آورند.

 

2- تحلیل وضعیت موجود:

بر اساس آخرین برآوردهای صورت گرفته طی سه سال گذشته، وزارت شهرداری و محیط زیست قطر که عهده دار وزارت کشاورزی این کشور می‌باشد با همکاری وزارت تجارت و صنعت با اجرای پروژه‌هایی گسترده ای و در راستای تحقق اهداف "استراتژی ملی امنیت غذایی این کشور"، توانستند تنها بخش کوچکی از نیازهای خود به انواع مواد غذایی و محصولات کشاورزی را برطرف نمایند. این درحالی است که نیاز این کشور به واردات انواع مواد غذایی همچنان به قوت خود باقی است.  

 

ب-  کالاهای ساختمانی

بخش قابل توجهی از کالاهای ساختمانی و مصالح مورد استفاده در ساخت و ساز در کشور قطر از طریق واردات از بازارهای خارجی فراهم می‌گردد. برآوردهای صورت گرفته نشان می دهند که بیش از 80٪ از گروه کالایی مذکور، خارج از این کشور تامین می‌گردند.

1- تحلیل وضعیت گذشته

دومین گروه کالای مهم برای شرکت های قطری،‌ تامین انواع مواد ساختمانی ( انواع کاشی و سرامیک، روشنایی، تهویه هوا، یراق آلات، کابل های مسی، شیشه، کلید و پریز و ... ) و مصالح مورد استفاده در صنعت ساخت و ساز ( سیمان،‌ کلینکر، گچ،‌ گابرو، ‌سنگ ساختمانی ) است. قطر در خلال سال های اخیر به دلیل انجام ساخت و سازهای بسیار وسیع، نیاز شدیدی به واردات این نوع گروه کالایی داشته و در مقابل، بدلیل وجود معادن و منابع بسیار بزرگ در بخش های جنوبی کشورمان،‌ مزیت بالایی در اختیار شرکت های تولید کننده ایرانی قرار گرفت که توانستند در طی این مدت بخشی از بازار مواد و کالاهای ساختمانی و همچنین مصالح مرتبط با صنعت ساخت و ساز این کشور را از آن خود نمایند.

از طرف دیگر برگزاری جام جهانی 2022 در قطر با بیش از 200 میلیارد دلار پروژه ساختمانی و زیرساخت ها بیشترین فشار را بر بودجه این کشور وارد نمود. کاهش درآمدهای نفتی، سبب کاهش تزریق نقدینگی و وام دهی توسط بانک های دولتی به پروژه‌های کوچک و متوسط شده است. این در حالی است که80٪ مواد، کالاها و مصالح ساختمانی مورد نیاز قطر از خارج از کشور تامین می‌شد.

شرکت های ایرانی تاکنون در این گروه‌های کالایی نیز موفق شده اند کالاهای اساسی ساختمانی برخوردار از توجیه اقتصادی را به مقدار مناسب به قطر صادر کنند.

 

2- تحلیل وضعیت موجود:

نیاز قطر به حجم بالایی از کالاهای ساختمانی و انواع  مصالح مورد نیاز در صنعت ساخت و ساز به دلیل اجرای پروژه‌هایی بود که مرتبط با بازی‌های جام جهانی فوتبال 2022 است. لذا با نزدیک شدن به زمان برگزاری بازی‌های جام جهانی، طبق اظهار مقامات دوحه ‌هم اکنون بیش از 90 درصد پروژه‌های مرتبط با این رویداد مهم در قطر به پایان رسیده و یا مراحل نهایی خود را طی می نمایند. با توجه به مراتب فوق، بدیهی است که منحنی نمودار نیاز این کشور به این قبیل کالاها روند صعودی خود را در پایان سال 2019 پشت سر گذاشته و هم اکنون در خلال سال 2020 مرحله کاهش تقاضای خود را سپری می نماید. برآوردهای میدانی صورت گرفته نشان می دهند که منحنی نمودار فوق از ابتدای سال 2021 وارد روند نزولی خود خواهد شد. با توجه به این که بخش قابل توجهی از حجم صادرات ایران به قطر را مصالح ساختمانی و کالاهای مربوط به آن را شامل می‌گردید، این موضوع به نوبه خود به طور فزاینده ای ارزش و حجم صادرات ایران به قطر را متاثر خواهد نمود.  

ج- دارو و تجهیزات پزشکی

ظهور ویروس کرونا در چین و شیوع آن به سایر کشورها و متعاقبا آن بروز نگرانی‌هایی در بین جامعه قطری از احتمال اخلال در روند جاری واردات کالا به ویژه مواد غذایی و دارویی، موجب شد که دولت قطر به موضوع امنیت غذایی و دارویی و دستاوردهای این کشور در رابطه با دو مقوله مذکور بیشتر توجه کند. در گزارش پیش رو قصد داریم به موضوع صنعت داروسازی در قطر اشاره کنیم. این گزارش که توسط روزنامه لوسیل ( اقتصادی ) تهیه شده حاوی نکات مهم و معتبری درخصوص این مساله در قطر است.

اکنون نگاه‌های مقامات ذیربط در قطر متوجه صنعت داروسازی داخلی شده است زیرا این صنعت یکی از ارکان اصلی در دستیابی به خودکفایی است که در نهایت منجر به رسیدن به امنیت دارویی در راستای امنیت غذایی می‌شود. اهمیت صنعت داروسازی از آنجا ناشی می‌شود که با زندگی انسانی مرتبط می‌باشد اما در عین حال این صنعت از صنایع بسیار گران است زیرا از ویژگی‌های بسیار خاصی برخوردار می‌باشد.

 دارو؛ حجم 1.5 تریلیون دلاری صنایع دارویی در 2020

صنعت داروسازی به علت ارتباط مستقیم با سلامت میلیون‌ها بیمار سراسر جهان، از صنایع استراتژیک به شمار می آید و در کنار صنعت سلاح و نفت و گاز؛ از بزرگترین صنایع جهانی است. در پرتو تقاضای فزاینده جهان در نتیجه افزایش جمعیت، صنایع داروسازی یک سرمایه گذاری مطمئن با نتایج تضمین شده و سود بسیار عالی است.

از نظر داخلی، دولت قطر سعی دارد تا به کشوری پیشرو در صنایع دارویی در سطح منطقه تبدیل شود تا پس از آن به بازارهای جهانی راه یابد. حجم بازار دارو، سالانه 700 الی 725 میلیون دلار می‌باشد.

 

نکات کلیدی صنعت داروسازی در قطر

- حجم بازار دارو در قطر: در حدود 700 میلیون دلار در سال می‌باشد. ( 2.5 میلیارد ریال قطری در سال حجم بازار داروی قطر است)

- شمار داروهای ثبت شده در قطر: 4581 نوع

- سهم صنایع داخلی از دارو: 7.1٪  ( 1/7٪ از داروهای ثبت شده در قطر، در داخل کشور ساخته شده است )

- تعداد داروهای در مسیر تولید داخل: 120 نوع دارو در مسیر تولید داخلی قرار دارند.

- واردات دارویی قطر طی دو سال: 907 میلیون دلار طی دو سال. ( 3.3 میلیارد ریال قطری واردات دارویی قطر)

 - تعداد داروهای ثبت شده در قطر :

به طور کلی در حدود 4581 نوع داروی در داخل کشور ثبت شده که به تفکیک عبارتند از :

- تعداد داروهای وارده از از اروپا: 1996

- تعداد داروهای وارده از کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس: 1043

- تعداد داروهای وارده از اردن، مصر و لبنان:  744

- تعداد داروهای تولیدی صنایع داروسازی داخلی: 326

 

صنایع داروسازی داخلی

مهمترین شرکت های داروسازی در کشور قطر عبارتند از :

- قطر فارما

- داروسازی قطر لایف

- لوازم پزشکی قطر ژرمنی

 

حجم جهانی صنعت داروسازی

- حجم صنعت داروسازی جهانی در سال: 1.1 تریلیون دلار

- هزینه شرکت ها بر پژوهش و توسعه سالانه: 150 میلیارد دلار

- سهم 10 شرکت بزرگ داروسازی در جهان: 430 میلیارد دلار

- میانگین سالانه تعداد داروهای ساخته شده: سالانه 45 داروی جدید به طور میانگین ساخته می‌شود.

 

سهم شرکت ها از فروش داروها:

- سهم شرکت های آمریکایی: 30٪

- سهم شرکت های اروپایی: 30٪

- سهم شرکت های ژاپنی: 21٪

- سهم سایر نقاط جهان: 19٪ 

 

جهان عرب

- سهم داروهای وارداتی: 80٪ از نیازهای دارویی ، وارداتی است

- ارزش تولید دارو در کشورهای عربی: 11 میلیارد دلار

- میانگین هزینه داروی هر شهروند در سال: به طور میانگین 40 دلار

- ارزش بازار در خلیج فارس: حدود 10 میلیارد دلار

 

امتیازات صنعت داروسازی قطر

- تمایل حقیقی در ایجاد صنایع دارویی در سطح عالی

- رقابت در بازار قطر ضعیف و تقریبا غیرموجود است

- داشتن تجهیزات و فناوری پیشرفته در سطح جهانی

- جذب سرمایه‌های جهانی متخصص در صنایع دارویی

- حمایت دولتی مستقیم و غیرمستقیم از بخش داروسازی و اعطای اولویت به محصول داخلی

- مقررات و قوانینی که سرمایه گذاران را برای ورود به صنایع دارویی تشویق می‌کند

 

کشورهای عربی با بیشترین صادرات دارو

- اردن

- امارات متحده عربی

- عربستان سعودی

- مصر

 

10 شرکت بزرگ داروسازی جهان

- آمریکایی: 5 شرکت

- سوئیسی: 2 شرکت

- چینی: 1 شرکت

- انگلیسی: 1 شرکت

- فرانسوی: 1 شرکت

 

نام 10 شرکت بزرگ داروسازی جهان

- ماکسین آمریکا

- فایزر آمریکا

- امیریسورس آمریکا  

- کاردینال هلث آمریکا

- میرک اند کو آمریکا 

- نوفارتس ای جی سوئیس

- روش هولدینگ سوئیس 

- سینوفارم گروپ چین

- جلاکسو سمیثکلاین بریتانیا

- سانوفی فرانسه

 اخیر شرکت قطر فارما خبری مبنی بر صادرات تولیدات خود به بازارهای جهانی منتشر کرد. در همین رابطه دکتر احمد السلیطی رئیس هیئت مدیره شرکت قطر فارما تأکید کرد؛ این شرکت در حال آماده سازی صدها محصول دارویی به بازارهای آمریکا، اروپا و آفریقا است و این داروها در سال جاری 2020 صادر خواهد شد.

وی در ادامه اظهارات خود افزود سوئیس اولین ایستگاهی است در اتحادیه اروپا که محصولات دارویی قطر فارما به آنجا صادر خواهد شد و در حال حاضر مذاکراتی برای صادرات دارو به آذربایجان در حال اجرا است. اکنون داروهای فارما در سازمان غذا و دارو در آمریکا در حال ثبت است و این یک گام مهمی‌برای شرکت ما بشمار می آید که داروهایش را به بازارهای جهانی صادر می‌کند.

رشد 20 درصدی صنایع غذایی و دارویی طی سه ماهه اول سالجاری

شماری از بازرگانان و سرمایه گذاران بر توانایی اقتصاد قطر در مقاومت در برابر پیامدهای مؤقت گسترش اپیدمی‌کرونا در جهانی تأکید کردند. آنها افزودند: آنچه که هم اکنون از افزایش تولید صنایع جدید به ویژه در زمینه‌های دارویی و مواد شوینده و گسترش در تولید در مزرعه‌های قطر شاهد آن هستیم همه اینها شاخصی بر رشد پیش بینی شده در بخش های تولیدات محلی است که در سه ماهه اول سالجاری 2020 به نسبت 20 درصد افزایش یافته است به خصوص در بخش های صنایع مواد غذایی، تولیدی و دارویی. 

مطالعه ای برای ایجاد شهرک داروسازی قطری

دکتر "احمد المهندی" رئیس هیئت مدیره شرکت صنایع دارویی الحیات طی اظهاراتی به روزنامه الرایه اقتصادی گفت؛ هم اکنون در حال بررسی ایجاد شهرک صنایع دارویی الحیات برای تولید انواع متعددی از داروها به منظور توسعه امنیت دارویی قطر و پاسخگویی به نیازهای بخش پزشکی محلی می‌باشد. وی گفت؛ این شرکت مطالعه ای را به شرکت مناطق قطر ارائه داده و درخواست اختصاص قطعه زمینی در این منطقه اقتصادی رأس ابوفنطاس نموده است، تا پروژه خود را عملی کند و ما هم اکنون در انتظار پاسخ شرکت مناطق می‌باشیم. وی گفت مساحتی که در مطالعه پیشنهاد داده ایم بالغ بر 35 هزار متر مربع است که با اولویت های نیازهای دارویی محلی همخوانی خواهد داشت جائیکه خطوط تولید توانایی تقدیم نیازهای بخش بهداشتی کشور شود. 

ایجاد کارخانه جدید برای تولید ماسک در قطر  

دکتر احمد محمد السلیطی رئیس هیئت مدیره شرکت فارما قطر متخصص در تولید مواد ضد عفونی کننده گفت: طی روزهای آینده این شرکت طرح جدیدی برای تولید مواد ضدعفونی کننده با ظرفیت 3600 بسته بندی در ساعت در نظر دارد که 5 نوع از مواد ضدعفونی کننده از طریق 3 خط تولید که به این منظور طراحی شده است در نظر دارد. السلیطی افزود همچنین شرکت فارما یک کارخانه جدید برای ساخت ماسک با ظرفیت تولیدی 6 میلیون ماسک در ماه خبر داد و تمام عملیات آماده سازی به اتمام رسیده و فقط نصب دستگاه‌ها باقی مانده که تا پایان ماه جاری نصب و آماده تولید خواهد شد.

راه اندازی کارخانه المها برای تولید انواع لوازم پزشکی

در چارچوب تلاش بخش خصوصی برای مشارکت در تأمین نیازهای دولت در حال حاضر در بخش پزشکی، "خط تولید کارخانه لوازم پزشکی المها" راه اندازی شد. خطوط تولید کارخانه در فراهم ساختن نیازهای دولت از محصولات مهم در مرحله کنونی کمک می‌کند و این تولیدات عبارتند از: ماسک های پزشکی در سه نوع با فلتر و ضد باکتری، پانسمان‌های پزشکی ضدعفونی شده ( 8 و 12 و 16 لایه )، پانسمان‌های غیر پزشکی ( 8 و 12 و 16 لایه ) با اندازه‌های مورد نیاز، سواب های پزشکی اشباع شده با 70 درصد الکل ایزوپروپیل، پوشش های سر و پا که در ضدعفونی کردن استفاده می‌شود، دستکش های پزشکی که در کارخانه بسته بندی شده اند و همچنین پانسمان‌های زخم و سایر محصولات چندگانه. این کارخانه در ماه نزدیک به 17 میلیون ماسک را تولید خواهد کرد. 

ایجاد 4 کارخانه جدید برای تولید دارو در سالجاری

"منصور سلطان المنصور" رئیس شرکت صنایع دارویی قطر طی اظهاراتی به روزنامه الشرق الاقتصادی گفت: بازار صنایع دارو آماده می‌شود تا 4 کارخانه جدید را در سال جاری راه اندازی کند، اولین کارخانه را شرکت صنایع دارو قطر در تابستان جاری افتتاح می‌کند. "المنصور" گفت: مساحت این کارخانه بالغ بر 30 هزار متر مربع است که شامل 4 کارخانه جداگانه که هر کدام دارای خطوط تولید مختلفی می‌باشند است که مرحله اولیه آن طی سالجاری با ظرفیت تولید 80 میلیون ظرف دارو در سال اول و پس از آن نزدیک به 850 میلیون ظرف دارو در سال خواهد بود که با راه اندازی این خطوط تولید قطر در داروهای بسیاری به خودکفایی می رسد و می‌تواند به نزدیک 17 بازار عربی و بین المللی نیز صادر نماید.