گزارش نشست مشورتی بازنگری سیاستگذاری در علم، فناوری و نوآوری در اوگاندا

وزارت «علم، فناوری و نوآوری» اوگاندا در تاریخ ۱۱ دسامبر ۲۰۱۹ (۲۰ آذر ۱۳۹۸) با همکاری کنفرانس تجارت و توسعۀ سازمان ملل (UNCTAD) اقدام به برگزاری نشست‌های مشورتی بازنگری سیاستگذاری در علم، فناوری و نوآوری در اوگاندا پرداخت. طی این نشست‌ها، وزارت مذکور با کنشگرانی همچون بخش خصوصی، دانشگاه‌ها، فعالان اقتصادی، مؤسسات آموزش فنی و حرفه‌ای، سمن‌ها و متخصصان سازمان ملل مشورت‌هایی انجام داد تا بتواند سیاست‌هایی جامع و فراگیر در زمینۀ علم، فناوری و نوآوری در این کشور وضع کند. در ادامه، به خلاصه‌ای از مهم‌ترین نکات مطرح شده در این نشست اشاره می‌شود.

کنفرانس تجارت و توسعۀ سازمان ملل (یا به اختصار آنکتاد UNCTAD) مسئول رسمی همۀ امور مربوط به علم، فناوری و نوآوری در دبیرخانۀ سازمان ملل می‌باشد. این نهاد وظایف خود را از طریق مشورت‌های بین‌دولتی، پژوهش، کمک‌های فنی و برگزاری سمینار یا کارگاه یا کنفرانس به انجام می‌رساند.

به طور کلی، هدفِ اسنادِ بازنگری سیاستگذاری در علم، فناوری و نوآوری‌ که آنکتاد آنها را تهیه می‌کند کمک به توسعۀ ظرفیت‌های ملی در این سه زمینه است تا بدین ترتیب برنامه‌هایی که در این راستا تنظیم می‌شود به بهبود رقابت‌پذیری در اقتصاد جهانی کمک کند.

در مورد اوگاندا، این نشست‌ها و اسناد سه هدف را دنبال می‌کند:

۱- ارزیابی شرایط حاکم و تعاملات لازم برای رسیدن به یک نظام ملیِ نوآوریِ مؤثر؛

۲- توجه به چالش‌های مهم در راه تقویت نظام ملیِ نوآوری بر پایۀ سیاست‌های کشاورزی، ICT و حوزه‌های توسعۀ پایدار؛

۳- ارائه  توصیه‌هایی به منظور تقویت سیاست‌ها و اقداماتی در راستای بهبود ظرفیت فناوارنۀ ملی و تشویق به نوآوری.

 

مهم‌ترین نکات مطرح شده در نشست:

• هدف اولِ سیاست‌ها در زمینۀ علم، فناوری و نوآوری در اوگاندا باید تقویت توسعۀ اقتصادی تحولگرا[1] باشد؛ میانگین نرخ رشد در فاصلۀ ۱۹۸۷ تــا ۲۰۱۷ نزدیک به ٪6.5 بوده است. اوگاندا دارای منابع طبیعیِ سرشار و نگرشی سالم به کارآفرینی و ریسک‌پذیری است و بنابراین بستر مناسبی برای نوآوری دارد، اما با اینکه حس کارآفرینی در این کشور وافر است، بیشترِ آن ناشی از نیاز است، نه فرصت.
• فرایندهای تحولی (یا تحول‌گرایانه) پس از یک دورۀ رشدِ قوی، از سال ۲۰۱۰ متوقف شده است. سقوط شاخص جهانی نوآوری و نیز رتبۀ اوگاندا مؤید این نکته است.
• افراد و شرکت‌ها در اقتصادِ با رشدِ بالا بهتر می‌توانند نوآوری کنند. با اینکه نسبت بدهی به GDP در اوگاندا ٪۴۲ است و این از لحاظ اقتصادی خطرناک نیست، بازپرداخت بدهی‌ها برای اوگاندا بسیار دشوار و هزینه‌بر است زیرا ناچار است برای وام‌هایش سود ٪۱۵ بپردازد.
• تحول در اوگاندا با سه چالش روبه‌روست: یکی نیاز به توسعۀ مبتنی بر فناوری در کشاورزی و صنعت از راه تعامل با نهادهای ICT؛ دوم افزایش سرمایه‌گذاری در شرکت‌ها و صنایع بخش خصوصی؛ و سوم مدیریت رشد جمعیتِ اوگاندا به سوی نتایج توسعه‌ایِ مثبت.
• نوآوری کلید تحول و مدرنیزه کردنِ کشاورزی در اوگانداست. تحول در کشاورزی لزوماً به معنای بالا رفتن در زنجیرۀ ارزش است؛ با این حال، رشد بهره‌وری در کشاورزی از سال ۱۹۷۰ هیچ پیشرفتی نداشته است. با اینکه بودجۀ تحقیق و توسعه در کشاورزی افزایش یافته، بهره‌وری رشد نیافته است. یکی از مشکلات نبود ارتباط منظم میان نهادهای مرتبط با نوآوری در کشاورزی است.
• فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) نقشی مهم در نوآوری دارد. با اینکه ذینفعان بسیاری در بخش ICT (خصوصی، دولتی و دانشگاهی) در اوگاندا فعّالند، تأثیر آنها بر فرایندهای تحول اقتصادی این کشور ناچیز بوده است. توصیه می‌شود سیاست‌ها در این حوزه بازنگری شود و هماهنگیِ بهتری میان وزارت ICT، کمیسیون ارتباطات اوگاندا (UCC)، و وزارت علم برقرار گردد.
• محیط سیاستگذاری: اطلاع‌رسانی دربارۀ نوآوری‌ها و افراد دخیل در این موضوع باید در رسانه‌ها بیشتر شود.
• سرمایه‌گذاری روی نوآوری و فناوری در اوگاندا کم است؛ در هر کشوری، اگر سرمایه‌گذاری روی نوآوری و «تحقیق و توسعه» (R&D) کمتر از ٪۲ باشد، در عمل سودی نخواهد داشت. در اوگاندا فناوری تولید نمی‌شود، بلکه از خارج خریداری می‌گردد.
• دولت اوگاندا بخش خصوصی را منبعی برای مالیات می‌بیند، نه شریکی برای نوآوری؛ این مشکل باید در سیاستگذاری رفع شود.
• هزینۀ خدمات ICT در اوگاندا گران‌تر از خدمات مشابه در منطقۀ شرق آفریقاست (مثلاً ۶ برابر گران‌تر از رواندا). همینطور، انرژی در اوگاندا گران است؛ این کشور می‌تواند از انرژی آبی بهرۀ فراوان ببرد، اما در عمل بی‌نصیب مانده است.
• یکی از مشکلات اوگاندا نبود سیاست‌های مدون دربارۀ حقوق مالکیت فکری است. اگر قوانین مناسب در این زمینه نداشته باشیم، نمی‌توانیم سرمایه‌گذاران را متقاعد کنیم روی ایده‌ای نو سرمایه‌گذاری کنند.
• در اوگاندا، یا زنجیرۀ ارزش نداریم یا اگر داریم، ضعیف است؛ مثلاً در حوزۀ کشاورزی، باید آفت‌کش‌ها، بذرها و کودها در جایی ثبت و کیفیتِ آنها پایش شود تا محصولات ناکارآمد از گردونه حذف شوند.
• در اوگاندا حدود ۳ میلیون قطعه کشتزار داریم ولی تنها ۳۰۰ نفر کارمند ادارۀ استاندارد! بنابراین، پایش منظم بسیار محدود می‌شود.
• مهارت‌های عملی: مؤسساتی که مهارت‌های رایانه‌ای را در اوگاندا آموزش می‌دهند دانش‌آموختگانی دارند که آمادۀ کار نیستند زیرا مهارت‌های عملیِ لازم را ندارند.

 

[1] Transformational economic development