اریتره و توسعه اجتماعی

اریتره در حوزه شاخص های توسعه اجتماعی آمیزه ای از موفقیت و شکست بوده است. در حالی که فقر و تغذیه ناکافی همچنان مهم ترین چالش کشور محسوب می‌شود، دولت موفق به تحقق بخش اعظم اهداف هزاره 2015 خود شده است.

هرچند در طی یک دهه گذشته، شاخص‌های توسعه‌ اجتماعی اریتره بهبود یافته‌ اما فقر و تغذیه ناکافی هنوز از چالش‌های اصلی این کشور به شمار می‌روند. آسیب‌پذیرترین گروه‌های فقیر را زنان و کودکان تشکیل می‌دهند و نرخ بی‌سوادی در میان زنان این کشور 64 درصد است.

حدود 50 درصد از جمعیت این کشور در مناطق شهری زندگی می‌کنند. نزدیک به 80 درصد از جمعیت این کشور در کشاورزی معیشتی مشغول به کارند که سهم آن‌ها کمتر از 20 درصد از تولید ناخالص داخلی است و دلیل آن بهره‌وری اندک کلیه‌ عوامل با توجه به کاربرد ناچیز روش‌های مدرن و جدید کشاورزی و نیز شرایط نامساعد آب و هوایی است.

اهداف توسعه هزاره MDGs و اهداف توسعه‌ی پایدارSDGs:

اریتره موفق به تحقق اغلب اهداف توسعه هزاره 2015 ازجمله سلامت کودکان، مرگ ‌و میر مادران، اچ آی وی/ ایدز، مالاریا و سایر بیماری‌ها شده است. این پیشرفت به‌طور عمده به رویکرد مشارکتی دولت اریتره در طرح‌های توسعه بخش سلامت ارتباط می‌یابد. با این‌حال چالش‌های توسعه با توجه به پیشرفت در دستیابی به اهداف کاهش فقر و دسترسی به آب بهداشتی و سیستم فاضلاب کند بوده است. سهم شهرنشینان از دسترسی به آب سالم و شبکه بهداشتی آبی حدود 45 درصد و روستانشینان حدود 8 درصد است.

دولت اریتره در حال حاضر به‌ منظور اطلاع‌رسانی در ارتباط با رویکردهای مورد پذیرش اهداف توسعه پایدار در برنامه توسعه سازمان ملل و استراتژی‌های بخشی و نیز سیاست‌ها و برنامه‌ها با ذی‌نفعان متعدد و مختلف مشارکت می‌کند. بانک جهانی به ‌مانند تمام مداخلات توسعه‌ای خود، از دولت اریتره برای دستیابی به اهداف توسعه‌ پایدار حمایت می‌کند.

به عنوان یکی از مهم ترین شاخص های توسعه اجتماعی، با اینکه مقوله برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان، از حمایت فعالانه دولت از زمان استقلال برخوردار است اما چالش‌ها در این حوزه همچنان باقی است. برابری میان پسرها و دخترها در آموزش ابتدایی محقق شده است و نابرابری‌های جنسیتی در آموزش متوسطه کاهش‌ یافته است. بااین‌حال، دختران از شانس کمتری در تحصیلات عالی خصوصاً در طرح‌های علمی و فناوری نسبت به پسران برخوردار هستند.

شاخص برابری جنسیتی (GPI) برای آموزش ابتدایی، راهنمایی و متوسطه به ترتیب 0.89، 0.77 و 0.71 درصد است. نابرابری‌ها همچنین در دسترسی به فرصت‌های اقتصادی وجود دارد. اریتره در شاخص برابری جنسیتی سال 2015 (GEWE) از میان 52 کشور مقام 27 را به دست آورد که منعکس‌کننده‌ نقش اندک زنان در وجوه مختلف فرصت‌های اقتصادی، حقوقی و نهادی است.

 

چالش‌ها و محدودیت‌ها:

• ثبات اقتصاد کلان، حاکمیت مالی و اقتصادی:

عملکرد اقتصادی اریتره تصویری مرکب از سیاست مالی ضعیف و چالش‌های اداره بخش عمومی است که دلیل عمده‌ی آن را می‌توان ظرفیت‌های اندک انسانی و نهادی دانست.

• تنگناهای زیرساختی و کاستی در داده‌های آماری:

کاستی‌های زیرساختی در بخش آب و فاضلاب و نیز کشاورزی، رشد همه‌ جانبه این کشور را از طریق کاهش سرعت تحول اقتصادی که به‌شدت به بخش معدن وابسته است تضعیف می‌کند. علاوه براین، اریتره از فقدان آمار ملی قابل ‌اعتماد و جامع برای طراحی برنامه‌های استراتژیک، تصمیم سازی و پایش و ارزیابی اجرای برنامه‌ها و نتایج رنج می‌برد.

• محدودیت‌ها در ظرفیت منابع انسانی و نهادی:

این کشور همچنان خلأ در ظرفیت‌های انسانی و نهادی را در تمامی‌بخش‌ها ازجمله نهادهای خصوصی و عمومی تجربه می‌کند.

• بخش خصوصی نوظهور:

چالش‌های زیرساختی این کشور، بخش عمومی غالب، سیاست‌های محدودکننده مالی و اقتصادی، خلأهای مهارتی و عدم تطابق‌ها و از میان بردن نیروی محرکه موجود در بخش صنایع کشاورزی، رشد مؤسسات صنعتی، ایجاد شغل و درنتیجه محدودیتِ توسعه‌ی بخش خصوصی هستند.

• عدم ثبات وامنیت در منطقه شاخ آفریقا:

این مسائل به حوزه‌هایی چون هجوم پناه‌جویان پرداخته و چالش‌های انسان دوستانه‌ی این کشوررا پررنگ می‌سازد.

• انزوای نسبی این کشور و آثار تحریم‌های بین‌المللی:

اریتره همچنان به شرایط نسبتاً منزوی خود ادامه می‌دهد و تحریم‌های بین‌المللی خصوصاً محدودیت جریان‌های مالی، به ایجاد آثار منفی بر ظرفیت دولت در ارائه خدمات اولیه و عدم دسترسی به وجوه ارسالی خارج از کشور از سوی اکثریت مردم فقیر اریتره منجر شده است.

 

فرصت ها و مزایا:

• جمعیت جوان عظیم و رو به رشد:

جمعیت جوان و رو به رشد این کشور اگر به‌درستی مدیریت شود می‌تواند سود عظیم اقتصادی را به ارمغان بیاورد. بااین‌حال، مهاجرت بالای جوانان اریتره به نقاط مختلف دنیا در جستجوی زندگی بهتر یک چالش بزرگ برای این کشور محسوب می‌شود.

• ظرفیت های بخش گردشگری و سپرده‌های تجاری کسب شده از برخی معادن:

این زیر بخش‌ها منابع بالقوه‌ای برای نیاز مبرم کشور به نرخ ارز و فرصت‌های ایجاد مشاغل با ثبات و با کیفیت به‌حساب می‌آیند. برخی مواد معدنی با قابلیت فروش تجاری در معدن " بیشا " تعدادی از شرکت‌های خارجی سرمایه‌گذار در استخراج معدن را به خود جذب نموده‌اند.

• بنادر دریایی و قطب لجستیکی منطقه‌ای:

سرمایه‌گذاری‌های اریتره در توسعه‌ی بنادر دریایی پتانسیل آن را دارد که محرک کسب‌ و کار و سرمایه‌گذاری‌های بسیار باشد و در تبدیل این کشور به یک‌ قطب کسب‌ و کار و تجارت منطقه‌ای عمل نماید؛ بنابراین، مشارکت فعال اریتره در فعالیت‌های یکپارچگی منطقه‌ای تحت فعالیت"مقامات بین دولتی توسعه" و "بازار مشترک جنوب و شرق افریقا" این پتانسیل را دارد که تجارت بین منطقه‌ای این کشور را افزایش داده و از توسعه‌ی زیرساخت منطقه‌ای قابل‌تغییر در این کشور حمایت کند.

 

جمع بندی:

• دستور کار فعلی توسعه دولت اریتره مبتنی بر برنامه‌های پنج‌ساله توسعه ارشادی ملی است. اهداف کلیدی برنامه‌ توسعه ملی به ‌قصد گسترش کشاورزی تجاری بر پایه‌ آبیاری مدرن، بخش تولید صادرات محور و بخش خدمات چند منظوره و فوق‌العاده کارآمد طراحی ‌شده است.
• علاوه بر این، برنامه ملی توسعه ارشادی، متعهد به دستیابی به اهداف توسعه پایدار در دوره‌های زمانی کوتاه تا میان‌مدت با پیروی از اصول استراتژیک ذیل است:
• - امنیت غذایی و توسعه‌ی محصولات فراوری‌شده کشاورزی،
• – توسعه زیرساخت‌های اجتماعی و فیزیکی
• - توسعه سرمایه انسانی.

در شرایطی که اقتصاد اریتره دارای بنیه ضعیفی بوده و به شدت به درآمدهای معدنی و کشاورزی وابسته است، تحریم های بین المللی سال های اخیر و انزوای بین المللی کشور عملاً مزید بر علت شده تا عملا اریتره نتواند از فرصت ها و ظرفیت های اجتماعی – اقتصادی خود بهره مند گردد. معهذا در این شرایط دشوار؛ تحقق رشد اقتصادی حدود 4 درصدی حکایت از آن دارد که در صورت ادغام کشور در معادلات سیاسی و اقتصادی منطقه و نیز ترمیم مناسبات خارجی، تسریع رشد اقتصادی دور از انتظار نخواهد بود.

با این حال بایستی یک واقعیت دیگر را نیز در نظر داشت و آن اینکه باز شدن درب های کشور به سوی دنیای بیرون (منطقه ای و بین المللی) و کاهش تنش های خارجی آن، می‌تواند پایه‌های سیاسی دولت حاکم را متزلزل نماید. به ویژه در شرایطی که اتیوپی به عنوان رقیب بلافصل این کشور در منطقه، نوسازی سیاسی در کشور را آغاز نموده و مراودات میان ملت های دو کشور تسهیل گردیده است، مطالبات اجتماعی از دولت فزونی یافته است. در این شرایط باید دید حکومت اریتره چه تدبیری برای مواجهه با اوضاع جدید اتخاذ خواهد نمود.