وضعیت ذخائر و منابع گاز قزاقستان
قزاقستان یکی از مولدین گاز در جهان و منطقه به شمار میرود، که طبیعت سرشار از منابع بزرگ گاز در زیر بستر قلمرو آبی و خشکی این کشور واقع گردیده است و بعد از نفت، تولید و فروش گاز رکن دوم اقتصاد قزاقستان را از لحاظ منابع طبیعی تشکیل میدهد. قزاقستان سالانه، افزون بر رفع نیاز داخلی خویش، حجم قابل توجه این انرژی را از مسیرهای مختلف روانه بازارهای منطقهای و بینالمللی میکند. ذخایر گاز طبیعی قزاقستان در ۸۳ منبع تمرکزیافته ،که در ۱۷ معدن آن گاز خالص و در بقیه گاز بصورت ترکیبی یافت میشود. پتانسیل منابع گاز طبیعی این کشور در منطقه دریای خزر به ۲ تریلیون متر مکعب تخمین زده میشود. بیشترین ذخایر گاز این کشور در نواحی غربی آن قرار دارد که بخش زیاد گاز طبیعی آن مخلوط با نفت خام است، براین اساس مقادیر زیادی گاز طبیعی به چاهای نفتی این کشور تزریق میشود تا استخراج نفت تسهیل گردد. به دلیل نبود خطوط لوله انتقال گاز در داخل کشور که گاز تولیدی را به مناطق صنعتی انتقال دهد، توسعه منابع گاز طبیعی این کشور با مشکل روبرو شده است.
میزان ذخایر اثبات شده گاز طبیعی قزاقستان برحسب فوت مکعب «۶۵تا۷۰ تریلیون فوت مکعب برآورده شده است». اقزاقستان در تلاش است تا از واردات گاز از کشورهایی چون روسیه، ازبکستان و ترکمنستان بکاهد و درمقابل تولیدات خود را افزایش دهد، علاوه بر این مایل است تا صادرات گاز خود را افزایش دهد. با همین هدف دولت قزاقستان قانونی را تصویب کرد که به شرکتهای نفتی در حوزههای گازی نیز اجازه سرمایه گذاری داد و حتی آنرا الزامی ساخت.
به دلیل نبود خطوط لوله انتقال گاز در داخل کشور که گاز تولیدی را به مناطق صنعتی انتقال دهد، توسعه منابع گاز طبیعی این کشور با مشکل روبرو شده است. قزاقستان تلاش میکند گاز طبیعی خود را از شمال و از طریق سامانه خطوط لوله گاز روسیه به بازارهای خارجی صادر کند. قزاقستان.. و چین نیز در زمینه انتقال گاز به چین رایزنیهای دارند تا در صورت تحقق این پروژه، قزاقستان به تنوع مسیر صادراتی گازی دست یابد، در حال حاضر پکن و آستانه در حال برنامه ریزی برای احداث یک خط لوله از میدانهای گازی غرب قزاقستان به مناطق غربی چین هستند.
نقش گاز مایع (LPG) در گذار به منابع انرژی پایدار در حاشیه ششمین همایش آسیا و اقیانوسیه و نمایشگاه گاز مایع "LPG Expo قزاقستان ۲۰۲۵" در آلماتی مورد بحث و بررسی قرار گرفت. دراین رویداد گفته شد قزاقستان، به عنوان بزرگترین اقتصاد منطقه، در حال تبدیل شدن به بستری کلیدی برای سرمایهگذاری، تبادل تجربه و توسعه نوآوری در انرژی است.همچنین در طول جلسات ، تحلیلی از روندها و چشماندازهای توسعه بازار LPG در آسیای میانه، جذب سرمایهگذاری و توسعه زیرساختها و تقویت همکاریهای بینالمللی در زمینه انرژی پاک انجام شد.
وزیر انرژی جمهوری قزاقستان، اشاره کرد: ما به طور فعال در حال توسعه بازار گاز مایع هستیم و سوختی که اهمیت اجتماعی عظیمیبرای میلیونها نفر دارد. امروزه، این سوخت، منبع انرژی پایدار و مقرون به صرفهای را فراهم میکند و در حال تبدیل شدن به عنصر کلیدی انرژی پاک آینده است.
ژاکسیلیک ژانکالوف، مدیر اجرایی انجمن سوخت قزاقستان، چشماندازهای این صنعت را تشریح و خاطرنشان کرد: استفاده روزافزون از گاز طبیعی مایع به عنوان سوخت خودرو، نیازمند اقداماتی برای رفع کمبود است. چندین پروژه در قزاقستان برای ساخت و گسترش ظرفیت و کارخانههای فرآوری گاز در حال انجام است.
این پروژهها شامل کاشاگان، کاراچاگاناک، توسعه کارخانه شیمکنت و ساخت یک کارخانه جدید در ژاناوزن می باشد. انتظار میرود همه این ظرفیتها تا سال 2030 تقریباً 50000 تن گاز طبیعی مایع اضافی را به بازار داخلی عرضه کنند. این حجم باید کمبود سوخت فعلی را پوشش دهند و حجم سوخت اضافی را میتوان از طریق مناقصه از شرکت مشترک تنگیزشوراویل خریداری کرد.
به گفتهی ژانکالوف، مازاد احتمالی گاز، قیمت آن را کاهش نخواهد داد. وزیر انرژی جمهوری قزاقستان اخیراً خاطرنشان کرد که ساخت یک کارخانه فرآوری گاز تقریباً دو و نیم میلیارد دلار هزینه دارد. بنابراین، سرمایهگذارانی که در این پروژهها سرمایهگذاری میکنند باید به نحوی بازگشت سرمایه خود را تضمین کنند. در نتیجه، قیمت گاز و مقررات آن نباید سرمایهگذاران را از سرمایهگذاری در تولید منصرف کند.
در سطح جهانی، قیمت گاز با قیمت بنزین AI-92 تعیین میشود. این تقریباً 60 تا 70 درصد قیمت بنزین AI-92 است. به عنوان مثال، اگر بنزین AI-92 امروز حدود 210 تنگه قیمت داشته باشد، گاز باید تقریباً 170 تا 180 تنگه در هر لیتر قیمت داشته باشد. در کشورهای همسایه ما، قرقیزستان و روسیه، قیمت گاز حدود این مبلغ است.
اگر قیمت در قزاقستان پایینتر باشد، ما شاهد جریان قابل توجه گاز، قاچاق غیرقانونی و غیره خواهیم بود.
این همایش به بستری منحصر به فرد برای بحث در مورد استراتژیهای توسعه بازار گاز مایع، به اشتراک گذاشتن تجربیات بینالمللی و ترویج فناوریهای نوآورانه تبدیل شده است. جلسات و بحثها بر موضوعات مربوط به مقررات پالایش و بازاریابی، اجرای استانداردهای جدید ایمنی و افزایش نقش گاز مایع در تعادل انرژی کشور متمرکز بود. انتظار میرود یافتههای کارشناسان سهم قابل توجهی در توسعه راهحلهای مؤثر برای توسعه پایدار صنعت داشته باشد و گامی مهم در جهت گذار جهانی انرژی باشد.
منابع انرژی تجدیدپذیر اکنون تقریباً 6 درصد از تولید برق در قزاقستان را تشکیل میدهند. این رقم هنوز بسیار پایین است، اما به طور قابل توجهی بهتر از قبل است. سال گذشته، سرمایهگذاری در سرمایه ثابت در بخش تولید برق در قزاقستان به 451.4 میلیارد تنگه رسید که 47.5 درصد بیشتر از سال قبل است.بیشتر سرمایهگذاریها به تولید برق نیروگاههای حرارتی اختصاص یافت: 206.9 میلیارد تنگه که نسبت به سال قبل 29 درصد افزایش یافته است.
در بخش تولید انرژی پاک (RES)، سرمایهگذاریها به شرح زیر است:
نیروگاههای بادی - 175.8 میلیارد تنگه؛
نیروگاههای برق آبی - 12.4 میلیارد تنگه؛
نیروگاههای هستهای - 288.6 میلیون تنگه؛
نیروگاههای خورشیدی - 39.1 میلیون تنگه.
از نظر منطقهای، بیشترین حجم سرمایهگذاری در این بخش در منطقه پاولودار بود: ۱۳۸.۳ میلیارد تنگه، که نسبت به سال قبل ۶۰.۷ درصد افزایش داشته است. سه منطقه برتر نیز شامل منطقه آکمولا (۱۲۴ میلیارد تنگه، که نسبت به ۸.۱ میلیارد تنگه سال قبل افزایش یافته است) و منطقه ژتیسو (۳۴.۸ میلیارد تنگه، که نسبت به سال قبل ۲۶.۵ درصد افزایش یافته است)
در پایان سال ۲۰۲۳، ظرفیت نصب شده تأسیسات انرژی تجدیدپذیر در قزاقستان به ۲۹۰۰ مگاوات رسید که نسبت به سال قبل ۲۰.۱ درصد افزایش داشته است. در مقایسه، رقم سال قبل ۲۴۰۰ مگاوات بود که نسبت به سال قبل ۱۸.۸ درصد افزایش داشته است. در مقایسه با سال ۲۰۱۸، ظرفیت تأسیسات انرژی تجدیدپذیر به طور قابل توجهی افزایش یافته و ۵.۴ برابر شده است.
نیروگاههای خورشیدی بخش عمده ظرفیت نصبشده را به خود اختصاص دادند: ۱۴۰۰ مگاوات، که نسبت به سال گذشته ۲۱.۵ درصد افزایش یافته است. نیروگاههای برق آبی کوچک در رتبه بعدی قرار گرفتند: ۱.۲ میلیارد تنگه، که نسبت به سال گذشته ۴.۳ برابر افزایش یافته است. نیروگاههای بادی ۲۶۹.۶ مگاوات ظرفیت داشتند (۷۱.۹ درصد کاهش) و نیروگاههای زیستتوده ۱.۸ مگاوات (مشابه سال قبل) تولید کردند.
از ژانویه تا دسامبر 2024، تولید برق توسط منابع انرژی تجدیدپذیر به ۶.۷ میلیارد کیلووات ساعت رسید ،۳۰.۶ درصد بیشتر از ژانویه تا دسامبر 2023. سهم برق تولید شده توسط منابع انرژی تجدیدپذیر در کل تولید برق ۵.۹ درصد بود، در حالی که این رقم در سال قبل ۴.۵ درصد بود.
نیروگاههای بادی بخش عمده تولید انرژی تجدیدپذیر را به خود اختصاص دادند: ۳.۸ میلیارد کیلووات ساعت، که نسبت به سال قبل ۵۸.۶ درصد افزایش یافته است. نیروگاههای خورشیدی (۱.۹ میلیارد کیلووات ساعت، افزایش ۵.۲ درصدی نسبت به سال گذشته) و نیروگاههای برق آبی کوچک (۹۹۳.۹ میلیون کیلووات ساعت، افزایش ۶.۴ درصدی) به ترتیب در رتبههای دوم و سوم قرار گرفتند. نیروگاههای زیست توده ۲.۷ میلیون کیلووات ساعت برق تولید کردند که ۳۶.۹ درصد افزایش داشته است.