پیامدهای افزایش تعرفه‌ها بر اقتصاد آفریقای جنوبی

آفریقای جنوبی و بسیاری از شرکای تجاری کلیدی آمریکا از اول اگوست شاهد اعمال تعرفه‌های گسترده و بدنبال آن، افزایش موجی از نگرانی در میان کسب و کارها در خصوص زنجیره تامین جهانی بودند.

آفریقای جنوبی و بسیاری از شرکای تجاری کلیدی آمریکا از اول اگوست شاهد اعمال تعرفه‌های گسترده و بدنبال آن، افزایش موجی از نگرانی در میان کسب و کارها در خصوص زنجیره تامین جهانی بودند.

با وجود مذاکرات تجاری چند ماه گذشته، ترامپ نشان داد به آسانی تمایلی به لغو تعرفه‌های سنگین علیه همه شرکای تجاری خود از جمله آفریقای جنوبی ندارد. وی می‌گوید این کشور تجارت بالایی با آمریکا دارد.

گفته می‌شود جدی ترین تهدید ناشی از تعرفه‌های آمریکا بر صادرات آفریقای جنوبی، نه تنها در اندازه بلکه در نحوه مقایسه آنها با عوارض اعمال شده بر رقبا نهفته است. بعبارتی دیگر اعمال این تعرفه‌ها، آفریقای جنوبی را به این دلیل در معرض آسیب بیشتر قرار می دهد که می‌تواند منجر به خرید محصولات رقبا توسط مصرف کنندگان آمریکایی شود. همچنین تعرفه‌های بالا، هزینه کالاهای آفریقای جنوبی را در آمریکا افزایش می دهد و تقاضای مصرف کنندگان آمریکایی برای واردات از این را کاهش خواهد داد.

اگرچه صادرات آفریقای جنوبی از نظر پراکندگی جغرافیایی در آفریقا، اروپا و آسیا متنوع است ولکن ایالات متحده هنوز 7.7 درصد از کل صادرات این کشور را به خود اختصاص داده است و این موضوع، افزایش تعرفه‌ها را به یک "مانع معنا دار" (meaningfull headwind) تبدل کرده است.

کارشناسان می‌گویند: اعمال تعرفه‌های ترامپ بر مولفه‌های اقتصاد آفریقای جنوبی تاثیر منفی خواهد گذاشت:

صادرات

کاهش صادرات آفریقای جنوبی به ایالات متحده، عواقب ویرانگری برای صدها هزار نفر که شغل شان به این تجارت وابسته است، خواهد داشت، ضمن اینکه تخمین زده می‌شود، تقریباً ۲.۹ میلیارد دلار (۵۲ میلیارد رند) از ارزش اقتصاد را از بین می‌برد.

در ژانویه امسال واردات آفریقای جنوبی از آمریکا 7.2 درصد و صادرات آفریقای جنوبی به آمریکا نیز 6.6 درصد بود. کارشناسان می‌گویند: در میان کالاهای صادراتی، صنایع خودروسازی و محصولات کشاورزی (مرکبات، مشروبات الکی، غذاهای فرآوری شده) بیشترین آسیب را خواهند دید. ایالات متحده چهارمین بازار بزرگ صادراتی برای مشروبات الکی این کشور است.

آلوین دیپنار، رئیس صنعت انگور خوراکی آفریقای جنوبی، گفت: ما باید تمام تلاش خود را برای حفظ جایگاه خود در بریتانیا و اروپا انجام دهیم. طبق گزارش Fruitnet ، بازارهای آسیا و خاورمیانه نیز اکنون مورد توجه جدی تجار این کشور قرار گرفته‌اند.

در همین حال بررسی‌ها نشان می دهد که صادرات خودروهای آفریقای جنوبی به ایالات متحده در نیمه اول سال جاری در مقایسه با دوره مشابه در سال 2024، پس از اعمال تعرفه 25 درصدی بر خودروهای وارداتی به ایالات متحده در ماه آوریل امسال، بیش از 80 درصد کاهش یافته و از 16112 به 2875 دستگاه رسیده است. در میان هفت خودروساز آفریقای جنوبی،MBSA  بیشترین آسیب را از تعرفه‌های ایالات متحده دیده است.

تعداد کمی از خودروهای " فورد رنجر" ‌های ساخته شده، امسال به ایالات متحده صادر شدند، درحالی که "بی‌ام ‌و" آفریقای جنوبی که قبلاً به ایالات متحده صادر می‌شد، در سال ۲۰۲۵ هیچ خودرویی به آنجا نفرستاده است.

شرکت MBSA اخیراً به دلیل کاهش تقاضا برای خودروهایش، پس از اعلام برنامه‌هایش در ژوئن ۲۰۲۴ برای حذف ۷۰۰ شغل، تولید در یکی از کارخانه‌هایش را برای چند هفته به حالت تعلیق درآورد. این اقدام منجر به گمانه‌زنی‌هایی مبنی بر احتمال خروج MBSA از آفریقای جنوبی شد، اما این شرکت این موضوع را تکذیب کرد و اعلام کرد تصمیمی‌برای خروج از این کشور گرفته نشده است.

ورنون سیندن، رئیس بخش لجستیک در Investecنیز گفت: سهم جهانی آفریقای جنوبی از صادرات خودرو به مقصد آمریکا ۶ درصد است، بنابراین تعرفه‌های جدید بطور قابل توجهی در کوتاه‌مدت بر اقتصاد و بیکاری تأثیر خواهد گذاشت.

در سال ۲۰۲۴، آفریقای جنوبی ۲۸.۷ میلیارد رند محصولات خودرو به ایالات متحده صادر کرد که شامل ۲۴۶۸۱ دستگاه خودرو و ۴.۴ میلیارد رند قطعات مورد استفاده در تولید خودروهای آمریکایی بود. در سال ۲۰۲۴، نیز بخش موتور ۶۴ درصد از تجارت آگوا بین آفریقای جنوبی و ایالات متحده را تشکیل می‌داد.

بنابراین اختلالات تعرفه‌ای، فشار زیادی را بر تولیدکنندگان تجهیزات اصلی (OEM) وارد می‌کند که تعهدات صنعتی بلندمدتی به آفریقای جنوبی داشته‌اند و سرمایه‌گذاری قابل توجهی در تولید محلی، توسعه مهارت‌ها و زیرساخت‌های صادراتی انجام داده‌اند.

البته ۳۵ درصد از صادرات آفریقای جنوبی به آمریکا همچنان از تعرفه‌ها معاف خواهند ماند. این موارد شامل محصولاتی مانند مس، داروسازی، نیمه‌رساناها، مواد معدنی حیاتی، قراضه فولاد ضد زنگ و محصولات مرتبط با انرژی می‌شود. همچنین صادرات کلیدی آفریقای جنوبی به امریکا شامل: منابع معدنی (پلاتین و طلا) از تعرفه‌ها مستثنی هستند.

با این حال، افزایش عدم قطعیت در سیاست‌ها باعث بی‌ثباتی در تجارت می‌شود و بر صادرات تأثیر می‌گذارد.

رشد اقتصادی

صندوق بین‌المللی پول در آخرین گزارش چشم‌انداز اقتصادی جهان با خوش‌بینی، پیش‌بینی کرد: اقتصاد آفریقای جنوبی امسال ۱ درصد رشد خواهد کرد و خاطرنشان نمود که انتظار می‌رود رشد جهانی با توجه به اختلالات تجاری اخیر کند شود.

با این حال از نظر تحلیلگران، اکنون تعرفه‌ها می‌تواند رشد اقتصادی آفریقای جنوبی را در سال جاری 0.7 درصد کاهش داده و به 0.3 درصد برساند. لذا با توجه به اینکه آمریکا سومین شریک تجاری بزرگ این کشور بعد از چین و هند است، هرگونه تعرفه بر صادرات به امریکا، تاثیر قابل توجهی بر رشد اقتصادی آفریقای جنوبی خواهد گذاشت.

نولان واپنار، مدیر ارشد سرمایه‌گذاری در شرکت انکر کپیتال گفت: این موضوع حدود 0.7 درصد از رشد اقتصادی را کاهش خواهد داد. البته این اتفاق خوبی برای اقتصاد کشور نیست.

 آفریقای جنوبی و بسیاری از شرکای تجاری کلیدی آمریکا از اول اگوست شاهد اعمال تعرفه‌های گسترده و بدنبال آن، افزایش موجی از نگرانی در میان کسب و کارها در خصوص زنجیره تامین جهانی بودند.

نوسان در نرخ رند (Rand)

اجرای تعرفه‌ها در همان روز اول اجرا (اول آگوست)، بر نرخ رند تاثیر منفی گذاشت و ارزش رند آفریقای جنوبی کاهش یافت.

آندره سیلیرز، استراتژیست ارزیدر TreasuryONEگفت: نرخ رند تحت فشار دلار قوی‌تر و تعرفه‌های ۳۰ درصدی بر صادرات قرار گرفته است. تحلیلگران بر این باورند، تصمیم رزرو بانک آفریقای جنوبی(SARB)  برای کاهش 0.25 درصد واحد پایه نرخ بهره و رساندن آن به 7 درصد واحد پایه و همچنین کاهش نرخ بهره وام بانکی به 10.5 درصد، دقیقا یک روز قبل از اعمال تعرفه‌ها، اقدامی تسکین ‌دهنده در حمایت از ارزش پول محلی بود.

همچنین آنابل بیشاپ، اقتصاددان ارشد Investecگفت: رکود نرخ رند مستقیماً با عدم قطعیت تعرفه‌ها مرتبط است.

تولید ناخالص داخلی (GDP)

یکی از مولفه‌های مهم در اقتصاد هر کشور تولید ناخالص داخلی است که اعمال تعرفه‌ها بتدریج به آن نیز آسیب می زند.

دونالد مک‌کی، مدیرعامل شرکت مشاوران تجارت جهانی XA، گفته است تعرفه‌های وضع‌شده و تعرفه‌های مورد انتظار، حدود ۱.۳ درصد از تولید ناخالص داخلی آفریقای جنوبی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. البته این بدان معنا نیست که تعرفه تولید ناخالص داخلی آفریقای جنویی را ۱.۳ درصد کاهش می ‌دهد، بلکه این بخشی از تولید ناخالص داخلی است که پتانسیل تغییر را دارد.

 اشتغال و بیکاری

اقتصاددانان می‌گویند: تعرفه‌های آمریکا به طور بالقوه هزاران شغل را مختل می‌کند، قابلیت‌های صنعتی که به سختی به دست آمده‌اند را از بین می‌برد و مناطق وابسته به صادرات خودرو بخصوص در شهرهایی مانند؛ east london را بی‌ثبات می‌کند.

بررسی‌ها نشان می دهد، دو بخشی که به نیروی کار زیادی نیاز دارند و متحمل درد خواهند شد، مرکبات‌کاران و انگورهای خوراکی هستند. صنعت خودروسازی اکنون چندان تحت تأثیر تعرفه 30 درصدی قرار نمی‌گیرند، زیرا تعرفه ۲۵ درصدی از ماه آوریل در قبال این صنعت اعمال شده است.

صادرات به ایالات متحده در سال ۲۰۲۳، حدود ۲.۲ درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌داد، درحالی که تقریباً ۴۲۶۰۰۰ شغل با صادرات به آن بازار مرتبط است.

بررسی نشان می دهد، بازار صادرات کشاورزی و خودرو به ایالات متحده به تنهایی بیش از ۱۰۰۰۰۰ نفر از آفریقای جنوبی را استخدام می‌کند.

از طرفی، با وجود اینکه پلاتین و طلا از تعرفه‌ها مستثنی شده‌اند، پیش بینی می‌شود، صدها هزار شغل در کشوری که میلیون‌ها نفر بیکار هستند، در معرض خطر قرار دارند. نرخ رسمی‌بیکاری در سه ماهه اول سال ۳۲.۹ درصد بود.

با این حال کارشناسان می‌گویند، در بدترین حالت، نرخ بیکاری در کشور می‌تواند به شدت افزایش یابد، به طوری که تعداد بیکاران آفریقای جنوبی از ۱۶.۴ میلیون نفر به ۱۶.۸ میلیون نفر افزایش یابد که در این صورت نرخ بیکاری رسمی‌به 4/34 درصدخواهد رسید.

به گفته رئیس بانک مرکزی آفریقای جنوبی، افزایش تعرفه‌ها می‌تواند به قیمت از دست رفتن ۱۰۰ هزار شغل تمام شود. کگانیاگو گفت: تأثیر این بحران درکشاورزی می‌تواند بسیار ویرانگر باشد، زیرا کشاورزی کارگران کم‌مهارت زیادی را به کار می‌گیرد. بین ۶ تا ۸ درصد از تولید مرکبات آفریقای جنوبی به ایالات متحده آمریکا ارسال می‌شود.

قانون رشد و فرصت آفریقا (AGOA)

آفریقای جنوبی اکنون کالاهایی به ارزش 3 میلیارد دلار تحت تعرفه‌های ترجیحی آگوا به آمریکا صادر می‌کند که حدود 2 درصد از کل صادرات این کشور به آمریکا است. صادرات محصولات خودرو نیز بیشترین سهم (49.13 درصد) از کل صادرات آفریقای جنوبی به آمریکا تحت آگوا را تشکیل می دهد. لذا اعمال تعرفه‌ها بر صادرات کلیدی، در واقع ضربه بزرگی به آفریقای جنوبی و بسیاری از کشورهای آفریقای زیرصحرا است که به آنها، امکان دسترسی بدون عوارض گمرکی به بازار ایالات متحده برای بیش از ۶۰۰۰ محصول تحت قانون رشد و فرصت آفریقا(AGOA)  را می داد.

بعبارتی دیگر می‌توان اذعان کرد که تعرفه‌های ترامپ از یک طرف به معنای پایان دسترسی بدون عوارض گمرکی آفریقای جنوبی به بازارهای آمریکا تحت " قانون رشد و فرصت‌های آفریقا AGOA" است و از طرف دیگر به مفهوم، ارسال پیام به کشورهای آفریقای زیرصحرا است که پنجره احیای قانون رشد و فرصت آفریقا (آگوا) درحال بسته شدن است. بعضی از اقتصادانان بر این باورند که ترامپ تعرفه‌ها را جایگزین آگوا کرده که بنظر می رسد درست است، زیرا چارچوب و هدف اصلی "آگوا" بر اساس معافیت از تعرفه‌ها بنیانگزاری شده؛ این درحالی است که ترامپ علاقه ای به سیاست معافیت تعرفه ای ندارد.

این توافق که در سال ۲۰۰۰ برای تقویت توسعه اقتصادی آفریقا از طریق تجارت معرفی شد، اکنون به نظر می‌رسد، پیش از بررسی برنامه‌ریزی‌شده‌اش در ماه سپتامبر، عملاً فسخ شده است.

تعرفه‌ها در سراسر قاره

در یک اقدام گسترده، ایالات متحده همچنین تعرفه‌هایی را علیه سایر کشورهای آفریقایی اعمال کرده است:

• ۳۰٪ برای آفریقای جنوبی، الجزایر، لیبی؛
• ۲۵٪ برای تونس؛
• 15% برای نیجریه، غنا، لسوتو، زیمبابوه، آنگولا، بوتسوانا، کامرون، چاد، ساحل عاج، کنگو، گینه استوایی، ماداگاسکار، مالاوی، موریس، موزامبیک، نامیبیا، اوگاندا و زامبیا؛
• ۱۰٪ برای کنیا و اتیوپی؛

ترامپ استدلال می‌کند این تعرفه‌ها برای محافظت از مشاغل و صنایع آمریکایی ضروری هستند و گفته است: کشورهای آفریقایی از مزایای رایگان بهره‌مند شده‌اند. زمان تجارت عادلانه فرا رسیده است.

لازم به ذکر است در حالی که دولت اعلام کرد تجارت و سرمایه‌گذاری را با سایر کشورهای آفریقایی، آسیا، اروپا، خاورمیانه و قاره آمریکا تقویت می‌کند، اما بنظر می رسد، تمرکز بر روابط با چین و یا پیدا کردن بازارهای جدید برای آفریقای جنوبی در کوتاه مدت میسر نیست.

اقدام چین برای گسترش تجارت آزاد با ۵۳ کشور آفریقایی، از جمله آفریقای جنوبی، می‌تواند راهکار مورد نیاز و بهبود رقابت‌پذیری را در میان مدت برای صادرکنندگان مرکبات فراهم کند.

هند نیز یکی دیگر از بازارهای کلیدی، نیز مورد توجه آفریقای جنوبی است. به همین دلیل، پیش بینی شده، یک هیئت بلندپایه هندی به زودی برای تسریع روند دستیابی به یک توافق تجاری بالقوه به آفریقای جنوبی سفر کند. البته تعرفه‌های بالای واردات در هند، تاکنون مانع از عرضه برخی از محصولات به این کشور شده است.

اتحادیه اروپا و آفریقای جنوبی نیز پس از اختلافات قبلی که منجر به سرد شدن روابط شد، در حال ایجاد روابط نزدیکتر هستند. بر اساس گزارش اتاق بازرگانی و صنایع اتحادیه اروپا در آفریقای جنوبی، بیش از 1000 شرکت اروپایی در این کشور فعالیت می‌کنند که به طور مستقیم بیش از 350000 نفر را استخدام می‌کنند.