تجارت خارجی ازبکستان در 5 ماهه ابتدایی سال 2025

در این گزارش مروری بر داده‌های مربوط به تجارت خارجی ازبکستان در 5 ماهه ابتدایی سال 2025 صورت گرفته است.

تجارت خارجی ازبکستان در 5 ماهه 2025

گردش مالی تجارت خارجی ازبکستان در ماه مه 2025، 15 درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافت و به 31.3 میلیارد دلار رسید. گردش مالی تجارت خارجی ازبکستان (FTT) در ژانویه تا مه 2025 در مجموع 31.3 میلیارد دلار بود که 4.09 میلیارد دلار یا 15 درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافته است. این رشد عمدتاً ناشی از افزایش شدید صادرات بود، در حالی که واردات افزایش اندکی را تجربه کرد.

صادرات به 14.82 میلیارد دلار رسید که نسبت به مدت مشابه در سال 2024، 31.1 درصد افزایش یافته است که ناشی از صادرات خدمات و افزایش فروش کالاهای صنعتی و کشاورزی است. واردات به 16.49 میلیارد دلار رسید که 3.7 درصد نسبت به سال گذشته رشد داشته است. این امر منجر به کسری تجاری 1.68 میلیارد دلاری شد که نشان دهنده وابستگی مداوم ازبکستان به کالاها و خدمات خارجی علیرغم افزایش فعالیت صادراتی است.

 شرکای تجاری کلیدی

ازبکستان در طول دوره زمانی مورد نظر، روابط تجاری خود را با 189 کشور حفظ کرد. چین، روسیه و قزاقستان همچنان بزرگترین شرکای تجاری این کشور بودند. گردش مالی با چین در ژانویه تا مه ۲۰۲۵ به ۵.۴۰ میلیارد دلار افزایش یافت که نسبت به ۵.۰۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۴ و ۴.۵۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳ افزایش یافته است. چین ۱۷.۲٪ از کل تجارت را به خود اختصاص داده است. روسیه با ۴.۸۴ میلیارد دلار، کمی‌بیشتر از ۴.۷۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۴ و بسیار بالاتر از ۳.۸۷ میلیارد دلار ثبت شده در سال ۲۰۲۳، ۱۵.۴٪ از کل تجارت خارجی را تشکیل می‌دهد.

تجارت با قزاقستان به ۱.۷۹ میلیارد دلار رسید که نسبت به ۱.۵۸ میلیارد دلار سال قبل افزایش یافته اما کمی‌کمتر از ۱.۹۴ میلیارد دلار ثبت شده در سال ۲۰۲۳ است و ۵.۷٪ از کل تجارت را تشکیل می‌دهد. سایر شرکای کلیدی شامل ترکیه (۳.۵٪) و کره جنوبی (۲.۳٪) بودند که نشان دهنده پیوندهای رو به رشد ازبکستان در سراسر اوراسیا است.

 در حوزه صادرات، مقاصد اصلی کالاها و خدمات ازبکستان شامل روسیه (10.8٪)، چین (5.1٪)، قزاقستان و افغانستان (هر کدام 3.5٪)، ترکیه (2.9٪)، فرانسه (2.7٪)، امارات متحده عربی (1.5٪)، قرقیزستان و تاجیکستان (هر کدام 1.4٪) و پاکستان (1.1٪) بودند. این ده کشور در مجموع 33.8٪ از کل صادرات را تشکیل می‌دادند.

واردات در بین چند شریک اصلی متمرکز بود. چین (28.1٪) با اختلاف زیادی پیشتاز بود و پس از آن روسیه (19.6٪)، قزاقستان (7.7٪)، کره جنوبی (4.2٪)، ترکیه (4.1٪)، آلمان (3.1٪) و هند (2.7٪) قرار داشتند. بیش از دو سوم واردات از این هفت کشور انجام شد که وابستگی ازبکستان به اقتصادهای بزرگ صنعتی برای ماشین‌آلات، تجهیزات و مواد شیمیایی را برجسته می‌کند.

 بینش‌های بخشی

نمایه صادرات ازبکستان رشد قابل توجهی در خدمات و محصولات کشاورزی را نشان داد، در حالی که منسوجات از این نظر عقب مانده بودند. صادرات خدمات با ۳۲.۲ درصد افزایش به ۳.۲۵ میلیارد دلار رسید و ۲۱.۹ درصد از کل صادرات را تشکیل داد. مهم‌ترین عوامل مؤثر، سفر و گردشگری (۵۰.۲ درصد)، خدمات حمل و نقل (۳۵.۲ درصد)، خدمات مخابرات و فناوری اطلاعات (۸.۶ درصد) و سایر خدمات تجاری (۳.۳ درصد) بودند.

در بخش کشاورزی، این کشور ۷۴۱۰۰۰ تن میوه و سبزیجات صادر کرد که نسبت به سال قبل ۲.۸ درصد افزایش داشته است. با وجود افزایش متوسط حجم، ارزش صادرات با ۴۷.۹ درصد افزایش به ۶۱۹.۶ میلیون دلار رسید که نشان‌دهنده بهبود قیمت‌گذاری و تقاضای جهانی قوی است. این محصولات ۴.۲ درصد از کل صادرات را تشکیل می‌دهند.

در مقابل، صادرات نساجی با ۱۸ درصد کاهش، در مجموع به ۱.۰۶ میلیارد دلار رسید و ۷.۱ درصد از صادرات را تشکیل داد. کالاهای نساجی تکمیل‌شده ۴۶.۸٪ از کل صادرات نساجی را تشکیل می‌دادند و پس از آن نخ با ۳۳.۳٪ قرار داشت که نشان‌دهنده کاهش تقاضای جهانی و فشارهای قیمتی در این صنعت است.

بین ژانویه و مه ۲۰۲۵، ازبکستان ۶.۶ میلیارد دلار طلا صادر کرد که ۴۳.۸٪ از کل درآمد صادراتی این کشور را تشکیل می‌دهد. این رقم در مقایسه با مدت مشابه در سال ۲۰۲۴، ۵۶.۹٪ افزایش را نشان می‌دهد. طبق داده‌های رسمی، در ژانویه هیچ طلایی صادر نشده است، در حالی که ارقام ماهانه ۱.۷ میلیارد دلار در فوریه، ۱.۹ میلیارد دلار در مارس و آوریل و ۱ میلیارد دلار در مه را نشان می‌دهد. افزایش صادرات طلا احتمالاً با افزایش قیمت‌های جهانی مرتبط است، به طوری که طلا تا ۲۴ ژوئن به ۳۳۴۱ دلار در هر اونس رسید.

 در بخش واردات، کالاها با ارزش ۱۴.۸ میلیارد دلار بخش عمده‌ای از واردات را تشکیل می‌دادند. بزرگترین دسته‌ها ماشین‌آلات و تجهیزات حمل و نقل (۳۳.۶٪)، کالاهای صنعتی (۱۶.۱٪) و مواد شیمیایی (۱۲.۹٪) بودند که نشان‌دهنده تقاضای پایدار برای کالاهای سرمایه‌ای، مصالح ساختمانی و دارویی است.

واردات خدمات به ۱.۷۰ میلیارد دلار رسید که نسبت به سال گذشته ۳۸.۶٪ افزایش یافته و ۱۰.۳٪ از کل واردات را تشکیل می‌دهد. بزرگترین اجزا خدمات مسافرتی (۵۴.۹٪)، خدمات حمل و نقل (۲۰.۳٪) و مخابرات و فناوری اطلاعات (۹.۶٪) بودند که نشان‌دهنده افزایش سفرهای خارجی، نیازهای لجستیکی و خدمات دیجیتال است.

 تجارت خارجی ازبکستان در چهارماهه 2025

بر اساس گزارش کمیته ملی آمار، گردش مالی تجارت خارجی ازبکستان در چهار ماه اول سال ۲۰۲۵ بالغ بر ۲۴.۶ میلیارد دلار بوده است. این رقم نشان‌دهنده افزایش ۱۶.۳ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته است که ناشی از افزایش شدید صادرات (با افزایش ۳۵.۱ درصدی به ۱۱.۸۸ میلیارد دلار) و افزایش اندک واردات (با افزایش ۲.۹ درصدی به ۱۲.۷۲ میلیارد دلار) است. در نتیجه، کسری تجاری این کشور به طور قابل توجهی به ۸۴۶.۳ میلیون دلار کاهش یافت که نسبت به ۳.۵۸ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۴ کاهش یافته است.

صادرات طلا همچنان نقش مهمی ایفا می‌کند و ازبکستان تنها در ماه آوریل ۱.۹۱ میلیارد دلار از این فلز گرانبها را صادر کرده است. در طول دوره چهار ماهه، صادرات طلا در مجموع ۵.۴۸ میلیارد دلار بوده است که نسبت به سال گذشته ۶۰ درصد افزایش داشته است.

چین با ۴.۱۸ میلیارد دلار تجارت، همچنان شریک تجاری برتر ازبکستان است و پس از آن روسیه با ۳.۷ میلیارد دلار قرار دارد. تجارت با چین ۵.۶ درصد افزایش یافت، در حالی که تجارت با روسیه ۳ درصد کاهش یافت.

سایر شرکای تجاری اصلی شامل قزاقستان (۱.۳۹ میلیارد دلار)، ترکیه (۸۳۴ میلیون دلار) و کره جنوبی (۵۸۴.۱ میلیون دلار) هستند. در میان آنها، تنها تجارت با قزاقستان افزایش یافت. افغانستان (۵۰۴.۵ میلیون دلار)، فرانسه (۴۷۲.۸ میلیون دلار)، آلمان (۴۲۳.۸ میلیون دلار)، هند (۳۸۳ میلیون دلار) و امارات متحده عربی (۳۲۹.۳ میلیون دلار) در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند.

صادرات

به استثنای طلا، کالاهای صنعتی همچنان بزرگترین دسته صادراتی بودند، اگرچه درآمدها به ۱.۲ میلیارد دلار کاهش یافت که نشان‌دهنده کاهش ۱۰.۷ درصدی است. صادرات منسوجات و پارچه ۵۳۱.۶ میلیون دلار بود که ۲۴.۴ درصد کاهش داشت. فلزات غیرآهنی با افزایش جزئی به ۴۵۵.۳ میلیون دلار رسیدند، در حالی که صادرات آهن و فولاد به نصف کاهش یافت و به ۳۵.۵ میلیون دلار رسید. از سوی دیگر، صادرات محصولات معدنی غیرفلزی با بیش از ۵۰ درصد افزایش به ۷۱.۲ میلیون دلار و محصولات فلزی به ۶۴.۲ میلیون دلار افزایش یافت.

صادرات مواد غذایی با ۶۶۳.۶ میلیون دلار در رتبه دوم قرار گرفت که افزایشی ۴۰.۵ درصدی را نشان می‌دهد. بخش عمده این صادرات مربوط به میوه و سبزیجات (۴۲۹.۳ میلیون دلار، +۴۱.۹٪) و غلات (۱۷۰.۶ میلیون دلار، +۳۳.۶٪) بود.

صادرات محصولات شیمیایی در مجموع ۶۰۲.۱ میلیون دلار بود که ۱۷.۶٪ افزایش داشت. مواد شیمیایی معدنی با ۳۳۸.۹ میلیون دلار (+۱۳.۱٪) در صدر قرار داشت و پس از آن کودها با ۱۲۶.۲ میلیون دلار (+۶۱.۲٪) قرار داشتند.

صادرات سوخت و انرژی ۲۱.۸ درصد افزایش یافت و به ۴۱۷.۶ میلیون دلار رسید. صادرات فرآورده‌های نفتی با ۱۸.۸ درصد کاهش به ۱۴۵.۶ میلیون دلار رسید، در حالی که صادرات گاز طبیعی تقریباً دو برابر شد و به ۱۹۹.۷ میلیون دلار رسید. صادرات برق با ۲۹.۶ درصد افزایش، از ۷۱.۷ میلیون دلار فراتر رفت.

صادرات کالاهای مصرفی و متفرقه با ۱۲ درصد افزایش به ۴۰۹ میلیون دلار رسید. صادرات پوشاک ۳۰۴.۴ میلیون دلار (+۳.۸ درصد) و «کالاهای آماده مختلف» با ۷۳.۸ درصد افزایش به ۸۶.۷ میلیون دلار رسید.

صادرات محصولات مهندسی با ۵.۷ درصد افزایش به ۳۳۶.۲ میلیون دلار رسید. خودرو و قطعات یدکی در صدر این دسته قرار گرفتند، اما با ۲۳.۶ درصد کاهش به ۹۰.۴ میلیون دلار رسیدند. صادرات تجهیزات الکتریکی با ۱۴.۱ درصد افزایش به ۷۳.۳ میلیون دلار رسید. صادرات «سایر تجهیزات حمل و نقل» با افزایش تقریباً پنج برابری به ۶۳.۲ میلیون دلار رسید.

در همین حال، صادرات خدمات به ۲.۵ میلیارد دلار رسید که ۲۱.۱٪ از کل صادرات کشور را تشکیل می‌دهد - ۳۶.۴٪ افزایش نسبت به سه‌ماهه اول ۲۰۲۴. بخش‌های پیشرو گردشگری (۱.۱۸ میلیارد دلار)، حمل و نقل (۹۲۴.۶ میلیون دلار) و خدمات فناوری اطلاعات (۲۳۴.۷ میلیون دلار) بودند.

واردات

محصولات مهندسی با ۴.۳۱ میلیارد دلار، با کاهش ۵.۱٪، در صدر فهرست واردات باقی ماندند. این شامل ۹۶۴.۴ میلیون دلار وسایل نقلیه (-۱۸.۶٪)، ۸۸۴.۸ میلیون دلار ماشین‌آلات با کاربردهای خاص (+۳.۵٪)، ۷۴۹.۱ میلیون دلار تجهیزات صنعتی عمومی (+۱۱.۹٪)، ۶۱۱.۹ میلیون دلار تجهیزات الکتریکی (+۰.۱٪) و ۳۱۴.۱ میلیون دلار ژنراتورهای انرژی (-۲.۸٪) بود. از ابتدای سال، واردات خودرو تقریباً سه برابر کاهش یافته و به ۲۱۳.۷ میلیون دلار رسیده است، در حالی که واردات قطعات و لوازم جانبی با ۳۴.۴ درصد افزایش به ۵۴۴.۴ میلیون دلار رسیده است.

کالاهای صنعتی با واردات ۲.۰۶ میلیارد دلار و افزایش ۵ درصدی در رتبه دوم قرار گرفتند. این شامل چدن و فولاد (۹۴۹.۳ میلیون دلار، +۳.۹ درصد)، محصولات فلزی (۲۹۷.۹ میلیون دلار، +۹.۳ درصد)، منسوجات (۱۷۴.۴ میلیون دلار، +۱.۶ درصد) و محصولات لاستیکی (۱۶۹.۹ میلیون دلار، +۲۱.۳ درصد) بود. واردات صنایع شیمیایی با ۷.۷ درصد افزایش به ۱.۶۵ میلیارد دلار رسید. هزینه لوازم پزشکی ۶۱۰.۲ میلیون دلار (-۳.۹ درصد)، پلاستیک‌های اولیه ۳۰۴.۶ میلیون دلار (+۳۰.۳ درصد) و مواد شیمیایی ۲۳۲.۶ میلیون دلار (+۴.۹ درصد) بود.

واردات مواد غذایی با ۱۳.۷ درصد افزایش به ۱.۲۸ میلیارد دلار رسید. واردات غلات به 304.3 میلیون دلار (+3.7%)، گوشت و فرآورده‌های گوشتی به 196.9 میلیون دلار (+66.7%)، میوه و سبزیجات به 174.7 میلیون دلار (-3.2%) و شکر و شیرینی‌جات به 160.2 میلیون دلار (-9.8%) رسید.

واردات سوخت و منابع انرژی با 27.4% کاهش به 970.2 میلیون دلار رسید. واردات نفت و فرآورده‌های نفتی با 10.4% کاهش به 688.4 میلیون دلار رسید، در حالی که واردات بنزین با 2.2% افزایش به 576.9 میلیون دلار رسید. واردات گاز طبیعی از ترکمنستان و روسیه تقریباً سه برابر کاهش یافت و به 150.5 میلیون دلار رسید. واردات زغال سنگ به 66.2 میلیون دلار (+4.5%) و برق به 65.1 میلیون دلار (-9.8%) رسید.

علاوه بر این، واردات خدمات - که بیش از 10.5% از کل واردات را تشکیل می‌دهد - با 38.6% افزایش، از 1.34 میلیارد دلار فراتر رفت. خدمات گردشگری با ۷۴۴.۷ میلیون دلار در صدر این بخش قرار گرفت و پس از آن حمل و نقل (۲۷۰.۵ میلیون دلار) و خدمات فناوری اطلاعات (۱۳۱.۷ میلیون دلار) قرار گرفتند.

تجارت دوجانبه ایران و ازبکستان  تا می 2025

شایان ذکر است که در بازه زمانی ژانویه تا آوریل 2025 حجم تجارت دو جانبه بین ایران و ازبکستان 140.2 میلیون دلار بود که نسبت به بازه زمانی مشابه سال 2024 که 132.9 میلیون دلار بوده است رشد 8 میلیون دلاری داشته است (5.4 درصد رشد نسبت به سال قبل).

در آمار تازه منتشر شده از تجارت خارجی ازبکستان یعنی از ژانویه تا می 2025 حجم تجارت ایران و ازبکستان به 184.7 میلیون دلار رسید که نسبت به ماه قبل 44.5 میلیون دلار رشد را نشان می دهد (31.7 درصد رشد نسبت به ماه قبل) و نسبت به بازه زمانی سال 2024 173.9 میلیون دلار نیز رشد 10.8 میلیون دلاری داشته است (رشد 6.2 درصدی نسبت به سال قبل). رتبه تجاری کشورمان نیز در بین بیست شریک تجاری اول ازبکستان رتبه هجدهم می‌باشد که با توجه به تفاهمات صورت گرفته در صورت اجرایی شدن آنها این جایگاه نسبت به سال گذشته (رتبه شانزدهم) نیز بهبود خواهد یافت.