کشاورزی در برونئی

برونئی دارالسلام، کشوری کوچک اما ثروتمند از نظر منابع نفت و گاز، طی دهه گذشته در تلاش بوده تا با تقویت بخش کشاورزی، وابستگی شدید خود را به واردات مواد غذایی کاهش دهد. با وجود چالش‌هایی نظیر اقلیم مرطوب استوایی، خاک محدود قابل کشت و نیروی کار محدود، دولت این کشور با اتخاذ رویکردهای فناورانه و سیاست‌های حمایتی، برنامه‌هایی برای تقویت امنیت غذایی ملی طراحی کرده است.

جایگاه کشاورزی در اقتصاد ملی

سهم بخش کشاورزی، جنگلداری و شیلات در تولید ناخالص داخلی (GDP) برونئی در سال ۲۰۲۳ به ۱.۱۹% رسید. این رقم نسبت به میانگین تاریخی ۰.۷% نشان از رشد قابل‌توجهی دارد. در حالی که عمده اقتصاد این کشور بر پایه استخراج نفت و گاز است، رشد بخش کشاورزی به‌عنوان یکی از محورهای تنوع‌بخشی اقتصادی مورد توجه قرار گرفته است. همچنین، اقتصاد برونئی در سال ۲۰۲۴ رشد ۴.۲% را تجربه کرد که عمدتاً ناشی از رونق بخش انرژی بوده، اما تلاش جهت تقویت کشاورزی همچنان ادامه دارد.

تولیدات داخلی کشاورزی

برونئی با در اختیار داشتن تنها ۲% زمین قابل کشت، تمرکز خود را بر بهره‌وری بالا و کشاورزی هدفمند گذاشته است. در بخش تولید برنج، با وجود سرمایه‌گذاری‌های صورت‌گرفته، تنها حدود ۸% از نیاز داخلی از طریق تولید ملی تأمین می‌شود و دولت در برنامه چشم انداز 2035، هدف‌گذاری خود را 20 % تا پایان سال مذکور اعلام نموده است.

در حوزه دامداری، تولید گوشت مرغ از موفق‌ترین بخش‌هاست و میزان خودکفایی در این زمینه به بیش از 100% رسیده است. تولید تخم‌مرغ نیز فراتر از نیاز داخلی بوده و در سال ۲۰۲۴ بیش از ۱۰.۸ میلیون عدد تخم‌مرغ به سنگاپور صادر شد. در بخش سبزی‌ها، حدود ۷۲% از مصرف داخلی از منابع داخلی تأمین می‌شود. تولید ماهی نیز با نرخ خودکفایی حدود ۷۴%، عمدتاً از طریق آبزی‌پروری تأمین می‌شود.

در زمینه تولید میوه، محصولاتی مانند موز، پاپایا و خربزه به‌صورت محدود کشت می‌شوند و بخشی از آن‌ها نیز صادر می‌گردد. همچنین، پروژه‌های نوین گلخانه‌ای با بهره‌گیری از سیستم‌های هیدروپونیک و کشاورزی عمودی در حال گسترش هستند.

وابستگی به واردات کشاورزی

با وجود برخی دستاوردهای داخلی، برونئی همچنان یکی از وابسته‌ترین کشورهای منطقه به واردات مواد غذایی است. حدود ۷۰ تا ۸۰% از نیاز غذایی کشور از طریق واردات تأمین می‌شود. اقلامی چون برنج، گوشت گاو و گوسفند، محصولات لبنی، و میوه‌ها و سبزی‌ها خاص همچنان نیازمند واردات گسترده هستند.

در میان کشورهای تأمین‌کننده، مالزی بزرگ‌ترین شریک تجاری غذایی برونئی به شمار می‌آید که به دلیل همسایگی جغرافیایی، برنج، گوشت و انواع سبزیجات را تأمین می‌کند. تایلند نیز تأمین‌کننده مهم برنج و میوه‌های گرمسیری محسوب می‌شود. استرالیا، نیوزیلند و هلند نقش مهمی در واردات گوشت قرمز و لبنیات با کیفیت بالا ایفا می‌کنند. چین نیز در زمینه محصولات باغی و اندونزی در تأمین برخی میوه‌ها و ماهی‌های دریایی نقش دارند.

عملکرد بخش کشاورزی و صنایع غذایی

تا اکتبر ۲۰۲۴، ارزش کل تولید بخش کشاورزی و صنایع غذایی برونئی به ۴۵۷ میلیون دلار برونئی رسید. بیشترین سهم مربوط به دامداری با ۲۶۸ میلیون دلار بوده است، در حالی که تولیدات زراعی ۶۶ میلیون دلار و صنایع غذایی فرآوری‌شده ۱۲۳ میلیون دلار سهم داشتند. تولید گوشت مرغ به‌تنهایی ۱۲۷ میلیون دلار ارزش داشته که نشان‌دهنده ثبات و رشد این بخش در سال‌های اخیر است.

صادرات کشاورزی و بازارهای هدف

ارزش صادرات محصولات کشاورزی و غذایی برونئی در سال ۲۰۲۴ به حدود ۳.۹ میلیون دلار رسید که افزایشی ۷۳% نسبت به سال گذشته را نشان می‌دهد. مهم‌ترین مقاصد صادراتی شامل کشورهای چین، هنگ‌کنگ، اندونزی، مالزی و سنگاپور هستند. از میان محصولات صادراتی، تخم‌مرغ جایگاه ویژه‌ای دارد و صادرات آن به سنگاپور از ۵.۱ میلیون عدد در سال ۲۰۲۳ به ۱۰.۸ میلیون عدد در سال ۲۰۲۴رسید. سایر محصولات صادراتی شامل موز، خربزه، میگو، سس فلفل، بیسکویت و گوشت‌های فرآوری‌شده هستند.

فناوری، آموزش و توسعه پایدار

دولت برونئی با هدف افزایش بهره‌وری و پایداری کشاورزی، به فناوری‌های نوین روی آورده است. استفاده از کشاورزی هوشمند، آبیاری قطره‌ای و سیستم‌های گلخانه‌ای پیشرفته از جمله اقدامات صورت‌گرفته است. در کنار آن، مؤسسه فناوری حرفه‌ای برونئی (IBTE) در پردیس واسان، دوره‌های آموزشی در زمینه کشاورزی مدرن ارائه می‌دهد که به تربیت نیروی انسانی متخصص کمک شایانی کرده است.

همکاری‌های مهم بین‌المللی در بخش کشاورزی

همکاری با ایالات متحده: تجارت محصولات کشاورزی

برونئی و ایالات متحده روابط تجاری در زمینه محصولات کشاورزی دارند. در سال ۲۰۲۴، ارزش صادرات محصولات کشاورزی ایالات متحده به برونئی حدود ۳.۹۷ میلیون دلار بوده است. محصولات اصلی شامل سبزیجات فرآوری‌شده، فرآورده‌های غذایی، نان و شیرینی، سس‌ها و چاشنی‌ها، و محصولات شکلاتی هستند.

همکاری با تایلند: تأمین برنج و انتقال دانش فنی

تایلند یکی از تأمین‌کنندگان اصلی برنج برونئی است و حدود ۹۵% از ذخایر برنج برونئی را تأمین می‌کند. برونئی همچنین علاقه‌مند به یادگیری فناوری‌های تولید برنج از تایلند است و دو کشور در زمینه‌های مختلف کشاورزی، انرژی و آموزش همکاری دارند.

همکاری با چین: توسعه فناوری برنج هیبرید

در دسامبر ۲۰۲۴، برونئی و چین تفاهم‌نامه‌ای در زمینه همکاری‌های کشاورزی امضا کردند که تمرکز آن بر افزایش تولید در بخش‌های اصلی کشاورزی، به‌ویژه زنجیره ارزش برنج بود. این همکاری شامل انتقال فناوری‌های نوین، تأسیس مرکز ملی تحقیقات برنج، تولید بذرهای هیبریدی با عملکرد بالا و آموزش کارشناسان برونئیایی است. هدف اصلی این پروژه، تقویت امنیت غذایی و کاهش وابستگی به واردات برنج است.