کمک بانک جهانی برای نوسازی سیستم تولید، انتقال و توزیع انرژی ازبکستان

بر اساس گزارش رسانه‌های ازبکستان، بدنبال مصوبه مورخ 15 می 2025 شورای اجرایی بانک جهانی، بانک مذکور در چارچوب برنامه “Program-for-Results” (PforR) و در همکاری با مرکز شبکه‌های برق منطقه‌ای ازبکستان (REPN)، پروژه نوسازی و مدرن سازی سیستم تولید و توزیع انرژی کشور را با تمرکز بر انرژی‌های تجدیدپذیر پیش خواهد برد.

طبق این مصوبه، بانک جهانی وام 100 میلیون دلاری به ازبکستان اختصاص داده و مرکز   REPNنیز 50 میلیون در این پروژه سرمایه گذاری خواهد کرد.  برنامه مذکور به منظور تامین مالی طرح های اولویت دار و زیرساختی کشورهای عضو بانک جهانی تدوین شده و این برای اولین بار است که بانک جهانی اعتباری را در قالب طرح مذکور به ازبکستان اختصاص می دهد.

مشکلات فنی سیستم تولید و توزیع انرژی ازبکستان

سیستم انرژی ازبکستان با ناکارآمدی‌های قابل توجهی مواجه است، یکی از مشکلات موجود، نقوص فنی در شبکه‌های انتقال و توزیع برق  کشور به دلیل عمر طولانی زیرساخت های انرژی کشور و در نتیجه هدررفت انرژی است که طبق آمار  سال 2024 حدود 13 درصد تخمین زده می‌شود. بیش از نیمی از تاسیسات شبکه انتقال و توزیع برق کشور بیش از 30 سال در حال بهره برداری بوده و از طول عمر عملیاتی خود بسیار فراترکار کرده اند. چنین وضعیتی به قطع مکرر منجر شده است. طبق برآورد وزارت انرژی، برای نوسازی شبکه‌های توزیع ازبکستان و حمایت از هدف بلندپروازانه کشور برای تولید 25 گیگاوات تولید انرژی‌های تجدیدپذیر تا سال 2030 به سرمایه‌گذاری فوری نیاز است.

مشکل دیگر بخش انرژی کشور، بنیه مالی ضعیف است که دلیل اصلی آن عدم درآمدزایی این بخش برای دولت، صورتحساب های پرداخت نشده بخش های خصوص و دولتی مصرف کننده است که فشار قابل توجهی بر بودجه دولت وارد می‌کند. البته برای تامین درآمد پایدار دولت از بخش انرژی و افزایش سودآوری این بخش، دولت ازبکستان اصلاحاتی را در پیش گرفته است که مهمترین آن جذب سرمایه گذاری بخش خصوصی در حوزه زیرساخت های انرژی است.

پروژه نوسازی و مدرن سازی سیستم تولید و توزیع انرژی کشور

بدنبال دستور اخیر رئیس جمهور ازبکستان ماموریت توسعه سیستم انرژی برق کشور شامل افزایش تولید برق، به ویژه در مناطق اولویت داری مثل منطقه خودمختار قره قالپاقستان و ولایت سرخاندریا (با تمرکز بر انرژی‌های نو)، بازسازی و مدرن سازی سیستم تولید از طریق بالا بردن کارایی انرژی نیروگاههای کشور، همچنین بهینه سازی سیستم انتقال و توزیع از جمله پست های فشار قوی و ضعیف برق، طی پنج سال آینده ،با تامین مالی ترکیبی 150 میلیون دلار، به مرکز شبکه‌های برق منطقه‌ای ازبکستان (REPN) واگذار  گردید. البته در حوزه تولید انرژی‌های تجدیدپذیر اصلی ترین مشکل ادغام انرژی‌های تجدیدپذیر در شبکه‌های فعلی توزیع برق است که در این حوزه نیز دولت تلاش خواهد کرد در مشارکت با سرمایه گذاران خارجی ظرفیت های خود را توسعه دهد.

در راستای این طرح اقدامات ذیل صورت خواهد پذیرفت:

• ساخت، تعمیر و نوسازی 6000 کیلومتر خطوط توزیع فشار ضعیف
• تعویض و نصب 1200 ترانسفورماتور توزیع با ظرفیت کل 250 مگاولت آمپر
• اتصال 150000 کنتور هوشمند برای کمک به کاهش تلفات برق تجاری در شبکه‌های تحت مدیریت REPN  
• نصب 4000 متمرکز کننده(concentrators) با هدف دیجیتالی شدن شبکه‌های توزیع در آینده و تبدیل آنها به یک سیستم مدرن و کارآمد

طبق گزارش وزارت انرژی ازبکستان، انتظار می رود تا سال 2029 این برنامه به نتایج زیر دست یابد:

• توسعه ظرفیت شبکه‌های توزیع برای یکپارچه سازی حداکثر 50 مگاوات انرژی تجدیدپذیر تولید شده توسط شرکت های کوچک و متوسط و خانوارها
• کاهش انتشار گازهای گلخانه ای تا 450000 تن CO2 در سال
• افزایش حضور زنان در نقش‌های فنی و مدیریتی REPN از 9 درصد در سال 2025 به 14 درصد.

طبق اظهارات تاتیانا پروسکوریاکوا، مدیر بانک جهانی در منطقه آسیای مرکزی، اولین قدم دستیابی به این هدف، بازسازی سیستم قدیمی و ناکارآمد تولید و توزیع انرژی به علاوه ارتقاء ظرفیت تولید انرژی‌های تجدید پذیر در ازبکستان است که نیاز به سرمایه گذاری حدود 3 میلیارد دلار دارد. به هر حال بخش تأمین مالی بانک جهانی از برنامه دولت ازبکستان برای نوسازی و گسترش زیرساخت های توزیع برق تا سال 2030 پشتیبانی وامیدواریم سایر شرکای توسعه ای و سرمایه گذاران خصوصی در حمایت از REPN در این تلاش به ما بپیوندند.