وضعیت صنعت ساخت و ساز ازبکستان،نقاط قوت و چالش ها

بدنبال اتخاذ سیاست های اصلاحی و توسعه ای ازبکستان، که از سال 2016 آغاز شد، بخش ساخت و ساز از جمله بخش هایی بود که با سرعت خیره کننده ای پیشرفت و توجه سرمایه گذاران داخلی و خارجی را به خود جلب نمود. در بیان اهمیت اقتصادی بخش ساخت و ساز همین بس که سهم قابل توجهی از تولید ناخالص داخلی (حدود 7-6٪) را تشکیل و میلیون‌ها نفر به طور مستقیم یا غیرمستقیم از طریق مصالح ساختمانی، زنجیره تأمین و غیره در آن مشارکت دارند.

افزایش سرمایه گذاری و رشد تولید مصالح ساختمانی

 طبق آمار اعلام شده از طرف اتحادیه مصالح ساختمانی ازبکستان، در دوره 8 ماهه ژانویه تا پایان ماه آگوست 2025، صنعت ساخت و ساز کشور توانسته حدود  ۱.۴۸۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی جذب کرده و هم راستا با سیاست دولت مبنی بر بومی سازی این صنعت، حدود 34.6 تریلیون سوم (معادل 2.768 میلیارد دلار)مصالح ساختمانی تولید نماید که حدود675.4 میلیون دلار آن را به کشورهای خارج به ویژه کشورهای منطقه آسیای مرکزی صادر نموده است.

شایان ذکر است که طبق مصوبه شماره ۵۳ هیئت وزیران ازبکستان مورخ ۳۱ ژانویه ۲۰۲۵ اتحادیه مصالح ساختمانی ازبکستان متعهد به جذب 195.7 میلیون دلار سرمایه گذاری و وام مستقیم خارجی در قالب ۲۰ پروژه این حوزه گردید که طبق داده‌های عملیاتی، از ژانویه تا آگوست سال جاری، ۱۵۰.۲ میلیون دلار جذب این بخش شده است.

      نمونه‌ این پروژه‌ها،  سرمایه‌گذاری شرکت LLC JV "Prime Ceramics"  برای تولید کاشی سرامیک در ازبکستان  با سرمایه‌ ۱۲.۵ میلیون دلار است که بانک Asaka JSC وامی‌به مبلغ ۶.۰ میلیون دلار برای اجرای این پروژه تخصیص داده است.

 بررسی وضعیت و روند فعلی

افزایش فعالیت‌های ساختمانی

 از اوایل سال 2025، حجم کل کارهای ساختمانی (ساخت و ساز جدید، بازسازی، توسعه و غیره) بطور پیوسته در حال افزایش است. بین ماههای ژانویه تا می 2025، پروژه‌های ساختمانی تکمیل شده از 91.6 تریلیون سوم فراتر رفت که حدود 10٪ بیشتر از مدت مشابه در سال 2024 است.

 افزایش تعداد شرکت‌ها و موسسات

 شرکت‌های ساختمانی ثبت‌شده این حوزه در ازبکستان سال به سال در حال افزایش بوده‌ و از حدود ۴۳۷۰۰ در سال ۲۰۲۱ به بیش از ۵۴۰۰۰ در اوایل ۲۰۲۵ رسیده است.

رشد تعداد موسسات: تا اواسط سال ۲۰۲۴ بیش از ۵۳۰۰۰ واحد در زمینه ساخت و ساز مشغول به کار بودند که نسبت به سال‌های گذشته در حال افزایش است.

افزایش تولید مصالح ساختمانی

تولید سیمان در حال افزایش است: در سال ۲۰۲۴، تولید حدود ۱۶ میلیون تن با رشد حدود ۳۴.۲ درصد بود.

حدود ۴۰ کارخانه سیمان با ظرفیت نزدیک به ۳۹.۷ میلیون تن در سال وجود دارد.

تولید سایر مصالح ساختمانی (مانند بتن آماده) نیز افزایش یافته است که نشان دهنده تقاضا از سوی پروژه‌های جدید مسکن، زیرساخت‌ها و سایر پروژه‌های ساختمانی است.

مسکن و توسعه شهری

 سرانه فضای مسکونی در حال افزایش است (از حدود ۱۶ به ۱۹ متر مربع). به علاوه ساختمان‌های مسکونی چند طبقه در حال ساخت هستند؛ در سال ۲۰۲۴، حدود ۲۰۴۴ ساختمان از این نوع (حدود ۱۰۰۰۰۰ آپارتمان) به بهره‌برداری رسید.

 پروژه‌های بزرگ برنامه‌ریزی:

در سالهای اخیر احداث مجتمع‌های مسکونی «ازبکستان جدید»، پروژه «تاشکند جدید»، گسترش زیرساخت‌ها و برنامه‌ریزی شهری برای تطبیق با رشد جمعیت در شهرها رو به ازدیاد بوده است.

سیاست عمومی، مقررات و دیجیتال‌سازی

ابتکارات دولت بر شفافیت و کاهش بوروکراسی تأکید دارد. به عنوان مثال، زمان لازم برای پردازش مجوزهای ساخت و ساز از حدود ۳۹ روز (در سال ۲۰۲۱) به حدود ۲۵ روزدر مقاطعی کاهش یافت. به علاوه  سیستم‌های اطلاعاتی جهت صدور مجوزها و اعتبارسنجی، مناقصه الکترونیکی و غیره دیجیتال شده و روند کار تسریع شده است.

نقاط قوت و فرصت‌ها

1-حمایت قوی دولت: برنامه‌های سرمایه‌گذاری عمومی‌بزرگ در زیرساخت‌ها، مسکن، حمل و نقل، خدمات رفاهی.

 2-رشد تقاضا: شهرنشینی، افزایش جمعیت، افزایش درآمد → تقاضا برای مسکن، ساختمان‌های تجاری، زیرساخت‌های عمومی.

 3-افزایش توانایی داخلی در مصالح ساختمانی، کاهش وابستگی به واردات.

 4-اصلاحات سیاستی، بهبود محیط نظارتی و دیجیتالی شدن برای کاهش تأخیرها و ...

 5-فرصت های جذاب برای سرمایه‌گذاری خارجی

چالش‌های کلیدی

هزینه و تأمین مالی

ساخت‌وساز سرمایه‌بر است. یکی از مشکلات اقلی این بخش تامین مالی پروژه‌های آن است. تورم در هزینه‌های نیروی کار، مصالح و لجستیک می‌تواند حاشیه سود را کاهش دهد. دسترسی به تأمین مالی مقرون‌به‌صرفه بسیار مهم است اما می‌تواند محدود شود.

کیفیت و استانداردها: با افزایش سرعت ساخت‌وساز، تضمین ایمنی، دوام، رعایت استانداردها (مثلاً لرزه‌ای، زیست‌محیطی) همچنان یک چالش است.

هنوز هم فعالیت‌های غیررسمی/ثبت‌نشده وجود دارد. همچنین، تضمین تدارکات و مجوزهای شفاف در حال انجام است.

نیاز به نیروی کار ماهر: معماران، مهندسان، تکنسین‌ها. با پیچیده‌تر شدن پروژه‌ها (زیرساخت‌های شهری، ساختمان‌های بلندمرتبه، خدمات رفاهی مدرن)،

ملاحظات زیست‌محیطی و پایداری: بهره‌وری انرژی، ساختمان‌سازی سبز، تأمین آب، مدیریت پسماند به طور فزاینده‌ای اهمیت پیدا می‌کنند. اطمینان از اینکه ساختمان‌های جدید از شیوه‌های پایدار پیروی می‌کنند، هزینه و پیچیدگی را افزایش می‌دهد.

نابرابری‌های منطقه‌ای: برخی از مناطق ممکن است در مقایسه با شهرهای بزرگی مانند تاشکند، از نظر زیرساخت، دسترسی به سرمایه یا توسعه، عقب بمانند.

چشم‌انداز و پیش‌بینی‌ها

طبق گزارش‌های اخیر بازار، انتظار می‌رود صنعت ساخت و ساز در سال 2024 حدود 5 تا 6 درصد رشد واقعی داشته باشد و رشد مشابهی را در چند سال آینده (2028-2024) تجربه کند. در حال حاضر بسیاری از پروژه‌های بزرگ مثل ساخت شهرهای جدید مثل تاشکند جدید، شهر شیرین سمرقند، بخارا جدید و.... برنامه‌ریزی شده‌ که طبعا گسترش زیرساخت‌های شهری، شبکه‌های حمل و نقل را برای رفع نیازهای شهروندی بدنبال داشته است. همزمان دیجیتالی‌سازی و اصلاحات نظارتی بیشتر برای سرعت بخشیدن به فرآیندها، افزایش شفافیت و بهبود کارایی این بخش نیز رشد و تقویت خواهد شد.