پیامدهای احتمالی افزایش تعرفه ها برای تجارت کشاورزی هند

مهمترین نکات مقاله ای که توسط اندیشکده شورای هندی تحقیقات در روابط اقتصادی ICRIER با عنوان تهدید تعرفه‌ای ترامپ: پیامدهای احتمالی برای تجارت کشاورزی هند منتشر شده است به شرح زیر ارائه می گردد.

در فوریه سال ۲۰۲۵، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده آمریکا، با امضای یک یادداشت ریاست‌جمهوری اعلام کرد که کشورش به‌زودی تعرفه‌های متقابل بر واردات از کشورهایی اعمال خواهد کرد که موانع تجاری بیشتری بر کالاهای آمریکایی وضع کرده‌اند. این سیاست در راستای شعار «اول آمریکا» (America First)  طراحی شده و هدف اصلی آن کاهش کسری تجاری فزاینده ایالات متحده با کشورهای عمده تجاری است.

بر اساس گزارش دفتر تحلیل اقتصادی آمریکا (BEA)، کسری تجاری آمریکا در سال ۲۰۲۴ به رقم بی‌سابقه‌ی ۹۱۸.۴ میلیارد دلار رسید. در میان کشورهای طرف تجاری، چین با ۲۹۵.۴ میلیارد دلار بزرگ‌ترین سهم از این کسری را داشت و پس از آن اتحادیه اروپا، مکزیک، ژاپن، کانادا و هند قرار داشتند. سهم کشور هند ۴۵.۷ میلیارد دلار بود.

هند که در سال‌های اخیر به یکی از اصلی‌ترین شرکای تجاری آمریکا تبدیل شده، به دلیل تعرفه‌های بالا به‌ویژه در بخش کشاورزی مورد انتقاد شدید ترامپ قرار گرفته است. هند در سال ۲۰۲۴ به‌طور متوسط بر کالاهای کشاورزی وارداتی تعرفه‌ای معادل ۳۹ درصد (میانگین ساده) و ۶۵ درصد (میانگین وزنی تجاری) اعمال کرده است، در حالی که آمریکا در همین دوره، تعرفه‌هایی تنها معادل ۵ درصد و ۴ درصد برای همین محصولات وضع کرده است.

در این مقاله، به بررسی ابعاد سیاست اقتصادی در پشت این رویارویی تجاری پرداخته می‌شود و نشان داده می‌شود که چگونه اهداف سیاسی داخلی و منافع اقتصادی راهبردی در هر دو کشور بر سیاست‌های تجاری تأثیر می‌گذارند.

استراتژی آمریکا: «اول آمریکا» و سیاست تعرفه‌های متقابل

سیاست جدید دولت ترامپ، تحت عنوان طرح منصفانه و متقابل (Fair and Reciprocal Plan)، با هدف پاسخ دادن به تعرفه‌های بالا و موانع غیرتعرفه‌ای کشورها بر کالاهای آمریکایی طراحی شده است. این سیاست، کشورهای دارای تعرفه‌های بالا مانند هند را وادار می‌سازد یا تعرفه‌های خود را کاهش دهند یا در معرض تعرفه‌های متقابل مشابه از سوی آمریکا قرار گیرند.

تحلیل سیاسی:

از منظر سیاست داخلی آمریکا، ترامپ با استفاده از گفتمان «برابری تعرفه‌ای»، تلاش می‌کند تا حمایت طبقات تولیدکننده به‌ویژه در ایالت‌های کشاورزی و صنعتی را جلب کند. خطاب قرار دادن هند به عنوان «پادشاه تعرفه‌ها» ابزاری برای تقویت محبوبیت در پایگاه رأی‌دهندگان جمهوری‌خواه است.

تحلیل اقتصادی:

از منظر اقتصادی، هدف آن است که از صنایع داخلی، به‌ویژه کشاورزی حمایت شود. محصولات کشاورزی آمریکا مانند سویا، ذرت و پنبه، به‌دلیل تعرفه‌های بالایی که پرداخت می‌کنند، سهم بازار خود را از دست می‌دهند. سیاست تعرفه متقابل می‌کوشد از این روند جلوگیری کند.

در همین راستا، دولت آمریکا احتمال دارد بر واردات برخی از کالاهای کشاورزی هند که تاکنون تعرفه‌ی اندکی در آمریکا داشتند (مانند میگو، برنج باسمتی و عسل طبیعی)، تعرفه‌های بالاتری اعمال کند.

استراتژی هند: حمایت از کشاورز، خودکفایی و رقابت‌پذیری صادراتی

در برابر سیاست «تعرفه‌های متقابل» آمریکا، هند در سال‌های اخیر به‌ویژه تحت رهبری دولت نارندرا مودی، از سیاستی تحت عنوان «آتمنیر بهارات» یا «هند خودکفا» پیروی کرده است. هدف این سیاست، تقویت تولید داخلی، کاهش وابستگی به واردات و حمایت از کشاورزان خرد و تولیدکنندگان داخلی در برابر رقابت جهانی است.

سه ستون اصلی سیاست اقتصادی کشاورزی هند:

1.حمایت تعرفه‌ای از کشاورزان داخلی:

هند با اعمال تعرفه‌های بالا بر واردات محصولات کشاورزی تلاش می‌کند از تولیدکنندگان کوچک و متوسط کشاورزی که بیش از ۸۰ درصد کشاورزان این کشور را تشکیل می‌دهند، حمایت کند. تعرفه‌هایی مانند تعرفه  100 درصد برای پای مرغ، 60 درصد بر شیر خشک و 30 درصد بر پنیر نمونه‌هایی از این سیاست حمایتی هستند.

2.ارتقای دانش و بهره‌وری کشاورزی:

دولت هند تلاش دارد با سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه (R&D)، بذرهای پربازده، کشاورزی دقیق، آبیاری قطره‌ای و دیجیتالی‌سازی زنجیره تأمین، بهره‌وری را افزایش دهد. با این حال، سهم R&D کمتر از نیم درصد از تولید ناخالص کشاورزی است و وابستگی به یارانه‌های سنگین، مانند یارانه ۱۸.۳ میلیارد دلاری برای کود، مانعی برای اجرای کامل این سیاست‌ها است.

3.تقویت زنجیره ارزش و تسهیل صادرات:

هند به‌دنبال آن است که محصولات فرآوری‌شده و با ارزش افزوده را صادر کند. سازمان APEDA[1] با ایجاد خوشه‌های صادراتی (مجموعه‌ای از شرکت‌ها، تولیدکنندگان، تامین‌کنندگان و موسسات مرتبط) برای محصولات باغی مانند انبه، موز و انار، زیرساخت‌هایی برای توسعه صادرات در بازارهایی چون روسیه، ژاپن و کره جنوبی فراهم کرده است.

پیامدهای احتمالی تعرفه‌های متقابل

سیاست تعرفه‌های متقابل آمریکا می‌تواند به سه شکل بر صادرات کشاورزی هند تأثیر بگذارد:

رویکرد کشورمحور: افزایش تعرفه بر تمام محصولات کشاورزی هند که منجر به کاهش سهم بازار در برابر رقبایی مانند تایلند و ویتنام می‌شود.

رویکرد محصول‌محور: افزایش تعرفه بر کالاهایی که هند نیز بر آن‌ها تعرفه بالا دارد، مانند محصولات لبنی و غذاهای فرآوری‌شده.

تشدید موانع غیرتعرفه‌ای: وضع الزامات بهداشتی سختگیرانه، تأخیر در صدور مجوز و افزایش هزینه‌های انطباق که صادرات را غیرمستقیم محدود می‌کند.

راهکارهای پیشنهادی برای هند

برای حفظ رقابت‌پذیری صادرات کشاورزی و کاهش تنش‌های تجاری با آمریکا، سه رویکرد سیاستی پیشنهاد می‌شود:

کاهش تدریجی تعرفه‌ها بر کالاهای با نرخ‌های غیرمتعارف بالا، مانند پای مرغ، شیر خشک، پنیر و غذاهای بسته‌بندی‌شده.

سرمایه‌گذاری بیشتر در تحقیق و توسعه کشاورزی برای افزایش بهره‌وری و کیفیت تولید.

توسعه زنجیره ارزش و زیرساخت‌های صادراتی، شامل سردخانه‌ها، ردیابی محصول، استانداردهای کیفی و خوشه‌های صادرات‌محور.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

مواجهه جمهوری هند با سیاست «تعرفه‌های متقابل» ایالات متحده آمریکا، نمایانگر تقاطع پیچیده منافع سیاسی داخلی، استراتژی‌های اقتصادی و ملاحظات سیاست بین‌الملل در حوزه کشاورزی است. با وجود مازاد تجاری ۳.۴۶ میلیارد دلاری هند در تجارت کشاورزی با آمریکا، این توازن با اعمال تعرفه‌های متقابل تهدید می‌شود.

هند باید با اصلاح تدریجی تعرفه‌ها، سرمایه‌گذاری در بهره‌وری و توسعه زنجیره‌های ارزش، از یک مدل حمایتی صرف به سمت الگویی رقابت‌پذیر و پایدار حرکت کند. موفقیت در دستیابی به اهدافی مانند صادرات ۱۰۰ میلیارد دلاری کشاورزی و چشم‌انداز «ویکسیت بهارات ۲۰۴۷»، مستلزم این گذار ساختاری و تعامل هوشمندانه با اقتصاد جهانی خواهد بود.

[1] Agricultural and Processed Food Products Export Development Authority