واردات گاز از آمریکا و روسیه

اروپا در بحث انرژی و گاز با تحولات چند سال گذشته و بعد از جنگ اوکراین دچار چالش است. خروج از این بحران هزینه‌های بسیاری دارد. اقدامات سال‌های اخیر اروپا باعث‌ شد که این مجموعه با وابستگی‌های چندجانبه مواجه شود. در واقع وابستگی پیشین به روسیه، اکنون تبدیل به وابستگی به چند کشور به خصوص روسیه و آمریکا شده است.

طی سالی که گذشت اتحادیه اروپا علی‌رغم سیاستهای کلی در نسبت با جنگ اوکراین،‌ نهایتاً 18 درصد گاز بیشتری از روسیه وارد کرد. همزمان، بزرگترین تامین‌کننده گاز طبیعی مایع اروپا، یعنی ایالات متحده، اعتماد را به چالش می‌کشد.

کشورهای عضو اتحادیه اروپا در سال 2024 بار دیگر گاز بیشتری از روسیه وارد کردند. بر اساس گزارش اندیشکده اِمبر (Ember)‌ مستقر در بریتانیا، حجم واردات 18 درصد افزایش یافته است. این در حالی است که هدف اصلی، دستیابی به استقلال کامل تا سال 2027 است. علاوه بر این، عامل بی ثباتی دیگری نیز وجود دارد: ایالات متحده در سال‌های اخیر به مهم‌ترین تامین‌کننده گاز طبیعی مایع  برای اروپا تبدیل شده است. وابستگی جدیدی که در پرتو اختلافات تجاری فراتلانتیک، بیش از پیش چالش‌برانگیز بودن خود را آشکار می‌کند.

عدم اطمینان در بازارهای بورس گاز نیز منعکس می‌شوند. قیمت بر اساس شاخص مرجع اروپایی TTF دو برابر بیشتر از سال‌های قبل از بحران است. تنها در سال گذشته، قیمت گاز 59 درصد افزایش یافته و از 30 به 48 یورو در هر مگاوات ساعت رسیده است. نقطه ضعف صنعت اروپا در تولید نسبت به رقبای آمریکایی و چینی، یعنی هزینه‌های بالاتر،  به طور فزاینده‌ای مشهود می‌شود. اخیراً، افزایش قیمت‌ها در اروپا کمی‌کاهش یافته است، اما قیمت عمده‌فروشی گاز احتمالاً در کوتاه‌مدت بالای 40 یورو باقی خواهد ماند.

 

نزدیکی به روسیه

اتحادیه اروپا به دنبال راه‌هایی برای خروج از این مخمصه است. خرید مشترک گاز برای تقویت قدرت چانه‌زنی با شکست مواجه شد. کمیسیون اروپا در ماه فوریه در طرح اقدام خود برای انرژی مقرون‌به‌صرفه پیشنهاد کرد که وام‌های ارزان‌قیمت به پروژه‌های گاز طبیعی در خارج از کشور ارائه شود تا قیمت‌های متغیر را تثبیت کند. در نهایت، آنچه حاصل شده اینکه، گاز مایع اهمیت بیشتری پیدا می‌کند و اتحادیه اروپا در حال ساخت ترمینال‌های بیشتری برای گاز مایع است. با این حال، طرفداران معاهده موسوم به توافق سبز (Green Deals) اتحادیه اروپا، پروژه شاخص سابق اتحادیه اروپا را در معرض خطر می‌بینند.

در سال‌های اخیر، مسیر متفاوتی طی شده بود، بودجه پروژه‌های فسیلی کاهش یافت و تلاش شد گاز در سبد انرژی کاهش یابد.  اما اکنون مسیر متفاوتی خود را به اتحادیه تحمیل می‌کند و به این مسیر به شدت محتمل به نظر می‌رسد. شایعاتی مبنی بر این که اتحادیه اروپا پس از آتش‌بس بین روسیه و اوکراین، بار دیگر به گاز روسیه روی خواهد آورد، در حال پخش شدن است. ولادیمیر پوتین با اطمینان خاطر از سرگیری عرضه «گاز ارزان روسیه» صحبت می‌کند. این چارچوبی است که هنوز هم در میان برخی سیاستمداران و فعالان اقتصادی در اروپا با استقبال مواجه می‌شود و می‌تواند روند اخیر افزایش گاز روسیه را تقویت کند.

به گزارش خبرگزاری بلومبرگ، شواهد محکمی‌برای صحت این شایعات وجود دارد. پرکردن ذخایر گاز در سال جاری برای اروپا بسیار سخت و پرهزینه خواهد بود، زیرا زمستان سرد و کاهش تولید انرژی بادی ذخایر را به سرعت تخلیه کرده است. هرگونه افزایش قابل توجه در عرضه گاز در یک بازار پرتنش، می‌تواند تسکینی برای شرایط موجود باشد. در این شرایط، حتی از سرگیری انتقال گاز از خط لوله از طریق اوکراین، که از ابتدای سال جاری گاز از آن عبور نمی‌کند و در سال گذشته حدود پنج درصد از نیاز اروپا را تامین می‌کرد، برای برخی از کشورهای عضو بار دیگر جذاب خواهد شد.  

دان یورگنسن، کمیسر انرژی اتحادیه اروپا، همانطور که اخیراً تاکید کرد، مصمم است که به برنامه خروج تا سال 2027 پایبند بماند. او کشورهای عضو اتحادیه اروپا را مقصر دانسته و رفتار آنها را «کاملاً غیرقابل دفاع» می‌داند.

واردات گاز طبیعی از آمریکا

در حال حاضر، محموله‌های گاز طبیعی آمریکا با سرعت بالایی در حال ورود به اروپا هستند و حدود نیمی از گاز مایع وارداتی اتحادیه اروپا از ایالات متحده تامین می‌شود. حجم واردات گاز مایع اروپا از آمریکا از سال 2021 تاکنون سه برابر شده است. علاوه بر این، ایالات متحده به طور مداوم ظرفیت‌های خود را افزایش می‌دهد. اخیراً، ترمینال گاز طبیعی پلاکمینز در لوئیزیانا افتتاح شد که در صورت بهره‌برداری کامل، می‌تواند گاز بیشتری نسبت به آنچه روسیه در حال حاضر از طریق خط لوله به اروپا ارسال می‌کند، صادر کند. به گزارش کریستوف دولنا-گروبر از آژانس انرژی اتریش، دولت آمریکا قصد دارد تا سال 2028 ظرفیت‌های صادرات گاز طبیعی را 72 درصد افزایش دهد.

بهای (عدم) وابستگی

به گفته کریستوف دولنا-گروبر از آژانس انرژی اتریش با بهره‌برداری از پایانه‌های گاز طبیعی مایع که هنوز به طور کامل مورد بهره‌برداری قرار نگرفته‌اند، عرضه گاز مایع در اروپا بسیار بیشتر خواهد شد.  بنابراین در میان‌مدت، قیمت گاز در اروپا ممکن است کاهش یابد، اما وی هشدار می‌دهد که چندین مانع بر سر راه وجود دارد. با افزایش گاز مایع باز هم جایگزین‌های گاز طبیعی موسوم به سبز گاز، مانند بیومتان، از نظر اقتصادی جذابیت کمتری پیدا می‌کنند و در عین حال، بدون در نظر گرفتن پیامدها، وابستگی به ایالات متحده و احتمالاً روسیه افزایش می‌یابد. اگر ترامپ بخواهد بار دیگر با اروپا بدرفتاری کند، محدودیت‌های تجاری احتمالی می‌تواند قیمت‌ها را افزایش دهد.

وی پیشنهاد می‌کند که مصرف گاز در اروپا بیشتر کاهش یابد و تولید انرژی داخلی افزایش یابد. «این کار پرهزینه است، اما رسیدن به استقلال هزینه دارد.» از زمان آغاز تحریم‌ها، وابستگی به روسیه از 40 به 17 درصد کاهش یافته است و مصرف گاز در سال گذشته 14 درصد کمتر از میانگین سال‌های 2019 تا 2023 بوده است.  این روند باید در درازمدت ادامه پیدا کند.

حجم بی‌سابقه گاز طبیعی مایع روسیه

طبق گزارش اندیشکده اِمبر، افزایش گاز روسیه در حال حاضر دلایل متعددی دارد. از یک سو، از زمان توقف ترانزیت گاز از طریق اوکراین، گاز روسیه از طریق خط لوله ترک استریم که از سواحل جنوبی روسیه از طریق دریای سیاه تا بخش اروپایی ترکیه امتداد دارد، افزایش یافته است. علاوه بر این، محموله‌های پنهانی به طور فزاینده‌ای  وارد اروپا می‌شوند. در واقع از خلاء موجود به واسطه عدم شفافیت در بازار گاز اروپا سوء استفاده می‌شود و گاز بیشتری از روسیه از این طریق وارد اروپا می‌شود. در بازار مرکزی گاز اروپا منشأ گاز در حال فروش ثبت نمی‌شود، در واقع گازی که خرید و فروش می‌شود توسط شرکتهای خصوصی و به دولتها فروخته می‌شوند،‌ مستقیماً از روسیه خریداری نشده‌اند،‌ بلکه از طریق این واسطه‌های خصوصی از روسیه خریداری شده و از این مسیر به اروپا می‌رسد و در بازار عرضه می‌شوند.

از سوی دیگر، روسیه در سال گذشته به طور فزاینده‌ای به تجارت گاز طبیعی مایع  روی آورده است. بر مبنای ارزیابی‌های انجام شده، واردات گاز اروپا از روسیه در سال 2024 رکورد زده و به بیشترین حد خود رسیده است. با این حال، مقادیر واردات گاز طبیعی اتحادیه از روسیه هنوز محدود است و به حدود 16.5 میلیون تن در سال 2024 رسید که معادل مصرف کل گاز طبیعی اتریش در یک سال است.  

به هر حال باید توجه داشت که هرگونه رابطه تجاری جدید با روسیه، برای اروپا در آینده دردسرساز خواهد شد. اندیشکده اِمبر حجم واردات انرژی فسیلی اتحادیه اروپا از روسیه را در سال 2024،حدود 21.9 میلیارد یورو تخمین می‌زند. با این کار، پول که اتحادیه اروپا به روسیه پرداخت کرده بیش از کمکی است که به اوکراین کرده است. این اندیشکده اروپایی خواستار قطع سریع گاز روسیه است و تخمین می‌زند که در صورت قطع کامل واردات گاز از روسیه، هزینه ایجاد شده برای کشورهای وابسته به گاز روسیه نظیر اتریش، مجارستان و اسلواکی تنها درصد خواهد بود.

ذیلاً منابع واردات گازی اتحادیه اروپا در سال 2024:

 

گاز از طریق لوله

منبع	حجم
نروژ	45.6 درصد
الجزایر	19.3 درصد
روسیه	16.6 درصد
انگلستان	8 درصد
آذربایجان	7.2 درصد
سایر کشورها	3.2 درصد

 

گاز مایع

منبع	حجم
آمریکا	45.3 درصد
روسیه	17.5 درصد
الجزایر	10.7 درصد
قطر	10.4 درصد
نروژ	4.7 درصد
نیجریه	4.4 درصد
ترینیداد و توگو	2.6 درصد
سایر کشورها	4.4 درصد

 

https://www.derstandard.at/story/3000000263144/gas-aus-den-usa-und-russland-europa-in-der-zwickmuehle-der-abhaengigkeiten