نقش نوآوری در اقتصاد اتریش تلاش برای تولید محصول باکیفیت به جای محصول ارزان
طبق اعلام اتاق بازرگانی اتریش بسیاری از شرکت‌ها به‌دلیل عدم اطمینان اقتصادی،سرمایه‌گذاری‌های آینده‌محور را به تعویق انداخته و به جای آن، روی سرمایه‌گذاری‌های جایگزین یا اقدامات کوتاه‌مدت برای افزایش بهره‌وری تمرکز می‌کنند. در سال ۲۰۲۴ تعداد ثبت اختراعات اتریش در اداره ثبت اختراعات اروپا (EPA) نسبت به سال قبل ۸ درصد کاهش یافته است، اما این کشور همچنان در میان نوآورترین کشورهای جهان قرار دارد. در سال 2024، اتریش به‌طور متوسط ۲۳۴ درخواست ثبت اختراع به ازای هر یک میلیون نفر جمعیت به ثبت رسانده است. این رقم به‌طور قابل‌توجهی بالاتر از میانگین اتحادیه اروپا با ۱۵۲ درخواست ثبت اختراع است. اتریش از نظر سرانه ثبت اختراع در رتبه هشتم جهان قرار دارد.
رقابت‌پذیری مشکل اصلی اقتصاد اتریش
اتریش از حیث اقتصادی برای کسب وکارها به‌طور فزاینده‌ای گران شده است. صادرکنندگان اتریشی از حیث رقابت‌پذیری در بازارهای جهانی شانسی ندارند و لذا تنها راه موفقیت، عرضه محصولات با کیفیت بالاتر است. اما این مساله هم روزبه‌روز دشوارتر می‌شود.
اتریش حتی پیش از پاندمی‌کرونا هم محل ارزانی برای تولید به‌شمار نمی‌رفت و اکنون اوضاع به مراتب بدتر شده و برای بسیاری از شرکت‌ها به سطح کشوری بسیار لوکس رسیده است. هرچند قیمت انرژی پس از شوک‌های پساکرونایی تثبیت شد، اما همچنان قیمت‌ها بالا باقی مانده است. مهم‌تر از همه در میانه بحران اقتصادی و گرانی افزایش دستمزدهاست. طبق گزارش اتحادیه صنعتی اتریش، یک ساعت کار یک نیروی انسانی در یک شرکت متوسط اکنون به ۹۵ یورو رسیده است، در حالی که این رقم در سال گذشته ۷۵ یورو بود. در آلمان میانگین ۷۶ یورو و در اسلوونی ۳۵ یورو است.
این درحالی است که به عنوان نمونه در بلغارستان میانگین هزینه یک ساعت کار یک کارگر برای سیستم تنها ۲۰ یورو است. این یعنی اگر یک صادرکننده اتریشی و یک صادرکننده بلغاری در بازار جهانی با هم روبه‌رو شوند، شرکت اتریشی از حیث رقابت‌پذیری قیمتی هیچ شانسی ندارد، مگر آنکه محصولش از کیفیت بالاتری برخوردار باشد. رودولف دوموتور، مدیر مرکز کارآفرینی دانشگاه اقتصاد وین در این باره می‌گوید، به‌دلیل افزایش هزینه‌های انرژی و تأمین مالی، فشار هزینه‌ها بالا رفته است. این فشار با رشد شدید دستمزدها و الزامات مقرراتی تشدید می‌شود. بنابراین شرکت‌های اتریشی باید در بازار جهانی با ارائه محصولات و خدمات بهتر رقابت کنند.
نوآوری رمز موفقیت اقتصادی در اتریش
بنابراین موفقیت اقتصادی اتریش به‌طور چشمگیری بر توان نوآوری شرکت‌هایش استوار است. حدود ۶۰ درصد تولید ناخالص داخلی کشور از تعامل با بازارهای خارجی به‌دست می‌آید، زیرا شرکت‌های صادرکننده موفق شده‌اند در بازارهای خاص جایگاه خود را تثبیت کنند و پیوسته محصولات جدید و بهتر عرضه کنند و همواره یک گام جلوتر از رقبا باشند.
اما این روند اخیراً کاهشی شده است. سهم شرکت‌ها با محصولات نوآورانه در اتریش از ۳۴,۶ درصد در سال ۲۰۱۸ به ۲۹,۵ درصد در سال ۲۰۲۲ کاهش یافته است. بر اساس اعلام بانک سرمایه‌گذاری اروپا (EIB)، سرمایه‌گذاری‌های نوآورانه در اتریش رو به کاهش بوده و فعالیت‌های نوآورانه زیر میانگین اتحادیه اروپا قرار گرفته است. این کاهش یکی از دلایل کندتر بودن رشد صادرات اتریش نسبت به رشد اقتصاد بازارهای صادراتی است. به عبارت دیگر، اتریش در بازار جهانی در حال از دست دادن سهم خود است.
طبق اعلام اتاق بازرگانی اتریش بسیاری از شرکت‌ها به‌دلیل عدم اطمینان اقتصادی، سرمایه‌گذاری‌های آینده‌محور را به تعویق انداخته و به جای آن، روی سرمایه‌گذاری‌های جایگزین یا اقدامات کوتاه‌مدت برای افزایش بهره‌وری تمرکز می‌کنند. هرچند بهبود فرآیندها نیز نوعی نوآوری است، اما به گفته توماس اوبرهولتسنر، مدیر مؤسسه تحقیقاتی KMU اتریش نوآوری محصول امری حیاتی است، چراکه بازارهای جدید ایجاد کرده و درآمدهای تازه به همراه می‌آورد. نوآوری فرآیندی هزینه‌ها را کاهش می‌دهد و سهم کشور در بازار موجود را تضمین می‌کند.
با این حال، در دوره رکود اقتصادی وسوسه عقب انداختن سرمایه‌گذاری‌های نوآورانه بین شرکت‌ها زیاد است. اولریش پیدون، از گروه مشاوره بوستون در این باره می‌گوید، این هزینه‌ها به‌راحتی قابل حذف هستند بدون آنکه بلافاصله مشکلی پدیدار شود. شرکت‌های کوچک و متوسط اغلب با حاشیه سود اندک فعالیت می‌کنند و همین امر وسوسه کاهش سرمایه‌گذاری در نوآوری را بیشتر می‌کند. از آنجا که اقتصاد اتریش از ۲۰۲۳ در وضعیت انقباض است، این مسئله به مانعی جدی برای نوآوری تبدیل شده است.
درحالی‌که شرکت‌های نوآور موفق معمولاً در محصولات جدید سرمایه‌گذاری می‌کنند تا در زمان رونق از رشد کامل بهره ببرند، عرضه محصولات تازه در دوران رکود به خصوص در حوزه کالاهای مصرفی، دشوار است. به‌عنوان نمونه، میشائل بایتل، بنیان‌گذار و مدیرعامل شرکت Kern Tec، که از هسته زردآلو به‌عنوان یک محصول جانبی کشاورزی داخلی ماده اولیه‌ای برای صنایع غذایی تولید می‌کند، در این‌باره می‌گوید، وقتی مردم دقیقاً مراقب خرج خود هستند، قیمت مهم‌ترین عامل تصمیم‌گیری است. او می‌افزاید که با وجود شرایط رکودی، شرکت وی همچنان روی توسعه محصولات جدید کار می‌کند، اما فضای بدبینی اقتصادی انگیزه‌ای برای نوآوری در فرآیندها و کاهش هزینه‌ها نیز ایجاد می‌کند.
جایگاه اتریش در نوآوری و ثبت اختراع
افزایش فشار هزینه در اتریش برای شرکت‌ها به معنای افزایش فشار برای نوآوری نیز هست. با وجود کاهش درآمدها، شرکت‌های اتریشی هنوز ظرفیت‌های مناسبی برای پاسخ به این فشار دارند. هرچند در سال ۲۰۲۴ تعداد ثبت اختراعات اتریش در اداره ثبت اختراعات اروپا (EPA) نسبت به سال قبل ۸ درصد کاهش یافته است، اما این کشور همچنان در میان نوآورترین کشورهای جهان قرار دارد. در سال 2024، اتریش به‌طور متوسط ۲۳۴ درخواست ثبت اختراع به ازای هر یک میلیون نفر جمعیت به ثبت رسانده است. این رقم به‌طور قابل‌توجهی بالاتر از میانگین اتحادیه اروپا با ۱۵۲ درخواست ثبت اختراع است. اتریش از نظر سرانه ثبت اختراع در رتبه هشتم جهان قرار دارد.
نوآوری به‌عنوان تنها مزیت در رقابت پایدار
آلفرد فلدر، مدیرعامل گروه تسومتوبل (Zumtobel Group)، تأکید دارد، در بلندمدت، تنها محصولاتی در اتریش پایدار خواهند ماند که نوآورانه باشند و از تلاش برای عرصه محصولات ارزان قیمت دست بردارند. گروه تسومتوبل خود از نوآورترین شرکت‌های کشور محسوب می‌شود. برند Tridonic با ۷۱ ثبت اختراع در سال ۲۰۲۴ در رتبه دوم و Zumtobel Lighting در رتبه سوم اتریش قرار گرفته‌اند.
این گروه تمرکز فعلی خود را بر بهره‌وری انرژی گذاشته و گام بعدی خود را تلاش برای استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر قرار داده که برق مستقیم (DC) تولید می‌کنند، نه برق متناوب (AC) . در زمینه توزیع، پردازش و ذخیره‌سازی این نوع انرژی ظرفیت بالقوه بزرگی وجود دارد. آلفرد فلدر می‌گوید، هم‌اکنون حوزه پژوهشی «نور و سلامت» اهمیت بیشتری یافته است، زیرا مطالعات علمی فزاینده نشان می‌دهند که نور تأثیر مستقیم بر خلق‌وخو، رفاه و ریتم بیولوژیک دارد.
جایگاه اتریش در شاخص جهانی نوآوری
در شاخص جهانی نوآوری (GII) سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO)، اتریش در میان ۱۳۳ کشور در رتبه ۱۷ قرار دارد. کریستین فون برگ، اقتصاددان، می‌گوید: «اتریش همیشه خود را با کشورهایی مقایسه می‌کند که بالاتر از آن قرار دارند، اما باید دید چه تعداد کشور نیز پایین‌تر از آن هستند.» البته او هم روندی کاهشی در توان نوآوری اتریش مشاهده می‌کند. در اتریش تعداد ثبت اختراعات تقریباً در سطح سال ۲۰۱۳ باقی مانده، هزینه‌های بخش خصوصی برای تحقیق و توسعه به نسبت تولید ناخالص داخلی از سال ۲۰۱۵ درجا زده و بهره‌وری نیروی کار رو به کاهش است.
از نظر ورود سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، اتریش در رتبه ۱۲۲ قرار دارد، چراکه شرکت‌های اتریشی ترجیح می‌دهند در خارج سرمایه‌گذاری کنند تا اینکه سرمایه خارجی جذب کنند. همچنین شاخص جهانی نوآوری نشان می‌دهد که تجاری‌سازی دارایی‌های فکری در اتریش عملکرد ضعیفی دارد. اتریش علی‌رغم ثبت بالای اختراعات، در زمینه تجاری‌سازی دارایی‌های فکری در رتبه ۵۶ جهان ایستاده است. با این حال، فون برگ تأکید می‌کند که اتریش همچنان شرایط مطلوبی برای نوآوری دارد، چون کیفیت بالای نیروی انسانی، ساختار پژوهشی قدرتمند، زیرساخت‌های برتر و اقتصاد متنوع، بستر مناسبی برای انتقال دانش و مشارکت‌های نوآورانه فراهم می‌کند.
نقش شرکت‌های کوچک و متوسط و بنگاه‌های خانوادگی
نوآوری در ذات ساختار صنعتی متشکل از شرکت‌های کوچک و متوسط اتریش نهفته است. شرکت‌های کوچک و متوسط تنها زمانی در بازارهای تخصصی خود دوام می‌آورند که محصولی بهتر از دیگران عرضه کنند. بنابراین نوآوری برای آنها حیاتی است. همچنین سهم بالای بنگاه‌های خانوادگی در اقتصاد یک مزیت رقابتی به‌شمار می‌رود. اقتصاد اتریش بیشتر بر پایه شرکت‌های کوچک و متوسط و شرکت‌های خانوادگی مبتنی است که در برخی زمینه‌ها توان نوآوری بیشتری دارند، به‌ویژه در نوآوری‌های بلندمدت؛ چراکه نتایج فصلی برای آنها اهمیت کمتری دارد.
یکی از این بنگاه‌ها در اتریش شرکت یولیوس بلوم (Julius Blum)، تولیدکننده یراق‌آلات، است که از پیشگامان ثبت اختراعات در اتریش محسوب می‌شود. این شرکت در سال ۲۰۲۴ تعداد ۶۱ اختراع به ثبت رساند در حالی که سال‌های پیشین این رقم به‌طور متوسط حدود ۷۵ مورد بوده است. مدیرعامل این شرکت، مارتین بلوم در این باره توضیح می‌دهد که این کاهش به‌هیچ‌وجه به معنای کاهش سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه نیست، بلکه ناشی از چرخه پروژه‌های توسعه‌ای بوده است و در سال ۲۰۲۴ به‌طور اتفاقی پروژه‌های کمتری در حال اجرا بوده‌اند.
https://www.diepresse.com/19950842/wie-innovativ-ist-oesterreich