سیاست های جنگل داری در اسپانیا

سیاست های جنگل داری در اسپانیا بر مدیریت پایدار جنگل ها، پیشگیری از آتش سوزی، حفظ تنوع زیستی و توسعه بخش جنگل داری متمرکز می‌باشد. این سیاست بر اساس مقررات ملی و اروپایی و هچنین برنامه و طرح های خاص هر ایالت (بخش خودمختار) اسپانیا تنظیم شده است.

مقررات و قوانین

    قانون جنگل ها ( سال 2003 میلادی، اصلاح شده در سال 2015): مدیریت، حفاظت و بهره برداری از جنگل ها را تنظیم می‌کند. مهمترین نکات این قانون به شرح زیر می‌باشد:

• طبق بندی جنگل ها
  • جنگل های عمومی: می‌توانند متعلق به مالکیت عمومی (همگانی) یا اموال دولتی باشند.
  • جنگل های خصوصی: می‌توانند متعلق به اشخاص حقیقی یا نهاد های خصوصی باشند.
  • جنگل های حفاظتی: شامل مناطق با ارزش اکولوژیکی یا حفاظتی بالا می‌شوند.
• مدیریت و برنامه ریزی جنگل ها
  • الزام تهیه برنامه‌های مدیریت پایدار برای جنگل های بالای 100 هکتار.
  • ترویج گواهینامه‌های جنگل داری و جنگل کاری (مانند PEFC و FSC).
  • حمایت از همکاری میان نهاد های دولتی و مالکان خصوصی.
• پیشگیری و مقابله با آتش سوزی جنگل ها
  • الزام به تدوین برنامه‌های پیشگیری و اطفای حریق در سطح منطقه ای.
  • ممنوعیت تغییر کاربری اراضی سوخته برای حداقل 30 سال (با برخی از استثنائات).
  • تشدید مسئولیت ها و مجازات ها برای سهل انگاری یا ایجاد عمدی آتش سوزی.
• بهره برداری از جنگ ها
  • تنظیم استفاده از منابع جنگلی (چوب، چوب پنبه، رزین و زیست توده).
  • ترویج بهره برداری پایدار و ایجاد اشتغال در مناطق روستایی.
  • ارائه راهکار هایی برای تجمیع مالکان خصوصی و بهبود مدیریت جنگل ها.
• تنوع زیستی و تغییرات اقلیمی
  • حفاظت از گونه‌ها و زیستگاه‌های ارزشمند زیست محیطی.
  • ترویج احیای جنگل ها و سازگاری آن‌ها با تغییرات اقلیمی.
  • ارائه مشوق هایی جهت حفاظت و بهبود تنوع زیستی.

اصلاحیه این قانون در سال 2015 بحث برانگیز بود، زیرا برخی استثنائات را برای ممنوعیت تغییر کاربری زمین‌های سوخته معرفی کرد و اجازه داد در موارد "منافع عمومی" این اراضی استفاده شوند. همچنین امکان واگذاری مدیریت جنگل های عمومی‌به بخش خصوصی را افزایش داد.

راهبرد جنگل داری اسپانیا (سال 2022 میلادی): مسیر اقدامات تا سال 2050 را تعیین کرده و با «پیمان سبز اروپا» هماهنگ می‌باشد. اهداف اصلی این استراتژی عبارتند از:

• مدیریت پایدار جنگل ها
  • ترویج برنامه‌های مدیریت جنگلی برای بهبود حفاظت و بهره برداری بهینه از جنگل ها.
  • گسترس گواهینامه‌های جنگلداری (PEFC و FSC) برای اطمینان از مدیریت مسئولانه.
  • تشویق به جنگل کاری و احیای مناطق تخریب شده
• مقابله با تغییرات اقلیمی
  • افزایش ظرفیت جنگل ها در جذب دی اکسید کربن.
  • سازگار کردن اکوسیستم های جنگلی با اثرات گرمایش جهانی.
  • ترویج استفاده از زیست توده جنگلی به عنوان منبع انرژی تجدیدپذیر.
  • ادغام جنگل ها در شبکه Natura 2000 و سایر برنامه‌های حفاظتی.
  • تقویت نقش جنگل ها در تنظیم منابع آبی و جلوگیری از فرسایش خاک.

 

• توسعه مناطق روستایی و اقتصاد جنگلداری
  • حمایت از بخش جنگلداری جهت ایجاد اشتغال در مناطق روستایی
  • استفاده از محصولات جنگلی پایدار (چوب، چوب پنبه، رزین).
  • پشتیبانی از زیست اقتصاد و نوآوری در بهره برداری از منابع جنگل.

 

برنامه‌های منطقه ای: اسپانیا دارای 17 ایالت (بخش خودمختار) می‌باشد. هر ایالت اسپانیا دارای برنامه جنگل داری مخصوص به خود است که با توجه به ویژگی‌های زیست محیطی و اقتصادی – اجتماعی آن منطقه طراحی شده است. این برنامه‌ها با استراتژی جنگل داری اسپانیا و قوانین ملی هماهنگ می‌باشند، اما شامل تدابیر خاص برای هر منطقه می‌شوند. نقاط مشترک در برنامه‌های جنگل داری منطقه ای عبارتند از:

• پایداری: استفاده مسئولانه از منابع جنگلی
• تغییرات اقلیمی: اقدامات سازگاری و کاهش اثرات منفی.
• پبشگیری از آتش سوزی: سرمایه گذاری در نظارت و پاکسازی جنگل
• حفاظت از محیط زیست: حمایت از گونه‌های گیاهی و جانوری و اکوسیستم ها

گواهینامه‌های جنگل داری و جنگل کاری

 گواهی نامه PEFC: یک سیستم گواهی نامه جنگل داری شناخته شده بین المللی می‌باشد که مدیریت پایدار جنگل ها را ترویج می دهد. اهداف اصلی این گواهینامه عبارتند از:

• مدیریت پایدار جنگ ها: اطمینان از اینکه جنگل ها به طور مسئولانه مدیریت شوند و محیط زیست، تنوع زیستی و حقوق جوامع محلی رعایت گردد.
• گواهی نامه محصولات جنگلی: اطمینان از اینکه محصولات مشتق شده از جنگل ها (مانند چوب، کاغذ، چوب پنبه) از منابع قانونی و پایدار به دست می آیند.
• بهبود زنجیره تامین: گواهی نامه فرآیند تبدیل و توزیع محصولات جنگلی به طوری که کل فرآیند با استاندارد های پایداری منطبق باشد.
• حمایت از بازار سبز: ترویج استفاده از محصولات گواهی شده به عنوان روشی جهت حمایت از مدیریت مسئولانه جنگل ها و مقابله با جنگل زدایی غیر قانونی.

ویژگی‌های اصلی سیستم PEFC

• تمرکز بر جنگل های خصوصی: این سیستم تمرکز ویژه ای بر جنگل های خصوصی دارد که بخش بزرگی از جنگل ها را در سطح جهان تشکیل می دهد و مشارکت آنها در اخذ گواهینامه را ترویج می دهد.
• استاندارد های بین المللی و محلی: PEFC با استاندارد های بین المللی کار می‌کند اما اجازه می دهد که این استاندارد ها به شرایط محلی تطبیق یابند و این امر پیاده سازی آن را در مناطق مختلف جهان تسهیل می‌کند.
• زنجیره تامین: این سیستم نه تنها مدیریت جنگل هل بلکه زنجیره تامین را نیز گواهی می‌کند و اطمینان می دهد که محصولات گواهش شده از جنگل ها تا مصرف کننده نهایی به طور شفاف و پایدار در نظر گرفته شوند.

مزایای گواهی نامه PEFC

• شناسایی جهانی: PEFCیکی از شناخته شده ترین سیستم های گواهی نامه جنگلداری در سطح جهان است.
• بهبود تصویر و رقابت پذیری: شرکت هایی که این گواهی نامه را دریافت می‌کنند می‌توانند تصویر خود را بهبود بخشیده و در بازار هایی که به پایداری اهمیت می دهند، خود را متمایز کنند.
• حفاظت از محیط زیست: با ترویج مدریت پایدار جنگل ها، PEFC به حفاظت از تنوع زیستی، حفظ خاک و منابع آبی و کاهش تغییرات اقلیمی‌کمک می‌کند.
• حمایت از جوامع محلی: اطمینان از اینکه مدیریت جنگل ها نیاز ها و حقوق جوامع محلی را در نظر می‌گیرد و به توسعه اجتماعی و اقتصادی آن‌ها کمک می‌کند.

فرآیند گواهی نامه PEFC

• ارزیابی اولیه: مالک یا مدیر جنگل باید ارزیابی از شیوه‌های جنگلداری خود انجام دهد تا اطمینان حاصل کند که با الزامات پایداری مطابقت دارد.
• ممیزی: پس از پذیرش، یک ممیزی توسط یک نهاد خارجی و مستقل برای بررسی اینکه آیا جنگل ها با استاندارد های PEFC همخوانی دارند، انجام می‌شود.
• گواهی نامه و نگهداری: پس از تایید ممیزی، جنگل گواهی نامه دریافت می‌کند. با این حال، ممیزی‌های دوره ای برای حفظ گواهی نامه و اطمینان از پایداری مستمر لازم می‌باشد.

گواهی نامه زنجیره تأمین

محصولات مشتق شده از جنگل ها مانند چوب، کاغذ یا سایر محصولات می‌توانند تحت سیستم زنجیره تأمین PEFC گواهی شوند که اطمینان می دهد این محصولات از منابع پایدار و قانونی در تمام فرآیند تولید به دست آمده اند.

گواهی نامه FSC: شورای مدیریت جنگل (FSC) یک سازمان بین المللی است که تضمین مدیریت مسئولانه جنگل ها را از طریق این گواهی ترویج می دهد. FSC  گواهی می‌کند که محصولات مشتق شده از جنگل ها از منابعی به دست می آیند که به طور پایدار، مسئولانه و از نظر اجتماعی و زیست محیطی درست مدیریت می‌شوند.

 

اهداف FSC

• حفاظت از محیط زیست: این گواهی نامه تضمین می‌کند که جنگل ها به طور پایدار مدیریت می‌شوند و این امر به حفاظت از تنوع زیستی، حفظ منابع آبی، حفاظت از خاک و مقابله با تغییرات اقلیمی‌کمک می‌کند.
• تضمین مسئولیت اجتماعی: FSC تضمین می‌کند که حقوق جوامع محلی و مردم بومی رعایت شده و مدیریت جنگل ها به گونه ای می‌باشد که به نفع جوامع نزدیک به این جنگل ها است.
• دسترسی به بازار های بین المللی: محصولات گواهی شده به بازار هایی که به پایداری اهمیت می دهند دسترسی پیدا می‌کنند و این می‌تواند رفابت پذیری شرکت ها را افزایش دهد.
• ترویج شیوه‌های خوب: این سیستم بهبود مستمر و اتخاذ شیوه‌های خوب در مدیریت جنگل را ترویج می‌کند.

فرآیند گواهی نامه FSC

• ارزیابی اولیه: مالک جنگل یا شرکتی که قصد دریافت گواهی نامه را دارد باید ارزیابی داخلی انجام دهد تا اطمینان حاصل کند که شیوه‌های مدیریتی آن با الزامات FSC همخوانی دارد.
• ممیزی: یک نهاد مستقل ممیزی انجام می دهد تا بررسی کند که آیا شیوه‌های مدیریت جنگل با اصول و معیار های FSC مطابقت دارند یا خیر.
• گواهی نامه: اگر ممیزی با موفقیت انجام شود، جنگل گواهی نامه FSC دریافت می‌کند.
• پیگیری: FSC ممیزی‌های دوره ای انجام می دهد تا اطمینان حاصل کند که استاندارد های پایداری حفظ شده اند و بهتیرین شیوه‌ها همچنان رعایت می‌شوند.

گواهی نامه زنجیره تأمین

علاوه بر گواهی نامه جنگل ها، سیستم زنجیره تامین FSC تضمین می‌کند که محصولات مشتق شده از جنگل ها مانند چوب، کاغذ و دیگر محصولات در تمام مراحل تولید و از منبع تا محصول نهایی قابل ردیابی بوده و با استاندارد های پایداری مطابقت دارند.

 

پیمان سبز اروپا: راهبرد اتحادیه اروپا برای دستیابی به صفر رساندن تولید گازهای گلخانه ای تا سال 2050 است. در این برنامه، حفاظت از جنگل ها نقش اساسی دارند، زیرا جنگل ها در جذب دی اکسید کربن، حفظ تنوع زیستی و کاهش تغییرات اقلیمی‌بسیار مهم می‌باشند.

اقدامات کلیدی برای حفاظت از جنگل ها در اتحادیه اروپا:

• راهبرد جنگل های اتحادیه اروپا تا سال 2023
  • افزایش جنگل کاری و احیای جنگل ها.
  • ترویج مدیریت پایدار جهت بهبود مقاومت در برابر آتش سوزی و آفات.
  • حفاظت از جنگل های بکر و قدیمی.
• مقررات اتحادیه اروپا درباره جنگل زدایی (EUDR 2023)
  • ممنوعیت واردات محصولاتی که به جنگل زدایی جهانی مرتبط می‌باشند
• تنوع زیستی و حفاظت
  • افزایش مناطق حفاظت شده تا 30 درصد از خاک اتحادیه اروپا.
  • ایجاد گذرگاه‌های زیستگاهی برای گونه‌های در معرض خطر.
• تامین مالی سبز
  • حمایت از مالکان جنگل و طرح های مدیریت پایدار.
  • تامین بودجه برای احیای اکوسیستم های تخریب شده.

Natura 2000: بزرگترین شبکه مناطق حفاظت شده در جهان است که توسط اتحادیه اروپا برای حفظ تنوع زیستی و اطمینان از استفاده پایدار از اکوسیستم ها ایجاد شده است. هدف آن حفاظت از زیستگاه‌ها و گونه‌های کلیدی دی اروپا و تضمین بقای طولانی مدت آنها می‌باشد.

نکات کلیدی Natura 2000

• این برنامه یکی از ارکان اصلی سیاست محیط زیستی اروپا و پیمان سبز اروپا محسوب می‌شود.
• بر اساس دستور العمل زیستگاه‌ها (1992) و دستور العمل پرندگان (1979) شکل گرفته است.
• بیش از 18 درصد از خاک اتحادیه اروپا و بخش های مهمی از مناطق دریایی را در بر می‌گیرد.
• فعالیت های انسانی را ممنوع نمی‌کند، بلکه توسعه پایدار را ترویج می دهد.
• بیش از 1500 گونه و 200 نوع زیستگاه در معرض خطر را محافظت می‌کند.
• به مقابله با تغییرات اقلیمی، حفظ اکوسیستم ها و توسعه گردشگری پایدار کمک می‌کند.

برخی از تجارب موفق اسپانیا در حفاظت از جنگل ها

در اسپانیا، چندین طرح و راهبرد، موفقیت چشمگیری در حفاظت از جنگل ها داشته اند. در ادامه چند مورد از موفق ترین موارد آورده شده است:

• احیای پارک ملی دونیانا (ایالت اندلس): این پارک ملییک ذخیره‌گاه طبیعی در اندلس و جنوب اسپانیا است که در استان اوئلوا سویا واقع است. از جمله اقدامات صورت گرفته می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
  • اجرای طرح های جنگل کاری و بازسازی تالاب.
  • حذف گونه‌های غیر بومی مانند اکالیپتوس برای تقویت رشد درختان بومی.
  • حفاظت از زیستگاه‌های حیاتی برای گونه‌هایی مانند سیاه گوش ایبریایی و عقاب شاهی اسپانیا
• جنگل کاری در رشته کوه گردوس (ایالت کاستیا و لئون): رشته کوه گردوس یک رشته کوه متعلق به سیستم مرکزی در شبه جزیره ایبری است که بین استان‌هایآویلا، کاسرس، مادرید و سالامانکا واقع شده است.از جمله اقدامات صورت گرفته می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
  • بازسازی جنگل های تخریب شده در اثر آتش سوزی و قطع بی رویه درختان.
  • استفاده از گونه‌های بومی مانند کاج اسکاتلندی و بلوط سیاه جهت افزایش تنوع زیستی.
  • اجرای برنامه‌های پیشگیری از اتش سوزی از طریق مدیریت پایدار جنگل ها.
• طرح احیای جنگل های پیکوس د اروپا (ایالات کانتابریا، کاستیا و لئون و گالیسیا): پیکوس د اروپا یک رشته کوه واقع در شمال اسپانیا است که به بخش مرکزی رشته کوه کانتابریا تعلق دارد. از جمله اقدامات صورت گرفته می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
  • حذف گونه‌های مهاجم مانند اکالیپتوس برای بازسازی جنگل های بلوط، شاه بلوط و راش.
  • ایجاد گذرگاه حیات وحش برای تسهیل حرکت گونه‌های جانوری.
  • تشویق مدیریت پایدار جنگل ها با مشارکت جوامع محلی.
• طرح احیای جنگل های دهسا (ایالت اکسترمادورا): جنگل های دهسا یکی از بهترین اکوسیستم های حفاظت شده در اروپا می‌باشند.از جمله اقدامات صورت گرفته می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
  • حفاظت از جنگل های بلوط و درختان چوب پنبه ای که برای تنوع زیستی و اقتصاد روستایی ضروری می‌باشند.
  • اجرای طرح های بازسازی خاک و جنگل کاری.
  • ترویج شیوه‌های کشاورزی جنگلی پایدار.
• طرح جنگل کاری سیرا د گاتا (ایالت اکسترمادورا): سیرا د گاتا در انتهای شمالی استان کاسرس در ایالت اکسترمادورا واقع شده است. این منطقه با مناظر و گیاهان متنوع، دارای منابع مهم هیدروگرافیمی‌باشد.از جمله اقدامات صورت گرفته می‌توان به مورد زیر اشاره کرد:
  • پس از آتش سوزی بزرگ سال 2015، برنامه ای جهت جنگل کاری با گونه‌های بومی اجرا شد.
• برنامه حفاظت داوطلبانه اراضی در کاتالونیا
  • مشارکت مالکان خصوصی در حفاظت از جنگل ها از طریق توافق های داوطلبانه.
  • احیای مناطق ارزشمند زیست محیطی و کاهش تکه تکه شدن زیستگاه‌ها.
  • ترکیب حفاظت از طبیعت با گردشگری پایدار و آموزش محیط زیستی.

چالش ها و مشکلات

حفاظت از جنگل ها در اسپانیا با چالش ها و مشکلات متعددی در زمینه‌های محیط زیستی، اجتماعی و اقتصادی رو به رو است. برخی از مهمترین آن‌ها عبارتند از:

• تغییرات اقلیمی و پدیده‌های شدید آب و هوایی
• افزایش دما و دوره‌های طولانی تر خشکسالی که مقاومت جنگل ها را کاهش می دهد.
• کاهش تنوع زیستی و جا بجایی گونه‌های بومی.
• آتش سوزی‌های جنگلی
• افزایش تعداد و شدت آتش سوزی‌ها که با تخلیه روستا ها تشدید می‌شود.
• نیاز به بهبود اقدامات پیشگیرانه.
• کمبود منابع در برخی از مناطق برای مقابله سریع و موثر با آتش سوزی.
• تخلیه روستاها
• کاهش فعالیت های کشاورزی و دامداری که به پاک سازی طبیعت کمک می‌کرد.
• رها شدن جنگل ها و انباشت مواد گیاهی قابل اشتعال.
• گونه‌های مهاجم و آفات
• گسترش گونه‌های غیر بومی‌که با پوشش گیاهی بومی رقابت می‌کنند.
• آفات جنگلی مانند نماتد و کرم پروانه ای کاج که به درختان آسیب می رسانند.
• نیاز به روش های کنترلی کارآمد تر برای مقابله با این تهدیدات.
• فشار شهرنشینی و جنگل زدایی
• گسترش زیرساخت ها و شهرسازی در مناطق جنگلی.
• قطع غیر قانونی درختان و تغییر کاربری اراضی که اکوسیستم را تخریب می‌کند.
• ضرورت ایجاد تعادل میان توسعه اقتصادی و حفاظت از محیط زیست.
• کمبود بودجه و هماهنگی ضعیف
• محدودیت منابع مالی جهت برنامه‌های جنگل کاری و حفاظت از جنگل ها.
• نیاز به بهبود هماهنگی میان دولت مرکزی و ایالات (بخش های خودمختار) اسپانیا.
• ادغام بیشتر سیاست های اروپایی در استراتژی‌های حفاظت از جنگل.
• آموزش و آگاهی محیط زیستی
• آگاهی ناکافی مردم درباره اهمیت جنگل ها.
• نیاز به گسترش فرهنگ پیشگیری از آـش سوزی و استفاده مسئولانه از طبیعت.
• توسعه برنامه‌های آموزشی و فعالیت های داوطلبانه محیط زیستی.

 

برای مقابله با این چالش ها،  اسپانیا باید راهبردهای مدیریت پایدار جنگل ها را تقویت کند، اقدامات پیشگیرانه در برابر آتش سوزی‌ها را بهبود بخشد و آموزش محیط زیستی را ترویج دهد.