استراتژی‌ها و اقدامات اسپانیا برای جذب سرمایه گذاری خارجی

سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI) یک عامل کلیدی در نوسازی و رشد اقتصاد اسپانیا بوده که به بین المللی شدن، رقابت پذیری و ایجاد اشتغال با کیفیت در این کشور کمک کرده است. طی سال های اخیر، اسپانیا از یک کشور بسته با سرمایه خارجی اندک به مقصدی جذاب و اولویت دار برای سرمایه گذاران بین المللی تبدیل شده است. با وجود نوسانات چرخه‌های اقتصادی، روند کلی رو #160به رشد و تنوع بوده است.

سیر تحول سرمایه گذاری مستقیم خارجی در اسپانیا را به دهه شصت و به زمان تصویب «طرح ملی ثبات اقتصادی» باز می‌گردد. این طرح شامل مجموعه ای از اقدامات اقتصادی بود که توسط دولت اسپانیا در سال 1959 تصویب شد. هدف این طرح تثبیت و آزادسازی اقتصاد اسپانیا پس از دوره حکومت فرانکو بود. در این دوره سرمایه‌گذاری خارجی، که در نتیجه سیاست‌های خودکامه و حمایت‌گرایانه قبلی در سطح پایینی قرار داشت، به طور تدریجی رو به افزایش گذاشت. رشد متوسط اما قابل توجهی در سرمایه گذاری خارجی، عمدتا در بخش هایی مانند صنعت و گردشگری مشاهده شد. گذار دموکراتیک و بویژه الحاق اسپانیا به جامعه اقتصادی اروپا (EEC) در سال 1986، این روند را تسریع کرد و یک سیر صعودی در ظرفیت این کشور برای جذب سرمایه گذاری خارجی آغاز گردید که با بین المللی شدن فزاینده شرکت های اسپانیایی همراه بود. این الحاق اروپایی به عنوان یک کاتالیزور برای ایجاد تغییرات عمیق در چشم انداز اقتصادی و تجاری اسپانیا عمل کرد. آزادسازی اقتصاد، خصوصی‌سازی شرکت‌های دولتی، مقررات‌زدایی مرتبط با بازارها، مدرن‌سازی سیستم بانکی و مالی و قرار گرفتن بیشتر در معرض رقابت خارجی به دگرگونی بنیادی بافت تجاری محلی کمک کرد.

در این دوره، اسپانیا با ارائه یک بازار داخلی رو به رشد با هزینه‌های نسبتاً کم و معرفی کشور به عنوان یک پلت فرم و فرصت جهت دسترسی به بازارهای نوظهور، به ویژه در آمریکای لاتین، خود را به عنوان زمینی حاصلخیز برای شرکت های خارجی معرفی کرد. با این حال، حجم سرمایه گذاری خارجی جذب شده در این دوره همچنان کم بود. پذیرش یورو به عنوان واحد پول رسمی در پایان قرن بیستم آغاز دوره جدیدی از گسترش سرمایه گذاری مستقیم خارجی در اسپانیا بود. حذف ریسک های نرخ ارز و افزایش اعتبار اقتصاد اسپانیا در بین المللی شدن این کشور نقش فزاینده ای داشت. در طول نخستین سال های قرن بیست و یکم، هلدینگ های خارجی مستقر در اسپانیا اهمیت خاصی در چشم انداز سرمایه گذاری این کشور پیدا کردند. این هلدینگ ها که عمدتاً برای مدیریت سهام شرکت‌های خارجی تأسیس شده‌ بودند، بُعد جدیدی به جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی اسپانیا افزودند. با این حال، این دوره چالش های جدیدی را نیز به همراه داشت. اسپانیا برای جذب سرمایه گذاری با رقابت داخلی فزاینده ای در قاره اروپا روبرو شد. الحاق ده کشور جدید به اتحادیه اروپا در سال 2004 محیط رقابتی جدیدی را ایجاد کرد. این اعضای جدید مزیت هایی را از نظر هزینه و موقعیت مکانی و همچنین بازارهای داخلی در حال گسترش و غیراشباعِ نزدیک به اروپای مرکزی ارائه می دادند. با وجود این چالش ها، اسپانیا توانست جذابیت خود را به عنوان مقصدی برای سرمایه گذاری خارجی حفظ کند و همچنین تنوع قابل توجهی در سرمایه گذاری‌های خارجی تجربه نمود.

بحران مالی جهانی و دوره بهبود متعاقب آن (2008-2014) منجر به کاهش شدید سرمایه گذاری خارجی در اسپانیا شد. پس از غلبه بر بحران مالی، اسپانیا با وجود نوسانات عملیات شرکت های بزرگ، رشد پایداری را در جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی تجربه کرد. نمونه بارز این نوسانات، خرید شرکت اسپانیاییAbertis (شرکت مدیریت بزرگره‌های اسپانیا) توسط شرکت آلمانی Hochtief (شرکت ساخت و ساز) در سال 2018 بود که جهش قابل توجهی را در سرمایه گذاری خارجی آن زمان ایجاد کرد. این سیر صعودی با فروپاشی اقتصاد جهانی در سال‌های 2020-2021، که پیامد مستقیم همه‌گیری کووید19 بود، قطع شد.

در حال حاضر اسپانیا در میان دریافت کنندگان اصلی سرمایه گذاری خارجی جایگاه برجسته ای دارد. طبق آخرین داده‌های آنکتاد (کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل متحد)، اسپانیا در زمینه جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی در رتبه یازدهم دنیا قرار دارد و اگر بهشت‌های مالیاتی حذف شوند، به رتبه دهم صعود می‌کند. این کشور با میانگین سالانه بیش از 26 میلیارد دلار سرمایه گذاری خارجی مستقیم، 1/9 درصد از سهم سرمایه گذاری‌های خارجی انجام شده در دنیا از سال 1990 تا کنون را به خود اختصاص داده است و از نظر سرمایه گذاری مستقیم انباشته، پس از بریتانیا (3 درصد)، آلمان (2.6 درصد) و فرانسه (2.1 درصد)در رده چهارم اروپا قرار دارد.

در دهه گذشته، اسپانیا خود را به عنوان کشوری با کمترین موانع برای سرمایه گذاری مستقیم خارجی متمایز کرده است. بر اساس داده‌های سازمان توسعه و همکاری اقتصادی، اسپانیا در سال 2020 در رتبه نهم کشور ها با کمترین موانع جهت سرمایه گذاری مستقیم خارجی قرار گرفت. این گشایش، اسپانیا را به عنوان یکی از بزرگ ترین اقتصاد های در دسترس برای سرمایه گذاری قرار داد و از کشورهایی مانند آلمان، بریتانیا، ایرلند، فرانسه، ایتالیا و ژاپن پیشی گرفت. سیاست اسپانیا در  ایجاد گشایش و تسهیل سرمایه گذاری خارجی در قوانینی که تضمین کننده رفتار برابر بین سرمایه گذاران داخلی و خارجی می‌باشد منعکس شده است. این کشور موافقتنامه‌های حمایت از سرمایه گذاری متعددی را امضا کرده است و به عنوان یکی از اعضای اتحادیه اروپا، از توافق نامه‌های تجاری و سرمایه گذاری اتحادیه اروپا منتفع می‌باشد.

با این حال، توجه به این نکته حائز اهمیت است که اسپانیا هم جهت با سایر کشورهای توسعه‌یافته، به‌ویژه کشورهای اروپایی و کشور های سازمان توسعه و همکاری اقتصادی، ازماه مارس سال ۲۰۲۰ سرمایه گذاری آزاد خارجی در برخی از حوزه‌ها را برای ساکنان خارج از اتحادیه اروپا و انجمن تجارت آزاد اروپا (EFTA) به حالت تعلیق درآورده است. این اقدام که در چارچوب مقررات اتحادیه اروپا در مورد غربالگری سرمایه‌گذاری مستقیم تنظیم شده است، نیازمند مجوز قبلی برای سرمایه‌گذاری در بخش‌ها و فعالیت‌هایی می‌باشد که ممکن است بر امنیت ملی و نظم عمومی تأثیر بگذارند. با این حال، داده‌های سال 2024 معاونت سرمایه‌گذاری‌های خارجی وزارت اقتصاد اسپانیا نشان می دهد که این سخت‌گیری تأثیر قابل‌توجهی بر درخواست مجوزها نداشته است (از بیش از 860 درخواست از سال 2020، تنها یک مورد رد شده و فقط 24 مجوز با اقدامات کاهشی میزان سرمایه گذاری مواجه شده اند). برخی از مهمترین استراتژی‌ها و اقدامات اسپانیا برای جذب سرمایه گذاری خارجی:

قوانین و مقررات، مشوق های مالیاتی و مالی

کاهش مالیات بر عملکرد شرکت ها: نرخ عمومی مالیات در اسپانیا 25 درصد می‌باشد. اما در مورد سرمایه گذاری مستقیم خارجی این نرخ می‌تواند به حدود 20 درصد کاهش یابد. استارت آپ ها می‌توانند از نرخ مالیاتی کاهش یافته 15 درصدی برای مدت چهار سال اول بهره مند شوند.

کاهش مالیات بر عملکرد شرکت ها برای فعالیت های تحقیق، توسعه و نوآوری (RDI): تا 42 درصد کسر مالیات شرکتی برای فعالیت های تحقیق و توسعه. مقررات اسپانیا اجازه می دهد کاهش مالیات برای سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه و نوآوری که در سال مالی مربوطه به دلیل فقدان درآمد کافی اعمال نمی‌شود، به سال های مالی بعد انتقال یابد.

کاهش مالیات بر عملکرد شرکت ها برای نوآوری و فناوری : تا 12 درصد کسر مالیات شرکتی برای هزینه‌های مربوط به نوآوری و فناوری.

کاهش مالیات بر عملکرد شرکت ها برای ثبت اختراع: اسپانیا یکی از سودمندترین مقررات مربوط به ثبت اختراع را در اتحادیه اروپا دارد. این کشور تا 60 درصد از درآمد خالص حاصل از استفاده یا بهره‌برداری از دارایی‌های نامشهود منتقل شده (اختراعات، مدل‌ها، طرح‌ها، فرمول‌ها یا پروژه‌ها) را از مالیات معاف می‌کند.

اجتناب از مالیات مضاعف: اسپانیا با 94 کشور موافقت نامه اجتناب از مالیات مضاعف دارد.  

مقررات «معافیت مشارکت»: این مقررات به وضوح برای شرکت های بین المللی بسیار سودمند می‌باشد و معافیت 100 درصدی برای سود سهام شرکت‌های تابعه غیرمقیم در اسپانیا و همچنین هرگونه سود سرمایه‌ای حاصل از فروش این سهام را در نظر می‌گیرد.

مقررات مالیاتی خنثی: در اسپانیا، یک رژیم مالیاتی خنثی برای عملیات تجدید ساختار شرکت ها وجود دارد، به طوری که ادغام، اسپین آف (درون گذارده)، یا هر سازماندهی مجدد ساختاری شرکت ها می‌تواند بدون موانع مالیاتی انجام شود.

مقررات مالیاتی ویژه برای مهاجران (قانون بکهام): قانون بکهام در سال 2005 به‌ منظور جذب کارکنان خارجی وضع شد. مشروط بر اینکه فرد مهاجر در طول 10 دوره مالیاتی قبل از مهاجرت به اسپانیا در این کشور اقامت نداشته باشد، نرخ ثابت مالیات بر درآمد شخصی وی برای شش سال مالی اول 24 درصد برای تمام درآمدهای کسب شده تا 600 هزار یورو و 47 درصد برای درآمدهای بیش از 600 هزار یورو خواهد بود. گفتنی است که در شرایط معمول مالیات شهروندان عادی 24% برای درآمدهای بین 12.451 یورو تا 20.200 یورو و 47% برای درآمدهای بالای 300 هزار یور می‌باشد.  

معافیت مالیات بر ارزش افزوده برای صادرات و واردات: شرکت های فعال در تجارت بین المللی می‌توانند از معافیت مالیات بر ارزش افزوده در صادرات بهره مند شوند. همچنین مقررات گمرکی خاصی وجود دارد که امکان تعلیق موقت مالیات بر ارزش افزوده را برای واردات کالا فراهم می‌کند.

مناطق ویژه اقتصادی: این مناطق معافیت های مالیاتی و گمرکی، تخفیف در مالیات بر درآمد شرکت ها و برخی مزایای نظارتی را برای شرکت های خارجی مستقر در این مناطق ارائه می دهند. مناطق ویژه اقتصادی اسپانیا به چهار منطقه تقسیم می‌شوند: مناطق کانتابریا و اقیانوس اطلس، منطقه مدیترانه در خلیج کادیز، جزایر قناری و ملیله.

قانون حمایت از کارآفرینان و بین المللی سازی: شامل اقداماتی برای تسهیل اقامت سرمایه گذاران، کارآفرینان و نیروی کار متخصص خارجی می‌باشد.

قانون «استارت آپ ها»: این قانون با هدف توسعه اکوسیستم شرکت های نوپا و جذب استعداد های جهانی تصویب شده است. اهداف اصلی این قانون عبارتند از:

حمایت از ایجاد و رشد شرکت های نوآور، به ویژه در حوزه‌های فناوری و علمی.

جذب سرمایه گذاری و نیروی کار بین المللی (از جمله دیجیتال نومدها).

کاهش موانع اداری و مالیاتی برای کسب و کار های نوپا.

تقویت همکاری میان بخش دولتی و خصوصی.

برای بهره مندی از مزایای این قانون، شرکت باید:

جدید باشد یا حداکثر 5 سال سابقه داشته باشد (7 سال برای برخی از صنایع خاص).

سود سهام توزیع نکرده باشد و در بازار های بورس وارد نشده باشد.

دفتر مرکزی یا محل فعالیت دائمی در اسپانیا باشد (60 درصد از نیروی کار در اسپانیا).

دارای نوآوری و قابلیت رشد باشد (توسط «شرکت ملی نوآوری»(ENISA) وابسته به وزارت صنعت و گردشگری اسپانیا ارزیابی می‌شود).

مزایای مالیاتی و اداری این قانون:

کاهش مالیات بر عملکرد شرکت ها از 25 درصد به 15 درصد در چهار سال اول سودآوری.

بهبود وضعیت مالیاتی "اختیار خرید سهام کارمندان" (Employee stock option)

افزایش معافیت مالیاتی سرمایه گذاری از 30 درصد به 50 درصد تا سقف 100 هزار یورو در سال.

تسهیلات برای کارمندان خارجی (از جمله ویزای مخصوص دیجیتال نومد ها).

حمایت های نهادی

موسسه تجارت خارجی اسپانیا (ICEX): این موسسه زیرمجموعه وزارت اقتصاد اسپانیا می‌باشد وخدمات متعددی را  جهت جذب سرمایه گذاری مستقیم در اسپانیا ارائه می دهد.

پنجره واحد برای سرمایه گذاران(Invest in Spain) : یکی از سرویس های کلیدی موسسه تجارت خارجی اسپانیا (ICEX) می‌باشد و با هدف تسهیل، تسریع و متمرکز بودن تمامی مراحل مربوط به سرمایه گذاری خارجی در اسپانیا طراحی شده است. از جمله خدمات ارائه شده توسط این پلتفرم می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

ارائه اطلاعات در مورد بخش های راهبردی، مشوق ها، قوانین مالیاتی و کار.

راهنمایی در انتخاب بهترین موقعیت مکانی در اسپانیا بسته به نوع پروژه.

مدیریت مجوزها، ویزاها، ثبت شرکت و غیره.

هماهنگی با وزارتخانه‌ها، شهرداری‌ها و دولت های منطقه ای.

اطلاعات در مورد نحوه دسترسی به کمک های مالی، وام های «مرکز توسعه فناوری و نوآوری اسپانیا»(CDTI)، «شرکت ملی نوآوری»(ENISA) و منابع اروپایی.

اطلاعات در مورد مشوق های مالیاتی و کمک های ویژه هر منطقه.

پشتیبانی اولیه برای شرکت های خارجی جهت یافتن دفتر، تامین کنندگان، نیروی کار محلی و غیره.

حل مشکلات اداری یا مقرراتی.

برنامه Rising Up in Spain: این برنامه یکی ار ابتکارات موسسه تجارت خارجی اسپانیا (ICEX) است که با هدف جذب استعداد های فناوری و کارآفرینی بین المللی طراحی شده است. این برنامه یک طرح کامل جهت ورود استارت آپ ها به اسپانیا فراهم می‌کند. مهمترین خدماتی که این برنامه ارائه می دهد عبارتند از:

مشاوره حقوقی و خدمات ثبت شرکت: راهنمایی در مراحل قانونی تاسیس شرکت و رعایت مقررات.

تسهیل دریافت ویزا: پشتیبانی در اخذ ویزای کارآفرینی

برنامه‌های اختصاصی: منتورینگ و آموزش متناسب با نیاز های خاص هر استارت آپ.

دسترسی به شبکه سرمایه گذاران: ارتباط با سرمایه گذاران و فرصت های تامین مالی در اسپانیا.

فضای کار اشتراکی رایگان: استفاده از فضای کاری مشترک برای مدت شش ماه.

این برنامه مختص استارت آپ های خارجی با پتانسیل رشد بالا و رویکرد نوآورانه است، هم شرکت هایی که هنوز در اسپانیا مستقر نشده اند و هم آنهایی که در شش ماه گذشته در این کشور مستقر شده اند، می‌توانند از این برنامه استفاده نمایند.

صندوق سرمایه گذاری مشترک (FOCO)

صندوق سرمایه گذاری مشترک (FOCO) یک ابزار مالی دولتی است که توسط شرکت دولتی تامین مالی توسعه اسپانیا (COFIDES) مدیریت می‌شود. این صندوق با بودجه ای بالغ بر 2 میلیارد یورو راه اندازی شده و هدف آن جذب سرمایه گذاری خارجی، اعم از دولتی و خصوصی جهت تقویت شرکت های مستقر در قلمرو اسپانیا در بخش های راهبردی می‌باشد. ماموریت اصلی این صندوق ترویج سرمایه گذاری‌هایی است که در راستای اهداف زیر باشند:

نوسازی بافت تولیدی اسپانیا

تسریع گذارهای زیست محیطی و دیجیتال

توسعه بخش های راهبردی مانند حمل و نقل پایدار، زیرساخت های سبز، زیست فناوری، فناوری‌های پیشرفته و کشاورزی پایدار

فعالیت‌های مرتبط با سوخت‌های فسیلی، صنایع کربن بر (صنایع با شدت مصرف کربن بالا) و سایر فعالیت‌هایی که معیارهای پایداری اصل «آسیب جدی نرسانید» را رعایت نمی‌کنند، از مزایای این صندوق بهره مند نمی‌گردند.

ویژگی‌های صندوق سرمایه گذاری مشترک به شرح زیر است:

آغاز کار این صندوق مربوط به سه ماه اول سال 2024 می‌باشد.

سرمایه گذاری‌های این صندوق همیشه به طور مشترک با یک سرمایه گذار خارجی (دولتی یا خصوصی) انجام می‌شود.

این سرمایه گذاران مشترک (خارجی و اسپانیایی) باید حداقل به اندازه سهم FOCO مشارکت کنند.

صندوق تضمین خواهد کرد که سرمایه گذاری خارجی دولتی، چه در شرکت ها و چه در صندوق ها، هرگز از 49 درصد کل سرمایه تجاوز نکند.

حداقل میزان سرمایه گذاریFOCO  10 میلیون و حداکثر 150 میلیون یورو می‌باشد.

با توجه به اهداف اجرایی صندوق، جدول زمانی دولت اسپانیا به شرح زیر می‌باشد:

50 درصد تا سه ماهه دوم سال 2025 تکمیل شود.

100 درصد تا سه ماهه سوم سال 2026 (قبل از 31 آگوست 2026).