تحلیل تجارت خارجی ازبکستان از ژانویه تا اکتبر 2024

از ژانویه تا اکتبر 2024، گردش مالی تجارت خارجی ازبکستان به 54.4 میلیارد دلار رسید که نسبت به مدت مشابه در سال 2023 3.4 میلیارد دلار (سال 2023 این مقدار 51 میلیارد دلار بوده است) یا 6.7 درصد افزایش داشت.

عملکرد صادرات و واردات

صادرات در این دوره به 22.44 میلیارد دلار رسید که نسبت به مدت مشابه سال قبل 9.6 درصد افزایش داشت، در حالی که واردات به 31.92 میلیارد دلار رسید که 4.7 درصد افزایش داشت. این فعالیت تجاری منجر به کسری 9.48 میلیارد دلاری شد. کالاها 74.6 درصد از کل صادرات را تشکیل می دهند که سایر کالاها 30.6 درصد، کالاهای صنعتی 15.2 درصد، محصولات غذایی و حیوانات زنده 7.6 درصد و محصولات شیمیایی 6.1 درصد سهم دارند.

ازبکستان 1.70 میلیون تن میوه و سبزیجات صادر کرد که 15.7 درصد (230500 تن) نسبت به مدت مشابه در سال 2023 افزایش داشت. ارزش این صادرات 1.235 میلیارد دلار بود که 29.8 درصد افزایش داشت و 5.5 درصد از کل صادرات را تشکیل می داد. بازارهای کلیدی شامل روسیه (43.7%)، قزاقستان (13.3%)، پاکستان (13.3%) و افغانستان (8.2%) بودند.

صادرات نساجی به 2.433 میلیارد دلار رسید که 10.8 درصد از کل صادرات را تشکیل می دهد اما نسبت به سال قبل 5.7 درصد کاهش داشته است. نخ و محصولات نساجی نهایی در این دسته غالب بودند. صادرات خدمات در مجموع به 5.703 میلیارد دلار رسید که 25.4 درصد از کل صادرات و 29 درصد افزایش سالانه را نشان می دهد. سفر و گردشگری 49 درصد، خدمات حمل و نقل 35.8 درصد و خدمات مخابراتی، رایانه و اطلاعات 8.5 درصد سهم داشتند.

واردات به 31.925 میلیارد دلار رسید که دسته‌های کلیدی شامل ماشین آلات و تجهیزات حمل و نقل (35.1٪)، کالاهای صنعتی (15.6٪) و مواد شیمیایی و محصولات مرتبط (12.2٪) بود.

 

تجارت ازبکستان با سایر کشورها

 ازبکستان در حال حاضر با 194 کشور روابط تجاری دارد. بیشترین حجم تجارت با چین (18.8%)، روسیه (17.8%)، قزاقستان (6.3%)، ترکیه (4.5%) و کره جنوبی (3.0%) ثبت شده است. قزاقستان پس از چین و روسیه به عنوان یکی از بزرگترین شرکای تجاری ازبکستان ظاهر شده است، این صعود بیشتر به دلایلی از جمله؛ مرز مشترک آنها، تجارت در منطقه آزاد تجاری CIS و آزادسازی روابط اقتصادی متقابل مرتبط می‌باشد.

سهم کشورهای مستقل مشترک المنافع در گردش مالی تجارت خارجی ازبکستان نسبت به مدت مشابه در سال 2023 با 2 درصد افزایش به 34.9 درصد رسید.

انتظار می رود باتوجه به رشد اقتصادی کشورهای شریک تجاری ازبکستان، تقاضا برای صادرات از این کشور افزایش یابد. حجم مبادلات تجاری با کشورهای غیر CIS نسبت به مدت مشابه در سال 2023، 2 درصد کاهش یافته است که 65.1 درصد از کل گردش مالی از ژانویه تا اکتبر 2024 را تشکیل می دهد. همچنین حجم مبادلات تجاری ازبکستان با کشورهای مستقل مشترک المنافع در این دوره بالغ بر 18.95 میلیارد دلار بوده است که مجموعاً 7.46 میلیارد دلار صادرات و 11.50 میلیارد دلار واردات داشته است.

تجارت در منطقه آزاد تجاری کشورهای مستقل مشترک المنافع تاثیر مثبتی بر گردش مالی کلی تجارت خارجی ازبکستان داشته است. بیشترین حجم تجارت با کشورهای CIS با روسیه (51.1 درصد)، قزاقستان (18.1 درصد) و ترکمنستان (5.0 درصد) ثبت شده است. گردش مالی تجارت خارجی با کشورهای اوراسیا به 14.40 میلیارد دلار، صادرات 4.84 میلیارد دلار و واردات 9.56 میلیارد دلار رسید.

تعداد صادرکنندگان با افزایش 16.3 درصدی نسبت به مدت مشابه در سال 2023، به 7015 نفر رسید که صادرات کالاها و خدمات (به استثنای طلای غیر پولی) به 15.82 میلیارد دلار رسید. در ساختار صادرات، کالاها 74.6 درصد شامل سایر کالاها (30.6 درصد)، کالاهای صنعتی (15.2 درصد)، محصولات غذایی و حیوانات زنده (7.6 درصد) و محصولات شیمیایی (6.1 درصد) بوده است. سهم کشورهای مستقل مشترک المنافع در ساختار صادرات ازبکستان نسبت به مدت مشابه در سال 2023 0.3 درصد افزایش یافته است.

در ساختار گردش تجارت خارجی این کشور، تاشکند سهم قابل توجهی با 38.5 درصد (20.91 میلیارد دلار) را در اختیار دارد، در حالی که کمترین سهم در منطقه Surkhandarya با 0.6 درصد (323.7 میلیون دلار آمریکا) ثبت شده است.

 

بخش صادرات

شرکای کلیدی ازبکستان برای صادرات کالا و خدمات از ژانویه تا اکتبر 2024 شامل روسیه، چین، قزاقستان، ترکیه، افغانستان، فرانسه و قرقیزستان بودند. این کشورها 39.6 درصد از کل صادرات را به خود اختصاص داده اند.

ازبکستان در طول این بازه زمانی 1.70 میلیون تن میوه و سبزیجات صادر کرده است که نسبت به مدت مشابه در سال 2023 افزایش 15.7 درصدی (230500 تن) را نشان می دهد. حجم صادرات میوه و سبزیجات طی دوره گزارش به 1.235 میلیارد دلار آمریکا رسید که نشان دهنده افزایش 29.8 درصدی نسبت به مدت مشابه در سال 2023 است. این دسته 5.5 درصد از کل صادرات را به خود اختصاص داده است. بازارهای اولیه صادرات میوه و سبزیجات ازبکستان روسیه (43.7 درصد)، قزاقستان (13.3 درصد)، پاکستان (13.3 درصد) و افغانستان (8.2 درصد) بودند. در پایان ژانویه تا اکتبر 2024، بیشترین ارزش پولی صادرات میوه و سبزیجات به روسیه هدایت شد که 43.7درصد از کل صادرات را تشکیل می داد. به عنوان مثال، این رقم 3.3 برابر بیشتر از حجم صادرات به پاکستان است.

در همین مدت، صادرات نساجی بالغ بر 2.433 میلیارد دلار بوده که 10.8 درصد از کل صادرات را تشکیل می دهد. با این حال، این نشان دهنده کاهش 5.7 درصدی نسبت به مدت مشابه در سال 2023 است. ساختار صادرات نساجی مبتنی بر نخ (43.5 درصد) و محصولات نساجی نهایی (39.1 درصد) بود. کالاهای نساجی در طول دوره گزارش به 56 کشور جهان صادر شد.

صادرات خدمات بالغ بر 5.703 میلیارد دلار آمریکا یا 25.4 درصد از کل تجارت صادراتی است که نشان دهنده افزایش 29.0 درصدی نسبت به مدت مشابه در سال 2023 است. خدمات مخابراتی، کامپیوتری و اطلاعاتی (8.5درصد) و سایر خدمات تجاری (3.1درصد). در میان سایر خدمات، خدمات مالی 1.0 درصد، بیمه و خدمات بازنشستگی 1.0 درصد و خدمات ساختمانی 0.6 درصد بوده است.

نقش استان‌ها در ساختار صادرات بدین نحو است که، تاشکند با 19.9 درصد (4.46 میلیارد دلار ) بیشترین سهم را به خود اختصاص داد، در حالی که کمترین سهم در منطقه جیزخ با 0.7 درصد (163.3 میلیون دلار آمریکا) ثبت شد.

بخش واردات

واردات طی بازه زمانی مورد نظر به مبلغ 31.925 میلیارد دلار رسیده است، که نسبت به ژانویه تا اکتبر 2023 رشد 4.7 درصدی را نشان می دهد. دسته‌های اصلی واردات شامل ماشین آلات و تجهیزات حمل و نقل (35.1درصد)، کالاهای صنعتی (15.6درصد) و مواد شیمیایی و محصولات مرتبط است. (12.2درصد). تحلیل پویایی واردات نشان دهنده این است که واردات کالا با افزایش 535.7 میلیون دلاری نسبت به مدت مشابه در سال 2023 به 28.991 میلیارد دلار رسیده است. این در حالی است که واردات خدمات بالغ بر 2.933 میلیارد دلار بوده است.

سهم واردات از کشورهای CIS نسبت به مدت مشابه در سال 2023 3.1 درصد رشد داشته است که 36.0 درصد از کل واردات را در پایان ژانویه تا اکتبر 2024 تشکیل می دهد. به طور کلی، ازبکستان در این بازه زمانی از 168 کشور کالا و خدمات وارد کرده است. بیش از دو سوم واردات از کشورهای شریک اصلی از جمله چین، روسیه، قزاقستان، کره جنوبی، ترکیه، ترکمنستان و آلمان صورت گرفت.

حجم خدمات وارداتی برای ژانویه تا اکتبر 2024 بالغ بر 2.933 میلیارد دلار بوده که 9.2 درصد از کل واردات را شامل می‌شود. این رقم نشان دهنده افزایش 43.2 درصدی نسبت به مدت مشابه در سال 2023 است. در ساختار خدمات وارداتی بیشترین سهم مربوط به سفر (گردشگری – 51.9 درصد)، خدمات حمل و نقل (20.9 درصد)، مخابرات، خدمات کامپیوتری و اطلاعاتی (9.4 درصد) و سایر خدمات تجاری (5.8 درصد) بوده است. علاوه بر این، 12.0 درصد از خدمات وارداتی در رده «سایر خدمات» قرار دارند. این شامل سهم قابل توجهی از هزینه‌های استفاده از مالکیت معنوی طبقه‌بندی نشده در جای دیگر (3.8%)، خدمات تعمیر و نگهداری و تعمیرات طبقه‌بندی نشده در جای دیگر (3.6%)، خدمات ساختمانی (2.0%) و موارد دیگر است.

در پایان ژانویه تا اکتبر 2024، واردات کالاهای صنعتی به 4.969 میلیارد دلار رسید که نسبت به مدت مشابه سال 2023 3.2 درصد کاهش را نشان می دهد. کالاهای صنعتی 15.6 درصد از کل واردات را به خود اختصاص داده است. دسته‌های اولیه کالاهای صنعتی وارداتی شامل آهن و فولاد (2.193 میلیارد دلار )، محصولات فلزی (668.4 میلیون دلار )، نخ های نساجی، پارچه و کالاهای نهایی (478.1 میلیون دلار)، محصولات لاستیکی (360.1 میلیون دلار ) و غیره بودند.

نقش استان‌های ازبکستان در ساختار واردات بدین نحو است که، بیشترین سهم مربوط به تاشکند بوده است که با 51.5 درصد معادل 16.450 میلیارد دلار و کمترین سهم مربوط به منطقه Surkhandarya با 0.4 درصد یا 113.0 میلیون دلار بوده است.

 حجم تجارت ج.ا.ایران با ازبکستان طبق آمار گمرک ج.ا.ایران (7 ماهه 1403)

 در هفت ماهه نخست سال 1403 و در مقایسه با سال 1402 صادرات ایران به ازبکستان 221 میلیون دلار بوده است که نسبت به مدت مشابه (سال 1402 میزان صادرات 189 میلیون دلار بوده است)  17 درصد رشد را نشان می دهد. در همین بازه زمانی واردات در سال 1403 و 1402 تغییری نداشته است و در حجم 52 میلیون دلار باقی مانده است. در نتیجه تراز تجاری با مثبت 169 میلیون دلار به نفع ج.ا.ایران می‌باشد.

طبق آمار گمرک ازبکستان از ژانویه تا اکتبر 2024 (10 ماهه) حجم تجارت خارجی بین دو کشور 405.2 میلیون دلار بوده است که نسبت به سال 2023 تغییر ناچیزی داشته است. از این مقدار 268.5 میلیون دلار سهم صادرات ایران به ازبکستان و 136.6 میلیون دلار سهم صادرات ازبکستان به ایران بوده است. تراز تجاری با مثبت 131.9 میلیون دلار به نفع ایران بوده است.

مهمترین اقلام صادراتی ایران به ازبکستان

 محصولات پتروشیمی، قیر و ایزوگام، تجهیزات صنعتی، فولاد و محصولات فولادی، تجهیزات ساخت و ساز، ماشین آلات و قطعات، دستگاه‌ها (دستگاه‌های پخت نان و شیرینی )، ابزارآلات سنگ شکن، مصالح ساختمانی (سرامیک و کاشی)، محصولات لبنی، محصولات کشاورزی (شامل خرما، پسته، چای، کیوی و نارنگی) و سایر. 

مهمترین اقلام وارداتی ایران از ازبکستان

 مواد شیمیایی، کودهای شیمیایی، سولفات آمونیوم، نساجی، پنبه فرآوری نشده، نخ های پنبه ای و ابریشمی، پارچه و محصولات تمام شده، حبوبات، میوه و سبزیجات، دانه‌های گیاهی و سایر.