صنعت طلا و جواهر ازبکستان و قوانین و مقررات این حوزه

در سال های اخیر توجه ویژه ای به احیای صنعت طلا و جواهر و ایجاد شرایط برای توسعه این تجارت شده است. به دلیل اصلاحات متعدد، تولید جواهرات طلا و نقره در ازبکستان 18 درصد در سال 2022 افزایش یافت و به چهار تن رسید. بنابراین، نهادهای تجاری می‌توانند بر اساس قانون جمهوری ازبکستان در مورد مجوز، صدور مجوز و روش های اطلاع رسانی، فعالیت هایی را برای ساخت جواهرات ساخته شده از سنگ های قیمتی و فروش آنها (تجارت عمده و خرده فروشی) انجام دهند.

 فروش جواهرات و محصولات

طبق قانون فعلی، انواع فعالیت های زیر در مفهوم فروش جواهرات و سایر محصولات ساخته شده از فلزات گرانبها[1] و سنگ ها[2] گنجانده شده است:

- تجارت خرده فروشی جواهرات و سایر محصولات ساخته شده از فلزات گرانبها و سنگ های قیمتی، سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی (از جمله آنهایی که از کشورهای خارجی برای فروش وارد می‌شوند)، تجارت پورسانت جواهرات و سایر محصولات ساخته شده از فلزات گرانبها و سنگ های قیمتی؛

- تجارت خرده فروشی جواهرات و سایر محصولات ساخته شده از فلزات گرانبها و سنگ های قیمتی با استفاده از فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات (فروشگاه‌های آنلاین).

- تجارت خرده فروشی در مناطق معاف از مالیات گمرکی جواهرات و سایر محصولات ساخته شده از فلزات گرانبها و سنگ های قیمتی (معاف از مالیات).

- خرید فلزات گرانبها، سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی و محصولات ساخته شده از آنها، خرید ضایعات و ضایعات فلزات گرانبها.

- عمده فروشی جواهرات و سایر محصولات ساخته شده از فلزات گرانبها و سنگ های قیمتی، سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی (از جمله آنهایی که از کشورهای خارجی برای فروش وارد می‌شوند).

مقررات دولتی گردش مالی فلزات و سنگ های گرانبها

مقررات دولتی در زمینه گردش مالی فلزات گرانبها و سنگ های قیمتی به شرح ذیل صورت می‌پذیرد:

- صدور مجوز برای حق استفاده از سطوح زیرسطحی برای استخراج فلزات گرانبها و سنگهای قیمتی.

- صدور مجوز فعالیت های پالایش فلزات گرانبها.

- تحقق حق تقدم خرید فلزات گرانبها و سنگ های قیمتی استخراج شده برای صندوق دولتی فلزات گرانبها و سنگ های قیمتی جمهوری ازبکستان و همچنین تشکیل و تکمیل دارایی‌های گرانبهای بانک مرکزی جمهوری ازبکستان در خصوص فلزات گرانبها؛

- ایجاد الزامات برای حسابداری، ذخیره سازی و حمل و نقل فلزات و سنگ های قیمتی و گزارش در مورد آنها، همچنین یک روش واحد برای انجام معاملات با فلزات گرانبها و سنگ های قیمتی.

- تنظیم مقرراتی و قانونی اقدامات مؤسسات تجاری درگیر در معاملات با فلزات گرانبها و سنگهای قیمتی.

- انجام مطالعات زمین شناسی و اکتشاف مناطق زیرسطحی، استخراج فلزات گرانبها و سنگ های قیمتی توسط نهادهای مجاز کنترل دولتی.

- انجام کنترل سنجش توسط یک نهاد دولتی مجاز در حوزه تولید، استفاده و فروش فلزات گرانبها و سنگ های قیمتی.

- تعیین رویه واردات و صادرات فلزات و سنگهای قیمتی در قلمرو جمهوری ازبکستان.

- انجام کنترل دولتی بر فعالیت های شرکت های پالایشی.

- ایجاد کنترل دولتی بر آزمایش و برندسازی جواهرات و سایر محصولات ساخته شده از فلزات گرانبها و سنگ های قیمتی.

صادرات

صادرات توسط اشخاص حقیقی - مقیم و غیر مقیم جمهوری ازبکستان که از مرزهای گمرکی جمهوری ازبکستان عبور می‌کنند، شمش های ابعادی و اسکناس های تولید شده در بانک مرکزی جمهوری ازبکستان، محصولات ساخته شده از فلزات گرانبها، حمل احتمالی بدون محدودیت، شروط مرتبط با در دسترس بودن گواهینامه‌های مناسب و تکمیل اجباری اظهارنامه گمرک مسافری در صورت تجاوز از معیارهای موجود صادرات کالا؛ همه مواردی هستند توسط قوانین این حوزه قانون گذاری می‌شوند.  اشخاص زیر حق صادرات شمش های استاندارد و ابعادی و اسکناس های ساخته شده از فلزات گرانبها را دارند: بانک مرکزی جمهوری ازبکستان؛ بانک ها؛ و نهادهای تجاری که مالک آنها هستند[3].

فلزات گرانبها و سنگ‌های قیمتی که طبق شرایط قرارداد مشارکت تولید به مالکیت سرمایه‌گذار خارجی در می‌آیند، می‌توانند بر مبنای قوانین موجود بدون هیچ محدودیتی به خارج از جمهوری ازبکستان صادر شوند یا در بازار داخلی با شرایط و رویه مقرر در موافقت‌نامه‌ها و توافق‌نامه‌ها فیمابین دو طرف به فروش برسند[4].

با این حال، واردات و صادرات فلزات و سنگ های گرانبها به دلیل الزامات قانونی خاص در خصوص مقابله با قانونی شدن درآمدهای حاصل از فعالیت مجرمانه محدود شده است. هدف از چنین کنترل ها و نظارت های داخلی؛ شناسایی موثر و سرکوب معاملات از طریق فلزات گرانبها و سنگ های قیمتی، با هدف قانونی کردن درآمدها و تمایز آنها از عواید حاصل از فعالیت های مجرمانه، تامین مالی تکثیر سلاح های کشتار جمعی، شناسایی، ارزیابی، مستندسازی و کاهش خطرات درآمدهای قانونی از درآمدهای حاصل از فعالیت های مجرمانه می‌باشد. هنگام واردات و صادرات فلزات گرانبها، تبادلات مالی نباید تحت معیارهای «تبادلات مالی مشکوک» قرار گیرد[5].

عملیات با فلزات و سنگهای قیمتی در صورت وجود یکی از علائم زیر مشکوک تلقی می‌شود:

- هنگامی‌که فردی جواهرات ساخته شده از فلزات گرانبها یا سنگهای قیمتی را به صورت یکباره یا مکرر در عرض 3 ماه خریداری می‌کند، در صورتی که کل مبلغی که برای آن انجام شده بیش از 600 برابر حداقل دستمزد باشد.

- هنگامی‌که فردی جواهرات ساخته شده از فلزات گرانبها یا سنگ های قیمتی را به صورت یکباره یا مکرر در مدت 3 ماه در صورتی که مجموع محصولات بیش از 600 برابر حداقل دستمزد باشد، به محل خرید تحویل دهد.

- هنگامی‌که فردی ضایعات حاوی فلزات گرانبها یا فلزات گرانبها تصفیه شده را به صورت یکباره یا مکرراً در مدت 3 ماه در صورتی که مقدار کل محصولات از 600 برابر حداقل دستمزد بیشتر شود، به محل خرید تحویل دهد.

- هنگامی‌که یک شخص حقیقی یا حقوقی فلزات گرانبها یا سنگهای قیمتی را از نقاط خرید به صورت یکباره یا مکرر در مدت 3 ماه خریداری می‌کند در صورتی که مجموع آنها از 600 برابر حداقل دستمزد بیشتر باشد.

- هنگامی‌که فردی جواهرات ساخته شده از فلزات گرانبها یا سنگهای قیمتی را به صورت یکبار یا مکرر در مدت 3 ماه در صورتی که مجموع محصولات بیش از 600 برابر حداقل دستمزد باشد، به کمیسیون ارائه دهد.

- هنگام سفارش ساخت جواهرات ساخته شده از فلزات گرانبها یا سنگ های قیمتی به صورت یکبار یا مکرر در مدت 3 ماه، در صورتی که مجموع محصولات بیش از 600 برابر حداقل دستمزد باشد.

- در صورت عدم امکان تکمیل شناسایی یا دریافت داده‌ها بر اساس نتایج تأیید صحت که نشان دهنده عدم مصلحت برقراری رابطه تجاری با مشتری است.

- در سایر موارد، اگر ظن منطقی مبنی بر دخالت در عملیات انجام شده برای قانونی کردن درآمدهای حاصل از فعالیت های مجرمانه، تأمین مالی تروریسم، یا تکثیر سلاح های کشتار جمعی وجود داشته باشد.

پس از تشخیص مشکوک بودن معامله مشتری، فرد مسئول در مورد اقدامات بعدی در مورد مشتری تصمیم می‌گیرد، از جمله:

- گزارش یک تراکنش مشکوک به یک نهاد دولتی دارای مجوز خاص.

- لزوم توجه ویژه به انجام معاملات با مشتری.

- خاتمه روابط با مشتری طبق قانون یا قرارداد منعقده با مشتری[6].

فروش جواهرات

تجارت خرده فروشی جواهرات و سایر محصولات ساخته شده از فلزات گرانبها و سنگ های قیمتی را می‌توان توسط اشخاص تجاری - اشخاص حقوقی انجام داد. قوانین خاصی در مورد خرده فروشی جواهرات وجود دارد[7]. به عنوان مثال، در فروشگاه‌های تخصصی جواهرات، بخش‌ها، بخش‌های مراکز خرید یا مجتمع‌ها، اطلاعات مربوط به نمونه‌های فلزات گرانبها و سنگ‌های قیمتی در جمهوری ازبکستان و همچنین خلاصه‌هایی از اسناد نظارتی که رویه آزمایش، تجزیه و تحلیل و برندسازی را ایجاد می‌کنند، نصب شده است. همچنین بایستی از جواهرات و سایر محصولات فلزات گرانبها، تصاویر چاپ شده ای در مکانی مشخص بر روی تمبر سنجش، برداشت از علائم، نمونه‌های تعیین شده، گواهی ثبت اتاق سنجش برای حق خرده فروشی، قوانین و مقررات موجود و سایر اطلاعات مورد نیاز خریدار، تعبیه شود. به تولیدکنندگان داخلی که مجوز ساخت جواهرات دارند، این حق اعطا می‌شود که به طور مستقل جواهرات و سایر محصولات ساخته شده از فلزات گرانبها و سنگ های قیمتی را، آزمایش و الصاق کنند. با این حال، نهادهایی که رویه برندسازی و آزمایش را نقض می‌کنند، مشمول ورود به ثبت واحدهای تجاری غیراصولی هستند. جواهرات وارداتی از خارج از کشور باید طبق شرایط تعیین شده تحت آزمایش و برندسازی اجباری قرار گیرند.

علاوه بر این، واحدهای تجاری حق شرکت در معاملات سهام برای خرید و فروش فلزات گرانبها، خرید فلزات گرانبها از مردم، از جمله فلزات استخراج شده از طریق اکتشاف، طلا و جواهر، ضایعات و ضایعات از تولید را دارند تا مراکز خرید و فروش فلزات گرانبها در مناطق کشور افتتاح نمایند[8]. 

اقدامات انجام شده در راستای توسعه صنعت طلا و جواهر در ازبکستان

همانطور که در بالا ذکر شد، مقررات اخیر به توسعه تجارت جواهرات کمک کرده است. از جمله تغییرات مهم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

اکنون افراد مجاز هستند جواهرات تمام شده را به ارزش حداکثر 100 میلیون صوم (بالغ بر 8100 دلار) به خارج از قلمرو گمرکی جمهوری ازبکستان - بدون پر کردن اظهارنامه گمرکی مسافری به ارزش 100 میلیون صوم یا بیشتر - بر اساس اظهارنامه گمرکی مسافر صادر کنند.

به بانک های تجاری و تولیدکنندگان جواهرات حق داده شده است:

فلزات گرانبها (طلا و نقره) به صورت بشقاب اندازه گیری و همچنین گرانول به وزن 5 گرم و بالاتر را، به جای پول ملی از شرکت دولتی معدنی و متالورژی نوایی و شرکت معدنی آلمالیق و متالورژی JSC بر مبنای قیمت تثبیت شده صبحگاهی بورس فلزات گرانبها لندن (از نظر وزن خالص گرانبها) خریداری نمایند.

فروش فلزات گرانبها به سایر سازندگان جواهرات؛

- کارآفرینان (شخصی) که در تولید جواهرات فعالیت می‌کنند مجازند با پر کردن اظهارنامه گمرکی مسافری بدون وارد کردن اطلاعات در سیستم اطلاعات الکترونیکی واحد عملیات تجارت خارجی، جواهرات را به خارج از قلمرو گمرکی جمهوری ازبکستان برای مقاصد تجاری صادر کنند.

- حقوق گمرکی واردات مروارید، الماس، سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی (مواد 7101 – 7104 قانون گمرکی) برای مدت منتهی به اول ژانویه 2026، 0 درصد تعیین شده است.

- فروش زیورآلات ساخته شده از فلزات گرانبها و سنگهای قیمتی (نیمه قیمتی) در بازارهای داخلی و خارجی از طریق تجارت الکترونیک مجاز است.

- تأیید مشتری، نماینده وی و مالک ذی نفع (درخواست مدارک هویتی، گواهی ثبت دولتی، اسناد تشکیل دهنده و سایر داده‌ها) توسط اشخاصی که معاملات مربوط به فلزات گرانبها و سنگ های قیمتی را انجام می دهند در موارد زیر الزامی نیست:

- تسویه نقدی، در صورتی که مبلغ کل معامله از 600 برابر اندازه ارزش پایه محاسبه شده تجاوز نکند.

- انجام تسویه حساب های متقابل به صورت غیر نقدی یا با استفاده از کارت های پلاستیکی افراد بدون توجه به کل مبلغ معامله.

- از 1 فوریه 2023 تا 1 فوریه 2026، تخفیف برای فروش فلزات گرانبها تولید شده توسط کارخانه معدن و متالورژی نوایی و کارخانه معدن و متالورژی آلمالیق به واحدهای تجاری که کارآفرینی ایجاد کرده اند، ارائه می‌شود:

- از 100 تا 300 شغل در زمینه طلا و جواهر؛ به مبلغ 1% قیمت تثبیت صبحگاهی انجمن بازار فلزات گرانبهای لندن؛

- از 300 تا 500 شغل – به میزان 2 درصد؛

- از 500 تا 1000 شغل – n مقدار 3 درصد؛

1000 شغل یا بیشتر - به میزان 4٪.

مالیات

طبق بند 1 ماده 260 قانون مالیات جمهوری ازبکستان، فروش طلا و جواهر صادراتی مشمول مالیات بر ارزش افزوده با نرخ صفر است. فروش های زیر از پرداخت مالیات معاف هستند:

- شمش های بانکی و اندازه گیری ساخته شده از فلزات گرانبها،

- شمش (سرمایه گذاری) سکه‌های ساخته شده از فلزات گرانبها (به استثنای سکه‌هایی که برای مقاصد سکه شناسی استفاده می‌شوند و همچنین سکه‌های خارجی ساخته شده از فلزات گرانبها)،

- جواهرات،

- ضایعات و ضایعات تولید شده در طول تولید فلزات گرانبها،

- صفحات اندازه گیری و دانه‌های فلزات گرانبها،

- سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی

- محصولات نیمه تمام ساخته شده از فلزات گرانبها و سنگ های قیمتی.

- عوارض گمرکی واردات نیز وجود دارد که میزان آن بستگی به کد دارد. میزان هزینه‌ها را می‌توانید در این لینک مشاهده کنید (https://lex.uz/docs/3802366).

اقدامات انجام شده اخیر توسط رئیس جمهور ازبکستان به منظور توسعه بیشتر حوزه تولید جواهرات

فرمان شماره UP-104 مورخ 23/07/2024 "در مورد اقدامات مازاد برای توسعه بیشتر تولید طلا و جواهر و تضمین رقابت پذیری آن" به امضای رئیس جمهور رسید.[9] بر اساس این فرمان، در بازه زمانی 2024 تا 2026، یک مرکز طلا و جواهر در منطقه بخارا و یک مرکز دیگر در استان نمنگان و دو مرکز طلا و جواهر با زیرساخت های لازم در تاشکند ایجاد خواهد شد.

علاوه بر این، اموال غیر منقول دولتی اعم از یکپارچه و منقسم به قطعات (قطعات، محل) به صورت اجاره بلندمدت در اختیار واحدهای تجاری و بانک های تجاری با شرط پرداخت اقساط برای سازماندهی بعدی فعالیت های مرکز طلا و جواهر در قلمرو تاسیسات؛ قرار می‌گیرد.

از اول سپتامبر 2024، پالایشگاه‌های عضو انجمن "ازبک زرگرصناعت" حق خرید فلزات گرانبها را از شرکت معدنی و متالوژی"Almalyk MMC" و شرکت معدن و متالوژی  "Navoi MMC" را، تحت شرایط انعقاد قرارداد مستقیم با شرط پیش پرداخت 100 درصدی خواهند داشت. پس از رسیدن به فرم ها و حجم های قابل قبول، فلزات به تولیدکنندگان جواهرات فروخته می‌شود.

علاوه بر این، از 1 نوامبر 2024:

عرضه برای فروش یا معاوضه جواهرات خرده فروشی ساخته شده در خارج از کشور بدون مدارک تایید کننده پرداخت حقوق گمرکی ممنوع خواهد بود. این اقدام، در مورد جواهراتی که مطابق با قانون حسابداری قبل از 1 سپتامبر 2024 حسابرسی شده اند، اعمال نمی‌شود؛

ضایعات و ضایعات فلزات گرانبها و فلزات روکش شده با فلزات گرانبها که صادرات آنها نیاز به مجوز دارد، در فهرست کالاهای خاص گنجانده خواهد شد؛

محصولات نیمه تمام جواهراتی که دارای گواهی بازرسی سنجش نیستند، اجازه صادرات به خارج از قلمرو گمرکی ازبکستان را نخواهند داشت؛

صادرات جواهرات تمام شده بدون تکمیل اظهارنامه گمرکی مسافر در محدوده وزنی زیر مجاز خواهد بود:

نقره تا 200 گرم،

طلا و سایر فلزات گرانبها تا 65 گرم.

بعلاوه، معافیت های مالیاتی اضافی برای دوره اول سپتامبر 2024 تا 1 سپتامبر 2027 برای اعضای انجمن "هنرمند"[10] ایجاد شد، که برای کارآفرینانی که در تولید جواهرات فعالیت می‌کنند و عضو انجمن "ازبک زرگرلیگ صناعت" هستند، نیز اعمال می‌شود. همچنین اشیاء غیرمنقول و اراضی مورد استفاده در تولید موسسات تجاری که به تولید جواهرات اشتغال دارند و عضو انجمن "ازبک زرگرلیگ صناعت" هستند از مالیات املاک و مالیات زمین معاف خواهند بود.

وضعیت کلی این صنعت در ازبکستان

صنعت طلا و جواهر در ازبکستان یکی از بخش‌های مهم اقتصادی این کشور محسوب می‌شود. ازبکستان به دلیل داشتن ذخایر غنی طلا، به‌ویژه معدن مُرونتائو (Muruntau)، یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان طلا در جهان است. این کشور در رتبه‌بندی جهانی تولید طلا معمولاً جزو پنج کشور اول قرار دارد.

استخراج طلا:

استخراج طلا در ازبکستان بیشتر توسط شرکت‌های دولتی انجام می‌شود، از جمله شرکت دولتی Navoi Mining and Metallurgical Combinat که یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان طلای جهان است.

صادرات طلا:

طلا یکی از مهم‌ترین اقلام صادراتی ازبکستان است و بخش بزرگی از درآمد ارزی این کشور را تشکیل می‌دهد. بسیاری از طلای استخراج‌شده به بازارهای بین‌المللی مانند چین و سوئیس صادر می‌شود.

 تولید جواهرات:

در بخش تولید جواهرات، ازبکستان در حال توسعه است. بیشتر تولیدات جواهرات داخلی برای مصرف محلی بوده، اما دولت در حال تلاش برای تقویت این بخش و تبدیل شدن به یک صادرکننده جواهرات است.

حمایت دولت از صنعت جواهرسازی:

دولت ازبکستان سیاست‌هایی برای حمایت از صنعت جواهرسازی اجرا کرده است، مانند:

کاهش مالیات برای تولیدکنندگان داخلی.

تسهیل واردات ماشین‌آلات و تجهیزات برای تولید جواهرات.

تشویق سرمایه‌گذاری خارجی در این بخش.

ظرفیت‌های صادراتی جواهرات:

اگرچه ازبکستان در استخراج طلا پیشرو است، اما در تولید و صادرات جواهرات نسبت به کشورهایی مانند هند و ترکیه هنوز جایگاه قابل توجهی ندارد. با این حال، بازارهای همسایه در آسیای مرکزی و روسیه برای صادرات جواهرات هدف‌گذاری شده‌اند.

چالش ها و فرصت ها

چالش‌ها:

فناوری قدیمی: بسیاری از تجهیزات و فناوری‌های مورد استفاده در جواهرسازی مدرن نیستند.

رقابت منطقه‌ای: کشورهایی مانند ترکیه، هند، و چین با تولید جواهرات متنوع‌تر و باکیفیت‌تر، رقبای جدی ازبکستان هستند.

دسترسی محدود به بازارهای بین‌المللی: این کشور هنوز زیرساخت‌های مناسبی برای بازاریابی و صادرات جواهرات ندارد.

فرصت‌ها:

تقویت همکاری‌های بین‌المللی: ازبکستان با جذب سرمایه‌گذاری خارجی می‌تواند به مدرن‌سازی صنعت جواهرسازی خود بپردازد.

برندسازی جواهرات سنتی: استفاده از هنر و طرح‌های سنتی ازبکستانی می‌تواند در بازارهای جهانی مزیت رقابتی ایجاد کند.

افزایش مصرف داخلی: رشد اقتصادی و افزایش درآمد مردم می‌تواند تقاضا برای جواهرات در بازار داخلی را تقویت کند.

در مجموع، صنعت طلا و جواهر در ازبکستان دارای پتانسیل‌های زیادی است، اما برای استفاده از این پتانسیل‌ها نیاز به سرمایه‌گذاری، فناوری مدرن، و راهبردهای صادراتی موثر وجود دارد.

1. [1] . gold, silver, platinum, and platinum group metals (palladium, iridium, rhodium, ruthenium, and osmium) in any form and condition, including native and refined, as well as in raw materials, alloys, semi-finished products, industrial products, chemical compounds, jewelry and other precious metal products, banknotes from precious metals, scrap and waste products of production and consumption.
2. [2] . natural diamonds, rubies, emeralds, sapphires, alexandrites, and natural pearls in raw (natural) and processed form. Unique amber formations are equated to precious stones.
3. [3] . Article 29 of the Law “On Precious metals and stones”
4. [4] . https://lex.uz/docs/6118259   
5. [5] . an operation with precious metals and precious stones that is in the process of preparation, commission, or has already been committed, in respect of which a person carrying out operations with precious metals and precious stones, based on the criteria established by these Rules, has suspicions about its implementation in order to legalize proceeds from criminal activity or terrorist financing, or financing the proliferation of weapons of mass destruction.
6. [6] . Order of the Head of the Department for Combating Tax, Currency Crimes and Money Laundering at the Prosecutor General’s Office of the Republic of Uzbekistan “On approval of the Rules of Internal Control on countering the legalization of income from criminal activities, financing of terrorism and financing the proliferation of weapons of mass destruction for persons engaged in operations with precious metals and precious stones” dated 03.11.2009 (registration number 2034)
7. [7] . Resolution of the Cabinet of Ministers of the Republic of Uzbekistan No. 75 “On approval of the rules of retail trade in the Republic of Uzbekistan and the rules for the production and sale of public catering products (services) in the Republic of Uzbekistan” dated 02/13/2003 (https://lex.uz)
8. [8] . Decree of the President of the Republic of Uzbekistan No.  5721 “On measures to accelerate the development of the jewelry industry in the Republic of Uzbekistan” dated 05/18/2019. (https://lex.uz)
9. [9] . Decree No. UP-104 of 23.07.2024 “On measures for further development of jewelry production and ensuring its competitiveness” (https://lex.uz)
10. [10] . “Hunarmand” Association