رویکرد شهرداری‌های منطقه استانبول در زمینه تاب‌آوری در مقابل زلزله

اخیرا مرکز کاربرد و پژوهش شهرسازی دانشگاه هنرهای زیبای مِمار سینان ترکیه گزارشی با عنوان رویکرد برنامه‌ریزی راهبردی شهرداری‌های منطقه‌ استانبول در زمینه تاب‌آوری زلزله برای حق زندگی منتشر کرده است که بخش هایی از آن شرح زیر ارائه می گردد.

روزنامه Evrensel در گزارشی در 30 اکتبر به بررسی گزارش تحقیقی دانشگاه هنرهای زیبای مِمار سینان پرداخته است . [1] پس از زلزله‌های ۶ فوریه‌ی مَرَش، نگرانی‌ها در مورد زلزله‌ی احتمالی استانبول نیز افزایش یافته است. لذا مرکز کاربرد و پژوهش شهرسازی دانشگاه هنرهای زیبای مِمار سینان[2] مقاله‌ای با عنوان «رویکرد برنامه‌ریزی راهبردی شهرداری‌های منطقه‌ای استانبول در زمینه تاب‌آوری زلزله برای حق زندگی» منتشر کرده است.

در این گزارش، زلزله‌ی احتمالی مرمره براساس وضعیت فعلی شهرداری‌های مناطق استانبول، درک آن‌ها از اقتدار و مسئولیت، گفتمان و رویکرد، اهداف و چشم‌اندازهای راهبردی، مشارکت و همکاری، ظرفیت اداری و مالی و داده‌های ارائه شده ارزیابی شده است. این مقاله فهرستی از «کمبودها و وظایف» شهرداری‌ها را نیز شناسایی کرده است.

بر اساس آمارهای گردآوری شده در گزارش دانشگاه مِمار سینان ، تقریباً نیمی از کشور ترکیه در منطقه‌ی زلزله خیز درجه یک قرار دارد. از زلزله‌ی ۷.۹ ریشتری ارزینجان در سال ۱۹۳۹ تاکنون، در مجموع ۱۶ زلزله با شدت بیش از ۷ ریشتر رخ داده است و این زلزله‌ها همواره از نظر تأثیر بر سکونتگاه‌های انسانی دارای ویژگی‌های فاجعه‌آمیز بوده‌اند.

5 میلیون نفر در استانبول در مناطق پرخطر زندگی می‌کنند

این مطالعه سطح خطر فعلی مناطق استانبول را بر اساس اینکه آیا برنامه‌ها و مطالعات راهبردی شهرداری‌ها در مورد زلزله متناسب با خطر زلزله در آن منطقه است یا خیر محاسبه کرده است. بر اساس این مطالعه، باهچه‌لی‌اوُلُو، کوچوک‌چکمه‌جه، فاتح، باغجیلار و اسن‌یورت از جمله مناطقی با بیشترین تعداد تلفات و مجروح هستند، پس از آن باکرکوی، گونگورن، زیتینبورنو و اسنلر که در همان مسیر نیز قرار دارند. جمعیت کل مناطق پرخطر طبق داده‌های ۲۰۲۳ حدود ۵ میلیون نفر است.

پیش بینی ریسک

این مقاله تأکید می‌کند که شهرداری‌ها باید با نگاه به کل شهر به خطرات نزدیک شوند، زیرا زلزله باعث تخریب و آسیب به تحرک، تغذیه و تمام عملکردهای حیاتی خواهد شد. با این حال، تأکید می‌شود که شهرداری‌ها نمی‌توانند نیازهای خود را از نظر مقابله با بلایا به درستی تعیین کنند، تحلیل‌های لازم در مورد ریسک و وضعیت را انجام نمی‌دهند و همکاری‌های نهادی کافی بین آنها برقرار نشده است.

در حالی که گفته می‌شود شهرداری‌های کادیکوی، شیشلی، کوچوک‌چکمه‌جه، مالته‌په و بشیکتاش گام‌های مثبتی در برنامه‌های استراتژیک زلزله خود برداشته‌اند، اما در گزارش دانشگاه ممار سینان ذکر شده است که مناطق چاتالجا، باهچه‌لی‌اوُلُو و اسن‌یورت نسبت به سایر شهرداری‌ها عقب‌تر هستند.

 اقدامات انجام شده پایین‌تر از سطح خطر است

در این گزارش آمده است که ۲۸ مورد از ۳۷ شهرداری مورد بررسی، کاهش خطر زلزله را در مراجع خود در مورد اختیارات و مسئولیت‌های خود ذکر کرده‌اند و مشخص شده است که تنها ۱۹ شهرداری مسئول مدیریت بحران تحت قوانین مربوطه هستند، در حالی که ۱۸ شهرداری به مسئولیت خود در مدیریت بحران اشاره نکرده‌اند.

علاوه بر این، در حالی که ۲۵ شهرداری اعلام کرده‌اند که مدیریت زلزله در حوزه مسئولیت آنها است، چنین بیانیه‌ای در برنامه‌های راهبردی ۱۲ شهرداری یافت نشد.

بر اساس تحلیل وضعیت فعلی، شهرداری‌های شیشلی، کادیکوی و باغجیلار یافته‌های خود را در مورد خطر و مدیریت بلایا در برنامه‌های راهبردی خود منعکس کرده‌اند. از سوی دیگر، بر اساس این مقاله، شهرداری‌های باهچه‌شهر، بیوکوز و سانجاک‌تپه هیچ اطلاعاتی در مورد این شاخص‌ها در برنامه‌های خود ندارند. در این مقاله که مسائل مورد توجه شهرداری‌ها در دوره ۵ ساله را نیز بررسی کرده است، ذکر شده است که تنها ۸ شهرداری از ۳۷ شهرداری مفهوم زلزله/بلایا/تاب‌آوری را در برنامه‌های راهبردی خود ذکر کرده‌اند. با این حال، ذکر شد که یک شهرداری وجود داشت که مستقیماً این مفاهیم را در بر می‌گرفت.

میزان آمادگی شهرداری‌ها

در این مطالعه همچنین، تحلیل مقایسه‌ای شهرداری‌ها در چارچوب اهداف، مقاصد و فعالیت‌های موجود در برنامه‌های راهبردی انجام شد. مشاهده شد که شهرداری‌های بشیکتاش و کادیکوی بیشترین پاسخ‌های مثبت را به شاخص‌ها داده‌اند. با این وجود، شهرداری کادیکوی فعالیت‌های کاهش خطر و پیشگیرانه را انجام نداده است. برعکس، شهرداری چاتالجا تقریباً به هیچ یک از شاخص‌ها و سؤالات تحلیل شده پاسخ مثبتی نتوانسته است بدهد، در حالی که شهرداری‌های باهچه‌لی‌اوُلُو، اسن‌یورت و سیلیوری توانسته‌اند به تعداد بسیار کمی از شاخص‌ها پاسخ مثبت دهند.

در تحقیق دانشگاه فوق الذکر مشخص شده است که اکثر شهرداری‌های منطقه‌ای استانبول، داشتن تاب‌آوری در برابر بلایا را به‌عنوان یک هدف راهبردی تعیین نکرده‌اند و در اهداف و فعالیت‌های خود در مورد بلایا، بر تحول شهری، فوریت و مداخله تمرکز کرده‌اند. آن‌ها فعالیت‌های پیشگیرانه را به اندازه کافی و مؤثر تعریف نکرده‌اند و به مدیریت بلایا همراه با فرآیندهای قبل از اضطراری و پس از اضطراری نپرداخته‌اند.

در این گزارش آمده است که ۳۶ شهرداری منطقه‌ای دارای واحدهای جستجو و نجات بوده و ۲۰ شهرداری دارای مراکز هماهنگی بلایا/بحران هستند. مشخص شد که ۲۵ شهرداری دارای واحدهای مرتبط با امور/مدیریت بلایا بوده و ۱۸ مورد از این واحدها دارای مقرراتی برای واحدهای مربوطه هستند. با این حال، مشخص شد که تنها ۱۱ شهرداری دارای صفحه جداگانه‌ای در وب‌سایت خود در مورد بلایا هستند؛ ۷ شهرداری دارای برنامه‌های اقدام اضطراری بوده و ۵ شورای شهرداری دارای کمیته‌های بلایا هستند.

علاوه بر این، در این تحقیق مشخص شد که بسیاری از ادارات مدیریت بحران شهرداری‌های مناطق استانبول اخیراً تأسیس شده‌اند، تعداد شهرداری‌هائی که دارای برنامه‌های اقدام اضطراری هستندکم است و ساختار سازمانی اداری و ظرفیت نهادی آن‌ها در مدیریت بحران ضعیف است. در این مقاله که به بودجه‌ریزی شهرداری‌ها در خصوص آمادگی برای زلزله نیز پرداخته است، مشخص شد که ۳۱ مورد از۳۷ شهرداری اهدافی را برای مدیریت بلایا و کاهش خطر در برنامه‌های راهبردی ۲۰۲۰-۲۰۲۴ خود تعیین کرده‌اند. وقتی منابع اختصاص داده شده توسط شهرداری‌ها به تحول شهری را جداگانه در نظر بگیریم، مشخص شدکه تنها ۲۹ مورد از۳۷ شهرداری منطقه‌ای منبعی را برای مدیریت بلایا و کاهش خطر اختصاص داده‌اند. این وضعیت با عبارت « برخی از شهرداری‌ها حتی اگر اهداف مدیریت بلایا داشته باشند، هیچ منبعی را برای دستیابی به آن‌ها اختصاص نداده‌اند».

بر اساس ارزیابی انجام شده بر روی ۲۹ شهرداری، مشخص شد که شهرداری‌های منطقه‌ای استانبول به طور متوسط ۰.۳ درصد از کل بودجه فعالیت‌های خود را به مدیریت بلایا اختصاص داده‌اند، در حالی که سهم اختصاص داده شده به تحول شهری تنها حدود ۳ درصد محاسبه شده است.

فهرست اقداماتی که شهرداری‌ها باید انجام دهند

در گزارش دانشگاه مذکور همچنین بر آنچه که بایستی در مورد آمادگی برای زلزله انجام شود، تأکید شده است: « مشخص شدکه همه شهرداری‌های منطقه‌ای، مناطق محلی و مؤسسات باید خطر بلایای مرتبط با زلزله را در تحلیل وضعیت فعلی خود اولویت‌بندی کنند. شهرداری‌ها باید تلاش‌های بیشتر و بهتری برای کاهش خطر بلایای مرتبط با زلزله به طور مداوم در اهداف، مقاصد و فعالیت‌های راهبردی خود انجام دهند و برای ارائه مداخله اضطراری پس از زلزله و حفاظت از زندگی تلاش کنند. لازم است تأکید بیشتری بر اقدامات پیشگیرانه ویژه شود و همه فرآیندهای برنامه‌ریزی و تحول شهری باید با تمرکز بر خطر بلایای مرتبط با زلزله انجام شود. افزایش ظرفیت شهرداری‌ها برای مقابله با خطرات بلایا در ساختار نهادی و تخصیص منابع خود مفید خواهد بود. با ارزیابی کلی، مشخص شد که شهرداری‌ها باید رویکردی را اتخاذ کنند که با مسئولیت متمرکز بر حفاظت از جان انسان‌ها، خطر بلایای مرتبط با زلزله را به حداقل برساند».

[1]. https://www.evrensel.net/haber/532435/belediyelerin-buyuk-sinavi-istanbul-depremi

[2] . Mimar Sinan Fine Arts University Urbanism Application and Research Center