آسیای مرکزی؛ بازیگر بزرگ نوظهور در مناسبات جهانی

گزارش حاضر، برگردان متن منتشره توسط سرویس خبری- تحلیلی آسیای مرکزی نوین مستقر در پاکستان و ترکمنستان می‌باشد. این رسانه به پژوهشگران کمک می‌کند تا تحولات آسیای مرکزی را در قالب بولتن خبری، بایگانی اخبار و مقالات و گزارش های ویژه مورد بررسی قرار دهند.

الدور آریپوف[1]، مدیر "مؤسسه مطالعات منطقه ای و راهبردی(ISRS)"[2] در کنفرانس بین المللی "آسیای مرکزی: چالش ها و فرصت های جدید در عصر تحول جهانی" در تاشکند؛ عنوان نمود : منطقه آسیای مرکزی گام به گام در مسیر فرصت های جدید، همگرایی منافع و همکاری‌های فراگیر گام برمی دارد.

این رویداد توسط مؤسسه مطالعات منطقه ای و راهبردی و با مشارکت مؤسسه بین المللی آسیای مرکزی، دانشگاه اقتصاد و دیپلماسی جهان [3](UWED)و "بنیاد فردریش ایبرت آلمان"[4] برگزار شد. این مؤسسه در دانشگاه اقتصاد و دیپلماسی جهان، بالغ بر 40 متخصص و محقق از بیش از 20 کشور آسیای مرکزی، کشورهای مستقل مشترک المنافع، اروپا، آسیا، آمریکای شمالی و خاورمیانه را گرد هم آورده است. [5]

الدور آریپوف تأکید کرد: "آسیای مرکزی جدید منطقه ای است که برداشت از خود را در مدت زمان نسبتاً کوتاهی کاملاً به سمتی مثبت تغییر داده است."

وی افزود: در گذشته نه چندان دور، بسیاری از کارشناسان هنگام بحث در مورد فرآیندهای در حال وقوع در منطقه، از "مناطق بالکانی آسیای مرکزی"، صحبت به میان می آوردند و در مورد تبدیل دره فرغانه به "بشکه باروت" با مناقشات حاد سرزمینی و آبی و تضادهای قومی، گفتگو می‌کردند.

وی در ادامه گفت، تنها هفت سال پیش، مرزهای ما تقریباً به طور کامل بسته بود. ما شاهد درگیری‌ها و میدان‌های مین در مناطق مرزی، بن بست در زمینه حمل و نقل و موانع تجاری بی شمار بودیم. این کارشناس خاطرنشان کرد: شرایط سخت بین‌المللی که مشخصه آن بحران عمیق بی اعتمادی و تشدید درگیری‌های مسلحانه است و تأثیر منفی مستقیمی‌بر ثبات و توسعه پایدار منطقه داشت، تشدید گردید.

در این شرایط، تقاضای عمومی‌برای تغییرات ریشه ای و راه حل برای مشکلات انباشته، در حال شکل گیری بود. الدور آریپوف تصریح نمود، دردکترین جدید سیاست خارجی ازبکستان که توسط شوکت میرضیایف، رئیس جمهور این کشور آغاز شد، منطقه آسیای مرکزی به عنوان اولویت اصلی تعریف شده است.

وی خاطرنشان کرد: وظیفه اصلی، اتخاذ راه‌حل‌های قابل قبول برای همه مسائل بر اساس اصول فضای باز، عمل‌گرایی و ساختار‌گرایی، گفت‌وگوی فعال مبتنی بر برابری، احترام متقابل و درنظرگرفتن منافع بود.

به گفته مدیر مؤسسه مطالعات منطقه ای و راهبردی، سیاست جدید منطقه‌ای ازبکستان نه تنها شرایط را برای بهبود بنیادین روابط فی ما بین ازبکستان و همسایگانش مهیا نمود، بلکه همچنین مبنایی را برای یکپارچگی و همگرایی بیشتر آسیای مرکزی در قالبی جدید ایجاد کرد.

در سال 2018، به ابتکار رئیس جمهور، فرمت اجلاس آسیای مرکزی راه اندازی شد. این فرمت نه تنها به بستری برای گفتگو، بلکه به محلی برای اتخاذ تصمیمات سیاسی مهمی تبدیل شد که بردارهای اصلی تعامل بین کشورهای منطقه را تعیین می‌کرد. طی شش اجلاس گذشته، اسناد مفهومی مهمی از جمله اسناد بلندمدت به تصویب رسیده است. در ماه اوت سال جاری میلادی، اجلاس آستانه، مفهوم توسعه همکاری‌های منطقه ای "آسیای مرکزی - 2040" را به تصویب رساند.

وی افزود: امروز به برکت اراده سیاسی و تلاش مشترک رهبران کشورهای منطقه، توانسته ایم چهره نوین آسیای مرکزی را تغییر داده و آن را به فضای حسن همجواری، اعتماد متقابل و همکاری تبدیل کنیم. الدور آریپوف ادامه داد: کشورهای ما یک مدل منطقه‌ای منحصربه‌فرد ایجاد نموده‌اند که در برابر چالش‌های خارجی مقاوم است و آمادگی خود را برای پذیرفتن مسئولیت آینده مشترک منطقه و تضمین امنیت و ثبات آن به نمایش می‌گذارند.

وی در ادامه تصریح نمود، منطقه به تدریج در حال تبدیل شدن به فضای فرصت های جدید، همگرایی منافع و همکاری‌های فراگیر است. وی گفت، آسیای مرکزی یک بازار مصرفی بزرگ است و دارای منابع قدرتمند و پتانسیل مواد خام و سرمایه انسانی غنی در زرادخانه خود می‌باشد.

اقتصاد منطقه طی 10 سال گذشته رشد پایدار 6.2 درصدی را نشان داده است که بیش از دو برابر میانگین جهانی(2.6 درصد) می‌باشد. از سال 2016، کل تولید ناخالص داخلی منطقه 60 درصد افزایش یافته و تا پایان سال 2023 به 450 میلیارد دلار رسیده است.[6]

آسیای مرکزی در حال تبدیل شدن به یک شریک مهم در روابط اقتصادی جهانی است: حجم تجارت خارجی آن در 7 سال گذشته بیش از دو برابر شده و به حدود 225 میلیارد دلار رسیده است. این کارشناس گفت در عین حال، تجارت درون منطقه ای 4.5 برابر شده و از 2.4 میلیارد دلار به 11 میلیارد دلار رسیده است. [7]

وی افزود، در اصل، ما به سمت مدل جدیدی از توسعه اقتصادی بر اساس مکمل بودن اقتصادها و مزیت های رقابتی کشورهایمان حرکت می‌کنیم. الدور آریپوف تأکید کرد: این امر به نوبه خود به تقویت همکاری‌های صنعتی، ایجاد فضای تولید و فن آوری و تبدیل منطقه به حلقه مهمی در زنجیره ارزش بین المللی مساعدت می رساند.

در مجموع، موارد فوق علاقه شرکای فرامنطقه ای در آسیای مرکزی را افزایش می دهد. بیش از 10 پلتفرم گفتگو در قالب ""CA Plusراه اندازی شده است که 6 مورد از آنها طی پنج سال گذشته ایجاد گردیده است. از سال 2022، بسیاری از این گفتگوها در سطح سران کشورها با چین، ایالات متحده، آلمان و اتحادیه اروپا برگزار شده است. سال آینده کره جنوبی نیز به این تعداد خواهد پیوست.

الدور آریپوف در پایان گفت، کشورهای آسیای مرکزی باید از این موقعیت منحصر به فرد ژئوپلیتیکی برای دفاع از دیدگاه مشترک و توافق بر سر اولویت های توسعه منطقه ای با همکاری کشورهای ثالث
بهره برداری نمایند.

 

منابع :

https://www.newscentralasia.net/2024/10/29/central-asia-is-becoming-a-major-actor-in-global-affairs/

https://www.newscentralasia.net/about/

 

[1] Eldor Aripov

[2] Institute for Strategic and Regional Studies

[3] University of World Economy and Diplomacy

[4] German Friedrich Ebert Foundation

[5] https://www.newscentralasia.net/2024/10/29/central-asia-is-becoming-a-major-actor-in-global-affair

[6] https://www.newscentralasia.net/2024/10/29/central-asia-is-becoming-a-major-actor-in-global-affairs/

[7] https://www.newscentralasia.net/2024/10/29/central-asia-is-becoming-a-major-actor-in-global-affairs/