تجارت الکترونیک در آسیای مرکزی

علیرغم چالش های جغرافیایی، تجارت موجبات رشد اقتصادی در آسیای مرکزی را فراهم آورده است. کالاهای آسیای مرکزی، بدون بنادر دریایی، باید مسیر بیشتری را طی کنند تا به مقصد برسند. هزینه‌های تجاری برای کشورهای در حال توسعۀ محصور در خشکی – معادل تعرفه 540 درصدی – مانع رقابت کارآفرینان منطقه می‌شود و رشد درآمد بالقوه را مهار می‌کند.تجارت الکترونیک می‌تواند به عنوان راه حلی برای کمک به معامله گران در منطقه با بازارهای جدید تلقی شود.

در سال 2023، فروش تجارت الکترونیک جهان به حدود 30 تریلیون دلار (بیش از تولید ناخالص داخلی ایالات متحده آمریکا یا چین) رسید که این امر فرصت قابل توجهی را برای تولیدکنندگان محلی، شرکت های کوچک و متوسط و زنان فراهم نمود.

تجارت الکترونیک دسترسی مستقیم به تجارت جهانی را فراهم می‌کند و به تولیدکنندگان محلی و شرکت‌های کوچک و متوسط اجازه می‌دهد تا دامنه دسترسی خود را فراتر از تجارت محلی به مشتریان ملی و بین‌المللی گسترش دهند. همچنین از طریق حذف واسطه‌ها و حاشیه‌های مرتبط با آنها، هزینه‌های مبادله را کاهش می‌دهد، زنجیره تأمین را بهبود می‌بخشد و از کارآفرینی به‌ویژه در مناطقی که به‌ طور سنتی با انزوای جغرافیایی محدود می‌شوند - مانند آسیای مرکزی - حمایت می‌کند. علاوه بر این، تجارت الکترونیک زنان را با برخورداری از استقلال مالی توانمند می سازد.

با این حال، برای تقویت کامل فرصت‌های تجارت الکترونیک، آسیای مرکزی باید چالش‌هایی مانند زیرساخت‌های ضعیف، سواد دیجیتال پایین و نیاز به سیاست‌های حمایتی را مورد بررسی قرار دهد.

 

در آسیای مرکزی تجارت الکترونیک چه وضعیتی دارد؟

توسعه تجارت الکترونیک راهی مناسب برای کاهش فقر در آسیای مرکزی است. به جز بخش پرداخت که به متخصصان مالی نیاز دارد، اکوسیستم تجارت الکترونیک، به ویژه در تولید، بازاریابی و تحویل، فرصت‌های شغلی را ایجاد می‌کند که مشارکت افراد فقیر و با مهارت کم را در بازارهای برخط تسهیل می‌نماید.

با شناخت ظرفیت ها، صنایعی مانند نساجی، کشاورزی و گردشگری درگیر تجارت الکترونیک می‌شوند. قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان مبادرت به وضع قوانین لازم برای تنظیم و تشویق توسعه تجارت الکترونیک، نموده اند. برخی از بازارها مانند اوزوم[1]- بازاری در ازبکستان که رشد آن از دسامبر 2022 تا 2023 به مضرب 23 رسیده است - توسعه سریعی را تجربه نموده‌اند. در سال 2024، اوزوم نخستین یونیکورن ازبکستان- شرکت خصوصی به ارزش بیش از 1 میلیارد دلار شد. بسترهای تجارت الکترونیک بین المللی ای بی[2] و نوویکا[3] نیز در منطقه حضور دارند.

شکل 1: بازیگران فعال کلیدی در اکوسیستم تجارت الکترونیک در ازبکستان

با این حال، پذیرش تجارت الکترونیک توسط شرکت های محلی کند بوده است و بازار هنوز بسیار کوچک است. برخی برآوردها نشان می دهد که اندازه بازار کل تجارت الکترونیک آسیای مرکزی کمتر از 3 میلیارد دلار است. چه چیزی مانع توسعه آن می‌شود؟

شکل 2: بازیگران کلیدی فعال در اکوسیستم تجارت الکترونیک در تاجیکستان

مشکل فروش و خرید برخط به شکل کلی است، به این معنی که نیاز به تدارکات خوب، اتصال به اینترنت، زیرساخت های مالی، مهارت ها و سواد دیجیتال وجود دارد. دلایل برخط نشدن، اغلب به سواد دیجیتال ضعیف، عادات نقدی، خدمات حمل و نقل گران، کاهش اتصال و بازارهای کوچک، مرتبط است. هیچ بازار واحدی در تجارت الکترونیک آسیای مرکزی وجود ندارد که بتواند این مسائل را حل کند.

شکل 3: بازیگران کلیدی فعال در اکوسیستم تجارت الکترونیک در قرقیزستان

کانال اصلی تجارت الکترونیک در منطقه، یک تجارت الکترونیک غیررسمی اجتماعی است. مقررات مالیاتی پیچیده و غیرشفاف، همراه با محدودیت در حمل و نقل، دسترسی به اینترنت، تراکنش های مالی و شکاف های اطلاعاتی، مشاغل را تشویق می‌کند تا تحت نظارت فعالیت کنند. این چالش‌های نظام مند، کارآفرینان را وادار می‌کند که غیررسمی‌بمانند، از موانع نظارتی، ناکارآمدی‌ها و هزینه‌های سنگینِ اجتناب نمایند.

بسیاری از این چالش ها با فقدان قوانین و مقرراتی مرتبط است که آمادگی تجارت الکترونیک را در آسیای مرکزی افزایش می دهد. علیرغم تلاش های قانونی و نظارتی، برخی از بخش ها مانند پرداخت الکترونیکی فاقد مقررات هستند. سایرین، مانند مخابرات، بیش از حد تنظیم شده اند. و دیگر موارد، مانند حمایت از مصرف کننده، با چالش های جدید تجارت الکترونیک سازگار نشده اند.

 

فشار هماهنگ

تجارت الکترونیک راهی را برای افزایش درآمد و ایجاد شغل پیش روی قرار می دهد. اما نیاز به هماهنگی و ترکیب بهتر تلاش ها برای توسعه تجارت الکترونیک وجود دارد. در آسیای مرکزی، بسیاری از سازمان‌های توسعه ای وجود دارند که به طور جداگانه و به صورت تکه تکه با پروژه‌هایی کار می‌کنند که ممکن است با پایداری پایین یکدیگر را تکرار کنند. بحث در مورد توسعه یک رویکرد نظام مند و واحد برای توسعه تجارت الکترونیک در آسیای مرکزی برای رشد حیاتی است، اما کافی نیست. همکاری نزدیک با شرکای توسعه، ناهماهنگی‌ها و تلاش های تکراری را برطرف می‌کند. این فراخوانی، برای فشار هماهنگ دولت ها، مشاغل، انجمن‌ها و کمک کنندگان برای پیشبرد تجارت الکترونیک در منطقه است.

منبع : پایگاه اطلاع رسانی اخبار آسیای مرکزی[4]

https://www.newscentralasia.net/2025/02/07/ending-poverty-through-e-commerce-in-kyrgyzstan-tajikistan-and-uzbekistan/

نویسندگان: یاروسلاو اِفرین[5]، کِیت گروموا[6]، آنا کورتس-گونزالز[7]

[1] Uzum

[2] eBay

[3] NOVICA

[4] یک سرویس خبری، اطلاعاتی و تحلیلی با دفتر اداری در پاکستان و تحریریه مستقر در ترکمنستان است.

[5] Yaroslav Eferin

[6] Kate Gromova

[7] Ana Cortes-Gonzalez