طرح توانمندسازی اتحادیه‌ اروپا در حوزه‌ انرژی

توانمندسازی اروپا در بخش انرژی، بخشی کلیدی از راهبرد اتحادیه‌ی اروپا برای واکنش فوری به بحران انرژی و آماده ساختن خود برای آینده‌ای است که در آن بتواند به صورت پایدارتر نیاز به انرژی را برآورده سازد.

توانمند ساختن دوباره‌ی اتحادیه‌ی اروپا (REPowerEU) در حوزه انرژی، طرح نوآورانه‌ی فراگیری است که جرقه‌ی آغاز آن به ابتکار اتحادیه‌ی اروپا و در پاسخ به بحران انرژی ناشی از جنگ اوکراین زده شد. جنگی که با شکاف انداختن میان روسیه و بخش بزرگی از کشورهای اروپایی، دوباره اضطراب تاریخی اروپائیان را زنده کرده، به هراس همیشگی آن‌ها در مواجهه با کمبود سوخت دامن زده و پرسشی جدی پیش روی آن‌ها نهاده است: با وابستگی شدید کنونی به منابع انرژی روسیه و بروز اخلال در زنجیره‌ی تامین آن، بر سر کشورهای اروپایی چه خواهد آمد. این ابتکار که در خوش‌بینانه‌ترین حالت آن می‌تواند به قطع کامل وابستگی به منابع انرژی روسیه منجر شود طرحی است که قرار است با ابتکارهای خلاقانه‌ و همراه کردن تمامی‌کشورهای عضو اتحادیه‌ی اروپا به رعایت مفاد آن، ضمن تضمین امنیت انرژی، نظام و سامان پایدار و تاب‌آوری در این زمینه بنا نهد.

 اهداف طرح

• کاهش وابستگی به ذخایر اصلی انرژی در روسیه:

یکی از اهداف عمده‌ی این طرح، کاهش هرچه بیش‌تر سطح وابستگی کشورهای عضو اتحادیه‌ی اروپا به منابع انرژی روسیه در بخش‌های نفت، گاز و ذغال سنگ است. اهمیت این هدف از آن‌جا سرچشمه می‌گیرد که ضمن تامین امنیت انرژی، از نگرانی اروپا نسبت به انحصار روسیه در تامین انرژی اروپا می‌کاهد.

• تنوع‌بخشی و چندگونه کردن منابع تامین انرژی:

این طرح به دنبال آن است تا جایگزین‌های مطمئن‌ و قابل‌اتکاتری به جای تامین‌کننده‌های کنونی انرژی نشانده و به منابع تامین انرژی خود تنوع بخشیده و آن‌ را تنها وابسته به یک منبع خاص نکند، تا بلکه از رهگذر آن از مخاطرات مرتبط با وابستگی به یک و تنها یک تامین‌کننده‌ی انرژی از بین برود. تحقق این هدف طبیعتاً شامل گسترش واردات گازهای طبیعی مایع (ال‌ان‌جی) از دیگر کشورها و همچنین گسترش همکاری‌ها و شراکت‌ها با دیگر کشورها و نهادها در زمینه‌ی تامین انرژی خواهد بود.

• تسریع فرایند گذار به انرژی‌های پاک و سبز:

از دیگر اهداف این طرح، افزایش و تقویت سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه‌ی منابع انرژی‌های تجدیدپذیر مانند باد، خورشید و هیدروژن است تا بدین ترتیب با دور شدن هرچه بیش‌تر از مسیر تامین نیازهای انرژی خود از محل سوخت‌های فسیلی، به اهداف مدنظر در زمینه‌ی تغییرات آب و هوایی نیز دست یابد. این ابتکار می‌تواند تا با اهداف بزرگ‌تر اتحادیه در زمینه‌ی تغییرات جوی پیوند خورده و بتواند به تحقق بخشی از مقاصد مندرج در معاهده‌ی سبز (Green Deal) و انتشار صفر خالص گازهای گل‌خانه‌ای (Net zero emissions) یاری رساند.

 اجزای کلیدی طرح

• بهره‌وری و بازده بیش‌تر انرژی:

از اجزای کلیدی این طرح ارتقای سطح بهره‌وری و بیشینه کردن بازده انرژی در بخش‌های مختلف و با هدف کاستن کلی از مصرف انرژی توسط مصرف‌کننده‌هاست. بهبود عایق‌بندی‌های ساختمان‌ها، ارتقای کیفی سامانه‌های گرمایشی و همچنین تشویق و ترویج استفاده از لوازم برقی کم‌مصرف توسط خانوارها و بهبود فرایندهای صنعتی که خود شامل مواردی نظیر بازیابی انرژی‌های حرارتی هدررفته، بهینه‌سازی‌های فرایندی، کارآمدتر کردن تجهیزات و بهره‌وری مواد می‌شود.

• بسط و گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر:

در راستای استقرار و به کارگیری هرچه بیش‌تر فناوری‌های انرژی‌های تجدیدپذیر، این طرح به دنبال آن است تا به توسعه و ادغام بیش‌تر زیرساخت‌های انرژی‌های پاک و تمیز چون صحفه‌های خورشیدی و توربین‌های بادی در بستر زیرساخت‌های کلی انرژی کشورهای عضو کمک رساند.

• هیدروژن و بیومتان‌ها:

به منظور کربن‌زدایی از سطح صنایع و ترابری‌های سنگین، این طرح امید دارد تا با توسعه‌ی فناوری‌های مربوط به حامل‌های انرژی‌های پاک چون هیدروژن و همچنین سرمایه‌گذاری در تولید بیومتان‌ها، به تحقق این هدف کمک رساند.

• توسعه‌ی زیرساخت‌ها:

این طرح همچنین به دنبال آن است تا با توسعه‌ی زیرساخت‌های ذخیره‌ی انرژی، نوساز کردن شبکه‌ی انرژی و گسترش پایانه‌های گاز طبیعی مایع که شامل ساخت خطوط‌لوله‌های جدید، افزایش ظرفیت‌های ذخیره‌سازی و بهبود و ارتقای ارتباطات دوطرفه‌ی میان اعضای اتحادیه می‌شود، به شبکه‌ای پایدار، قابل‌اتکا و انعطاف‌پذیرتری از انرژی دست یابد.

 اقدامات و ترتیبات مالی و سیاستی

• تامین مالی و سرمایه‌گذاری:

تامین مالی و سرمایه‌گذاری برای پیش‌برد طرح «توانمندسازی دوباره‌ی اتحادیه‌ی اروپا» در بخش انرژی از محل بودجه‌ی اتحادیه‌ی اروپا و یا طرح بهسازی موسوم به «نسل آتی اتحادیه‌ی اروپا (NextGenerationEU recovery plan)» صورت پذیرفته است. قرار است تا با بسیج مجموعه‌ی سرمایه‌گذاری‌های بخش‌های خصوصی و عمومی، روند گذار هر چه بیش‌تر شتاب گرفته و سریع‌تر محقق شود.

• شیوه‌نامه‌های تنظیم و تعدیل (Regulatory Changes):

به منظور به جریان انداختن هر چه سریع‌تر فرایند راه‌اندازی و پیاده‌سازی انرژی‌های تجدیدپذیر و ارتقای سطح بهره‌وری نیاز است تا مجموعه‌ای از سیاست‌ها و مقررات جدید اجرا و به کار گرفته شوند. این مجموعه شامل بازبینی و اصلاح مقررات مربوط به انرژی، ساده‌سازی و آسان‌ کردن فرایندهای صدور مجوز، و اتخاذ الگوها و شاخص‌های جدید برای تعیین سطح کارایی در زمینه‌ی انرژی خواهد بود.

• همکاری و شراکت:

برای اطمینان از یافتن منابع، تامین‌کنندگان و فناوری‌های جایگزین انرژی نیاز است تا سطح همکاری‌ها با شرکای بین‌المللی و کشورهای همسایه ارتقا یابد و این امر مستلزم رایزنی‌های هرچه بیش‌تر با تامین‌کنندگان جهانی انرژی و فناوری و همکاری با موسسات پژوهشی خواهد بود.

 اهداف راهبردی

• قطع وابستگی و استقلال انرژی:

اتحادیه‌ی اروپا نیاز دارد تا به منظور حفاظت از خود در برابر مخاطرات ژئوپولتیک و کاستن از آسیب‌های ناشی از قطع زنجیره‌های تامین انرژی به درجه‌ی بالایی از استقلال از تامین‌کنندگان انرژی به ویژه روسیه دست یابد.

• اهداف زیست‌محیطی:

همکاری و سهیم شدن در تحقق اهداف زیست‌محیطی اتحادیه‌ی اروپا برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و گذار به نظامی از انرژی‌های پاک و تمیز با درصد اندکی از انتشار گازهای کربن یکی از اصلی‌ترین اهداف این طرح است. از همین رو است که طرح بازتوانمندسازی اتحادیه‌ی اروپادر بخش انرژی هم‌راستا با «معاهده‌ی سبز» در پی آن است تا به انتشار صفر خالص گازهای کربن تا سال 2050 دست یابد.

• امنیت انرژی:

اتحادیه‌ی اروپا بنا دارد تا با اتکای به این طرح، اطمینان یابد که قادر خواهد بود تا به منابع پایدار و امن انرژی برای مصرف‌کنندگان و شرکت‌های صنعتی - تجاری اروپایی، بویژه در پرتو بی‌ثباتی‌ها و تردیدهای پدیدآمده در حوزه‌ی ژئوپولتیک و بی‌ثباتی‌های درگرفته در بازارهای انرژی، دست یابد.

 نتایج مورد انتظار

• کاهش سطح واردات انرژی از روسیه:

با کاهش چشم‌گیر حجم واردات انرژی از روسیه، اتحادیه‌ی اروپا امیدوار است بتواند خود را از در معرض بودن تنش‌ها و مخاطرات حوزه‌ی ژئوپولتیک مصون بدارد.

• افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر:

سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در سبد انرژی‌های اتحادیه‌ی اروپا افزایش یافته و به موازات آن به اهداف کلان زیست‌محیطی اتحادیه هم کمک کرده و تا جای ممکن نیز وابستگی کشورهای عضو به سوخت‌های فسیلی کاهش یابد.

• افزایش سطح تاب‌آوری‌ در حوزه‌ی انرژی:

با بهبود و ارتقای زیرساخت‌های تامین انرژی و از رهگذر آن کمک به بهره‌وری هرچه بیش‌تر در این حوزه، سامانه‌ای منعطف‌ و قابل‌اعتماد از تامین انرژی به دست آید که قادر باشد تا در برابر شوک‌های آتی دوام آورده و آن‌ها را تحمل کند.

نتیجه‌گیری

بازتوانمندسازی اروپا در بخش انرژی، بخشی کلیدی از راهبرد اتحادیه‌ی اروپا برای واکنش فوری به بحران انرژی و آماده ساختن خود برای آینده‌ای است که در آن بتواند به صورت پایدارتر و ایمن تر نیازهای خود به انرژی را برآورده سازد که با تمرکز بر متنوع ساختن، ارتقای بهره‌وری و بهره‌گیری هر چه بیشتر ازانرژی‌های تجدیدپذیر است. این ابتکار به دنبال آن است تا با تمرکز بر راهبردهایی چون متنوع کردن منابع تامین انرژی و یا افزایش سطح بهره‌وری، چشم‌انداز و افق انرژی در اتحادیه‌ی اروپا را دگرگون ساخته و آسیب و شکنندگی اتحادیه را نسبت به فشارهای بیرونی کاهش دهد.

 منبع:

https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/european-green-deal/repowereu-affordable-secure-and-sustainable-energy-europe_en