آشنایی با صنعت نساجی و پوشاک ترکیه

بخش نساجی و پوشاک آماده در جمهوری ترکیه با سیاست توسعه صادرات محور که در سال 1980 اجرا شد به سرعت رشد کرد و از آن زمان سرمایه گذاری در این بخش افزایش یافت. در نگاه کلان اقتصادی، نساجی و پوشاک آماده یکی از پیشران‌های مهم ترکیه از نظر تولید ناخالص داخلی، میزان اشتغال، سرمایه گذاری، سهم در تولید و صادرات و منبع ورود ارز به ترکیه است.

امروزه صنعت نساجی و پوشاک آماده ترکیه عمدتاً صادرات محور است و ظرفیت فعلی بسیار بالاتر از تقاضای داخلی است. ارتباط بین دولت/اقتصاد ترکیه و صنعت نساجی/پوشاک ترکیه رابطه‌ای دوسویه است و جمهوری ترکیه به مراتب بیش از آنچه که به این صنایع تزریق کرده، از منافع، خروجی‌ها و سرریزهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی آن بهره‌مند شده است.

صنعت پوشاک آماده ترکیه با سهم حدود 3.9 درصدی تا سال2023 پنجمین صادرکننده بزرگ پوشاک آماده در جهان است. ترکیه در صادرات پوشاک آماده به کشورهای اتحادیه اروپا پس از چین و بنگلادش رتبه سوم را داشته است.

وزن عمده تولید بر دوش شرکت­های کوچک و متوسط است. بیش از 1400000 نفر در 72000 شرکت نساجی و پوشاک طبق آمار رسمی فعالیت می­کنند. جمهوری ترکیه بیشترین میزان فروش در محصولات مد اسلامی را دربین خریداران جهانی داراست. استانبول و ازمیر با مراکز خرید متعدد و حضور برندهای ترک و خارجی در حال تبدیل شدن به پایتخت مد جدید در کنار شهرهای پاریس، میلان، نیویورک و لندن هستند. به موازات فعالیت­های بازاریابی بین ­الملل، قرارداد تجارت آزاد میان ترکیه و اتحادیه اروپا (از سال 1996) فعالیت شرکت­های ترکیه­ ای را تسهیل کرده است.

اکثر محصولات پوشاک آماده تولید شده در ترکیه را محصولات پنبه ­ای تشکیل می­دهند. اگرچه نیاز این بخش به مواد اولیه و کالاهای واسطه­ای مانند پنبه، پشم، نخ و پارچه تا حد زیادی در داخل تامین می­شود، اما میزان قابل توجهی واردات نیز انجام می­شود. اگرچه ترکیه هفتمین تولیدکننده بزرگ پنبه در جهان در سال­های 2021 و 2022 بود؛ لکن تولید داخلی پنبه پاسخگوی نیاز داخلی نیست و به همین دلیل رتبه چهارم واردات پنبه جهان را دارد. البته بخشی از این نیاز در سال­های اخیر با کشت فراسرزمینی در کشورهای آفریقایی مرتفع می­شود.

از مزیت­های اصلی این بخش می­توان به تحویل سریع، نزدیکی به بازارهای هدف، دانش فنی، اجتماعی و اداری، تجربه، طیف وسیع محصول و ظرفیت طراحی اشاره کرد. شرکت­های بزرگ در صنعت پوشاک آماده اخیراً بر ایجاد فروشگاه­های داخلی و خارجی تمرکز کرده ­اند. صنعت پوشاک آماده ترکیه دارای ساختار تولیدی منعطف است و با تطبیق با روندهای مد روز، قادر به تولید محصولات مد روز با ارزش افزوده بالا شده است. توان پاسخ سریع به تقاضا و شرایط تحویل انعطاف‌پذیر سفارشات، مزیت رقابتی نساجی و پوشاک ترکیه است. بعلاوه‌، زمان‌ تحویل کوتاه این امکان را فراهم می‌آورد که خرده‌فروشان با حداقل موجودی بطور موثر فعالیت کنند. زمان تحویل سریع بویژه برای مد و پوشاک که دارای عمر محصول کوتاهی است (حداکثر یک فصل)، بسیار اهمیت دارد زیرا الگوی فعالیت خرده‌فروشان پوشاک در جهان با اقتباس از مد، فشن و مُدسریع تنظیم می­شود.

 

صنعت نساجی ترکیه و حساسیت زیست محیطی

در کشورهای پیشرفته، مقررات و رویه­ های مختلفی در خصوص محیط زیست، کیفیت، بهداشت، استاندارد و... در حال اجراست. امروزه در نتیجه توجه و حساسیت بیشتر به محیط زیست و سلامت در اتحادیه اروپا -که مهمترین بازار ترکیه در زمینه پوشاک آماده است.- برچسب زیست محیطی ایجاد شده و تولید، واردات و استفاده از برخی مواد مضرّ از اول مارس 1995 ممنوع شده است. شرکت‌های ترکیه در سال‌های اخیر این پیشرفت‌ها را رصد کرده‌ و علاقه فزاینده‌ای به زیستارگرائی نشان می‌دهند و تعداد شرکت­هایی که مطابق با سیستم مدیریت کیفیت فعالیت می­کنند به سرعت در حال افزایش است.

مروری بر سیر توسعه تجارت خارجی ترکیه در صنعت پوشاک

صادرات پوشاک آماده که در سال های 2005 و 2006 حدود 11.5 میلیارد دلار بود، در سال 2010 به 12.4 میلیارد دلار رسید. در سال 2014، صادرات این بخش 8.7 درصد نسبت به سال قبل افزایش یافت و به 16.3 میلیارد دلار (بالاترین سطح قبل از پاندمی) رسید. روند افزایشی صادرات پوشاک آماده ترکیه در سال‌های 2018 و 2019 به دلیل کرونا متوقف شد. در سال 2021 با 22.1 درصد افزایش نسبت به سال قبل به 18.3 میلیارد دلار و در سال 2022 با 6.43 درصد افزایش نسبت به سال قبل به 19.5 میلیارد دلار رسید. سهم صنعت پوشاک آماده از کل صادرات جمهوری ترکیه 7.66 درصد در سال 2022 بوده است. از سوی دیگر، همه ­گیری کووید 19 تغییرات اساسی در رویه‌های تجاری شناخته شده ایجاد نمود. اگرچه در ابتدای همه‌گیری، مانند همه بخش‌ها، در صادرات منسوجات و پوشاک آماده نکات منفی وجود داشت. در نتیجه اپیدمی‌که مستقیماً بر تصمیمات خرید برندهای جهانی تأثیر می­گذارد، کشورهای خاور دور مانند کشور ترکیه سفارشات فشرده دریافت کردند.

تمرکز این شرکت بر روی کشورهایی که تامین­ کنندگان قابل اعتماد محسوب می­شوند، به عنوان یک فرصت بسیار مهم برای صادرات پوشاک و پوشاک آماده ترکیه ارزیابی شده است.

صنعت نساجی و پوشاک آماده ترکیه جایگاه خود را به­ عنوان تامین­ کننده استراتژیک برندهای جهانی، به دلیل قابلیت­های اساسی خود مانند انعطاف در ساختار تولید، پاسخ سریع به سفارشات کم حجم، تولید با کیفیت و توانایی طراحی اورجینال و دست اوّل، حفظ کرده است. شرکت‌های صادرکننده ترکیه با محصولات باکیفیت و تراز جهانی به شرکت­های خرده ­فروشی بزرگ بین ­المللی به چشم «شریک استراتژیک» می­ نگرند و در زنجیرۀ ارزش جهانی به تعامل و حمایت از شرکای تجاری خود در اکثر کشورها ادامه می­ دهند.

 

مروری بر آمار تجارت پوشاک آماده ترکیه

در سال 2021، 10.8 میلیارد دلار از صادرات پوشاک آماده شامل منسوجات بافته (HS Code های 6101 الی 6117) و 7.5 میلیارد دلار مربوط به منسوجات نبافته (HS Code های 6201 الی 6217) بوده است. در سال 2022، جمهوری ترکیه 11 میلیارد دلار پوشاک بافته و 8.5 میلیارد دلار پوشاک نبافته صادر کرد.

شاخص ترین اقلام صادراتی در بین محصولات بافتی عبارتند از: تی شرت با 2.7 میلیارد دلار، ژاکت با 2.7 میلیارد دلار، کت و شلوار زنانه و دخترانه با 1.4 میلیارد دلار و جوراب با 1.3 میلیارد دلار.

در بین محصولات نبافته، کت و شلوار زنانه و دخترانه با 3.8 میلیارد دلار در سال 2022، کت و شلوار مردانه و پسرانه با 2 میلیارد دلار، بلوز و پیراهن زنانه و دخترانه با 663 میلیون دلار و پیراهن مردانه و پسرانه با 634 میلیون دلار اقلام صادراتی را تشکیل می دادند.

در سال 2022، ترکیه 69.5 درصد از صادرات پوشاک آماده خود را به 10 کشور هدف به شرح ذیل صادر نمود:

آلمان (17.6٪)، اسپانیا (13٪)، انگلیس (10.1٪)، هلند (8.4٪)، فرانسه (5.2٪)، ایالات متحده آمریکا. (4.2%)، ایتالیا (3.6%)، عراق (2.5%)، دانمارک (2.5%) و رژیم اشغالگر (2.4%). در بین این کشورها، آلمان سال­هاست که مهم­ترین بازار پوشاک آماده ترکیه بوده است. با توسعه صادرات به سایر کشورها در 10 سال گذشته، سهم آلمان از 47.3 درصد در سال 1996 به 17.63 درصد در سال 2022 کاهش یافت.

صادرات ترکیه به بریتانیا که سال­ها پس از آلمان و اسپانیا سومین بازار مهم بوده است، در سال 2021 با 12.7 درصد افزایش به 1.99 میلیارد دلار رسیده بود که در سال 2022 با کاهش 1.55 درصدی به 1.96 میلیارد دلار رسید.

صادرات پوشاک آماده ترکیه به آمریکا در سال 2022 با افزایش 19.15 درصدی نسبت به سال قبل به 823 میلیارد دلار رسید. شایان ذکر است که رکورد ترکیه در صادرات به ایالات متحده آمریکا متعلق به سال 2003، با 1.2 میلیارد دلار بوده است.

در میان 20 کشور هدف صادرات پوشاک آماده ترکیه در سال 2022، اوکراین بیشترین افزایش را داشته است. صادرات پوشاک آماده به کشور مذکور در سال 2022 با افزایش 111.05 درصدی بالغ بر 428.2 میلیون دلار بوده است.

 

رقبای ترکیه در صنعت پوشاک آماده

مهمترین رقبای ترکیه در صنعت پوشاک آماده کشورهای خاور دور به ویژه کشورهایی هستند که قیمت صادراتی پایینی دارند. در حالیکه چین پس از حذف سهمیه‌ها در تجارت نساجی و پوشاک آماده در سال 2005 به بزرگترین تولیدکننده و صادرکننده پوشاک آماده جهان تبدیل شد، همچنان رهبری خود را در بازار جهانی نساجی و پوشاک آماده حفظ کرده است، بنگلادش در حال افزایش سهم خود است. در صادرات جهانی از سوی دیگر، بحران مالی که در اواسط سال 2007 در ایالات متحده ظاهر شد، در سال 2009 در ایالات متحده و اتحادیه اروپا عمیق­تر شد. این امر کل جهان را تحت تأثیر قرار داده و تأثیرات مخربی بر اقتصادهای در حال توسعه که عمدتاً به این بازارها صادرات دارند، ایجاد کرده است.

در سال 2020، کووید-19 اقتصاد ملّی و اقتصاد جهانی را تحت تاثیر قرار داده و باعث تغییر عادات مصرف کنندگان شد. در این شرایط نامطلوب، مصرف‌کنندگان به‌ویژه در کشورهای توسعه‌یافته، مصرف کالاهای غیرضروری را بسیار کاهش داده‌اند و محدودیت‌های همه‌گیر منجر به کاهش هزینه‌های پوشاک آماده مانند بسیاری از محصولات شد و صادرات پوشاک آماده ترکیه نیز تحت تاثیر این وضعیت قرار گرفت. علاوه بر تحولات منفی در بازار اتحادیه اروپا، بی ­ثباتی سیاسی در منطقه نیز بر صادرات پوشاک آماده تأثیر منفی گذاشته است. از سوی دیگر؛ از سال 2013، با توجه به بهبود اقتصاد کشورهای اتحادیه اروپا، مشاهده می ­شود که سهم کشورهای اتحادیه اروپا از صادرات پوشاک ترکیه که در سنوات گذشته 82 درصد بود، شروع به کاهش کرده است. با خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، سهم اتحادیه اروپا در صادرات پوشاک آماده ترکیه تا سال 2022 برابر 60.76 درصد است.

 

واردات پوشاک آماده به ترکیه

واردات پوشاک آماده به ترکیه بویژه از سال 2005 با روند حذف سهمیه ­ها و سوبسیدها به سرعت افزایش یافت و در سال 2021 به 1.5 میلیارد دلار و در سال 2022 به 2.4 میلیارد دلار رسید. کشورهای آسیای شرقی، جنوب و جنوب شرق آسیا سهم قابل توجهی در صادرات پوشاک آماده و همچنین جایگاه مهمی در واردات ترکیه دارند. در سال 2022، واردات پوشاک آماده ترکیه از جمهوری خلق چین، بنگلادش، ویتنام، میانمار، کامبوج، پاکستان، هندوستان، مالزی، سریلانکا و اندونزی افزایش یافت. از سوی دیگر در سالیان اخیر ایتالیا، گرجستان، مصر و اسپانیا همچنان در واردات به ترکیه سرآمد بوده و بازارهای آسیایی را پشت­ سر نهاده ­اند. در واردات پوشاک آماده، چین رتبه اول، بنگلادش دوم، ایتالیا سوم، گرجستان چهارم و مصر در رده پنجم قرار دارند. در سال 2022، واردات 478.1 میلیون دلاری ترکیه از جمهوری خلق چین با افزایش 65.04٪، واردات 381.6 میلیون دلاری از بنگلادش با افزایش 99.93٪؛ واردات پوشاک آماده از ایتالیا با افزایش 58 درصدی به 173.6 میلیون دلار رسید.

در واردات پوشاک آماده، میانمار با 164.7 درصد افزایش، کامبوج با 107.04 درصد، هندوستان با 93.8 درصد، پاکستان با 82.6 درصد و مصر با 77.95 درصد افزایش را شاهد هستیم. هنگام بررسی واردات پوشاک آماده بر اساس محصول، این نکته مستفاد می ­شود که لباس بافتنی (بویژه تی­شرت و سویشرت) با یک میلیارد و ۷۹ میلیون دلار در سال ۲۰۲۲ جایگاه مهم­تری دارد. واردات محصولات نبافته (کت­ وشلوار مردانه-پسرانه و زنانه-دخترانه)، در سال 2022 بالغ بر یک میلیارد و 296 میلیون دلار بود.

نمایشگاه­های معتبر نساجی، پوشاک و صنایع جانبی ترکیه

در تمامی فصول سال نمایشگاه­های معتبر نساجی، پوشاک، آکساسوار و صنایع جانبی در اکثر شهرهای ترکیه برگزار می­ شوند که مهم­ترین آنها عبارتند از:

 

 

برندهای شناخته شده پوشاک ترکیه

در بازار ترکیه هم شاهد حضور برندهای جهانی پوشاک مانند لویی ویتون، ورساجی، نایک، بنتون، تامی هیلفیگر، لاکوست، باس، جئورجیو آرمانی، کالوین کلین، پی­یرکاردین، کنزو، پوما، آدیداس، اچ­ اند ام، زارا و ... در Outletها و نمایندگی­ها و فروشگاه­های Freeshop  و بوتیک­ها هستیم و هم شاهد حضور برندهای داخلی ترکیه.

تولید پوشاک توسط برندهای متداول پوشاک ترکیه عمدتاً بر پایه سری­ دوزی است. هرچند در بین برندهای شناخته شدۀ پوشاک ترکیه، در کنار سری­ دوزی، سفارشات اختصاصی ­دوزی، شخصی دوزی و سفارشی دوزی نیز انجام می­شود.

 

جدول ذیل 30 برند معتبر و شناخته شده جمهوری ترکیه را معرفی می­کند:

 

 

از زمان به اقتدار رسیدن حزب عدالت و توسعه، AK Parti (از سال 2003 تاکنون) و در امتداد حرکت­ نوعثمانی­ گرایی دولت فعلی ترکیه، برندهای تولیدکننده پوشش شرعی (که در اصطلاح محلی Tesettür Giyim خوانده می­شود.) افزایش کمّی و توسعه کیفی یافته ­اند. در طراحی محصول توسط این برندها، همچنین لیبل پوشاک حلال، رعایت حدود شرعی پوشش و تهیه الیاف و چرم و سایر مواد، مبنای عمل قرار می­گیرد.

ردیف 22 تا 30 جدول فوق به این دسته از برندها اشاره دارد.

معرفی تشکل­های فعّال در حوزه صنعت نساجی و پوشاک در ترکیه

به سبب ریشه­ دار بودن صنعت نساجی و پوشاک در جمهوری ترکیه و سهم بالای آن در اقتصاد ملّی و محلّی و نقش پیشران این بخش در ارزش­ آفرینی و کارآفرینی این کشور و وفور متخصصین و نیروی انسانی مسلط به این صنعت و همچنین انباشت سرمایه، ماشین ­آلات، دانش فنی و تجاری، تشکل­ها و انجمن­های مختلفی در ترکیه تاسیس یافته­ اند که در کنار مسائل تولیدی و تجاری، به مدیریت و حل­ وفصل قضایای صنفی، حرفه ­ای و مهارتی اعضای خود از مقیاس محلی تا بین­ المللی می ­پردازند.

علاوه بر این تشکل­ها و انجمن­ها، کمیسیون­های تخصصی مرتبط در بطن اکثر اتاق­های بازرگانی و اتاق­های صنایع پراکنده در خاک ترکیه نیز وجود دارند و عضویت همزمان در تشکل­های عمومی و تخصصی و اتاق­های تجارت و صنایع امری متداول در ترکیه است. منتخبی از این انجمن­ها به شرح ذیل معرفی می­گردد: