پیشگامی جهانی اروگوئه در انرژی‌های تجدیدپذیر

اروگوئه، کشوری کوچک در جنوب شرقی آمریکای جنوبی، به عنوان پیشگام در استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در جهان شناخته می‌شود. این کشور در سال ۲۰۱۵ به نقطه عطفی تاریخی دست یافت و به اولین کشوری تبدیل شد که ۱۰۰ برق خود را از منابع تجدیدپذیر تامین کرد و موفق شد 100 درصد از برق خود را در دو روز متوالی از منابع تجدیدپذیر تامین نماید. این دستاورد چشمگیر، نتیجه تعهد بلندمدت اروگوئه به توسعه پایدار و سرمایه‌گذاری‌های قابل توجه در فناوری‌های انرژی پاک است. گزارش زیر از منظری نزدیک تر، به این دستاورد بزرگ دولت اروگوئه می‌پردازد:

تاریخچه استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در اروگوئه

استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در اروگوئه به دهه ۱۹۹۰ میلادی باز می‌گردد، زمانی که دولت این کشور شروع به ترویج استفاده از انرژی بادی به عنوان منبع جایگزین برای سوخت‌های فسیلی کرد. اولین مزرعه بادی تجاری اروگوئه در سال ۱۹۹۸ افتتاح شد و از آن زمان به بعد، ظرفیت انرژی بادی این کشور به طور پیوسته افزایش یافته است.

اما در دهه 2000 میلادی (در دهه ای که اروگوئه در قبال دریافت نفت خام از کشورمان، اقلام کشاورزی همچون برنج به ایران صادر می‌کرد) و با افزایش نارضایتی در بین ۳.۴ میلیون جمعیت اروگوئه به دلیل افزایش قیمت انرژی، رئیس‌جمهور وقت، تاباره وازکز، مجبور شد علی‌رغم وجود توافق کمک‌های متقابل در شرایط اضطراری بین آرژانتین، اروگوئه و پاراگوئه، انرژی را با قیمت‌های بالاتر از کشورهای همسایه خریداری کند. برای رهایی از این وابستگی، وازکز به دنبال راه‌حل‌های فوری بود. او به سراغ یک فرد خاص رفت: رامون مندز گالین، فیزیکدان هسته ای که بعدها شبکه‌ی برق این کشور را به یکی از پاک‌ترین شبکه‌های برق جهان تبدیل می‌کرد. امروزه، اروگوئه تقریباً به طور کامل از سوخت‌های فسیلی در تولید برق دست کشیده است. بسته به شرایط آب و هوایی، ۹۰ تا ۹۵ درصد از برق این کشور از منابع تجدیدپذیر تأمین می‌شود. در برخی سال‌ها، این رقم به ۹۸ درصد نیز رسیده است.

در آن زمان راه‌حلی که مردم مطرح می‌کردند، ساخت یک نیروگاه هسته‌ای بود اما هر چه گالین بیشتر در این مورد تحقیق می‌کرد، بیشتر متقاعد می‌شد که انرژی هسته‌ای برای اروگوئه راه‌حل مناسبی نیست. او استدلال می‌کرد که به جای آن، باید به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر حرکت کنند. گالین می‌گوید هیچکس باور نمی‌کرد که ما بتوانیم این کار را انجام دهیم. به راه‌حل‌های جدید نیاز داشتیم. باید کارها را به شکل متفاوتی انجام می‌دادیم. گالین ادامه می‌دهد: امروز، حتی اعضای "کابینه وقت" به من می‌گویند وقتی در سال ۲۰۰۸ آن حرف‌ها را در تلویزیون می‌زدید، فکر می‌کردیم چطور می‌خواهیم این شکست را توجیه کنیم؟ به گفته گالین، برای موفقیت به یک «روایت ملی قوی» نیاز بود. حتی اگر مردم به تغییر اقلیم اعتقاد ندارند، به آن‌ها گفتم که این بهترین گزینه است. این ارزان‌ترین راه است و به نوسانات دیوانه‌وار قیمت نفت وابسته نیست.

با تکیه بر این روایت، دولت اروگوئه به دنبال جلب نظر مردم مشکوک به این برنامه بود. یکی از نگرانی‌های اولیه، احتمال از دست رفتن مشاغل در بخش انرژی بود. اما در عوض، حدود ۵۰ هزار شغل جدید ایجاد شد – که رقم قابل توجهی برای کشوری با چنین جمعیت کمی‌به شمار می‌رود. ایده‌ی یک «گذار عادلانه» که در آن کسی از قافله عقب نماند، به اصلی مهم تبدیل شد و اروگوئه تحت رهبری گالین، در طول حدود یک دهه، با نصب تقریباً ۵۰ مزرعه‌ی بادی در سراسر کشور، شبکه‌ی برق را کربن‌زدایی کرد و توان خود را در زمینه‌ی انرژی برق‌آبی تقویت نمود.

علاوه بر انرژی بادی، اروگوئه در توسعه سایر منابع انرژی تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی، انرژی آبی و زیست توده نیز پیشرو بوده است. در سال ۲۰۱۴، دولت اروگوئه برنامه‌ای را برای جایگزینی کامل سوخت‌های فسیلی با منابع تجدیدپذیر تا سال ۲۰۵۰  ارائه کرد.

اروگوئه در سال 2020 میزان 97.7 درصد از برق خود را از منابع تجدیدپذیر تامین نمود که عمدتاً شامل انرژی باد، آب و زیست توده بود.

سهم هر بخش در سال 2020 به شرح زیر است:

 * انرژی باد: 54.6%

 * انرژی آبی: 29.1%

 * زیست توده: 14.1%

* انرژی خورشیدی: 0.1%

اروگوئه در صدر جدول رتبه بندی پروژه‌های نوآورانه انرژی‌های تجدیدپذیر

اروگوئه در زمینه راه‌اندازی پروژه‌های نوآورانه انرژی‌های تجدیدپذیر و ثبت اختراع، در بین 10 کشور برتر جهان قرار دارد. طبق مطالعه ای که خیرا توسط موسسه بین المللی انرژی تجدیدپذیر (IRENA) صورت گرفته، اروگوئه جایگاه هشتمین کشور پیشرفته جهان را در این زمینه به خود اختصاص داده است. این مطالعه ابتکارات کشورهای مختلف را در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر با در نظر گرفتن ثروت و جمعیت آن‌ها مقایسه می‌کند. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که چهار کشور از آمریکای لاتین در میان 10 کشور برتر جهان قرار دارند: شیلی در جایگاه نخست، اکوادور در جایگاه هفتم، اروگوئه در جایگاه هشتم و گواتمالا در جایگاه نهم قرار دارند.

۱۰ کشور برتر این رتبه بندی عبارتند از: شیلی (۹۹ امتیاز)، چین (۹۸)، فیلیپین (۸۱)، قبرس (۷۲)، ایالات متحده (۶۷)، هند (۶۴)، اکوادور (۶۰)، اروگوئه (۵۹)، گواتمالا (۵۷) و کرواسی (56).

با این حال، مطالعه دیگری که توسط مجمع جهانی اقتصاد (WEF) انجام شده است، نشان می‌دهد که رتبه‌ی اروگوئه در زمینه‌ی آمادگی برای گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر برای مقابله با تغییرات آب و هوایی، از رتبه‌ی 23 به 33 سقوط کرده است.

در مجموع، میزان ثبت اختراعات در زمینه‌ی انرژی‌های تجدیدپذیر در جهان 76% افزایش یافته است و این رقم در سال 2021 به 61،790 اختراع رسیده است. شیلی در دوره‌ی بین 2000 تا 2021، با 53% افزایش در ثبت اختراعات انرژی‌های تجدیدپذیر، پیشرفت چشمگیری داشته است. گزارش مذکور می‌گوید تمرکز شیلی بر انرژی سبز در سال‌های اخیر به دلیل حمایت‌های سیاسی و نوآوری‌های تکنولوژیکی شتاب گرفته است. شیلی متعهد شده است که تا سال 2023، 70 درصد از برق خود را از منابع تجدیدپذیر تأمین کند و استراتژی این کشور می‌تواند به عنوان الگویی برای سایر کشورها عمل کند. وضعیت اروگوئه نیز مشابه است، جایی که 98 درصد از انرژی آن از منابع تجدیدپذیر تامین می‌شود و به سمت دومین دوره‌ی گذار انرژی حرکت می‌کند. این گزارش تاکید می‌کند که اروگوئه اغلب به عنوان یک الگوی موفق در پایداری انرژی شناخته می‌شود. گزارش می‌افزاید: «اروگوئه نه تنها منابع انرژی تجدیدپذیری دارد که می‌تواند کل این کشور را تامین کند، بلکه مازاد آن را نیز به کشورهای دیگر آمریکای جنوبی، به ویژه آرژانتین صادر می‌کند.» در آمریکای لاتین، بیش از یک چهارم انرژی اولیه از منابع تجدیدپذیر تأمین می‌شود که دو برابر میانگین جهانی است.

منابع انرژی تجدیدپذیر در اروگوئه

1. انرژی باد:

 * پتانسیل بالا: اروگوئه به دلیل خط ساحلی طولانی و بادهای شدید، پتانسیل بالایی برای تولید برق بادی دارد.

 * مزارع بادی: این کشور در حال حاضر بیش از 50 مزرعه بادی دارد که با ظرفیت بیشتری نیز در حال توسعه است.

 * پروژه "پوئرتو دی پالماس": بزرگترین مزرعه بادی آمریکای لاتین در اروگوئه واقع شده است.

2. انرژی آبی:

 * رودخانه‌ها و سدها: اروگوئه دارای چندین رودخانه و سد است که از آنها برای تولید برق آبی استفاده می‌شود.

 * نیروگاه "سالتو گرانده": بزرگترین نیروگاه برق آبی این کشور 760 مگاوات برق تولید می‌کند.

3. زیست توده:

 * ضایعات کشاورزی و جنگلی: از زیست توده برای تولید برق از طریق سوزاندن یا بیوگاز استفاده می‌شود.

 * استفاده از بیوگاز در حمل و نقل: اروگوئه از پیشگامان استفاده از بیوگاز در حمل و نقل عمومی است.

4. انرژی خورشیدی:

 * از انرژی خورشیدی برای تولید برق به طور فزاینده‌ای در اروگوئه استفاده می‌شود، به خصوص در بخش خانگی و تجاری.

ماتریس تولید انرژی برق از منابع تجدید پذیر در اروگوئه در صورت بارش های معمولی   بادی بایومس (زیست توده) خورشیدی برق- آبی 32 درصد 17 درصد 3 درصد 45 درصد تولید کل برق از منابع تجدید پذیر 97 درصد ماتریس تولید انرژی برق از منابع تجدید پذیر در اروگوئه در صورت بارش های معمولی
بادی	بایومس (زیست توده)	خورشیدی	برق- آبی
32 درصد	17 درصد	3 درصد	45 درصد
تولید کل برق از منابع تجدید پذیر	97 درصد

منبع: موسسه توسعه صادرات و سرمایه گذاری اروگوئه (اروگوئه 21)/ 2024-2023

عوامل کلیدی موفقیت اروگوئه

موفقیت اروگوئه در استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر به چند عامل کلیدی نسبت داده می‌شود:

 * سیاست‌های حمایتی: دولت اروگوئه با ارائه مشوق‌های مالی و مقررات مناسب، به رشد بخش انرژی‌های تجدیدپذیر شتاب بخشیده است. این مشوق‌ها شامل معافیت‌های مالیاتی، یارانه‌ها و تضمین‌های خرید برق می‌شود.

 * منابع طبیعی: اروگوئه از منابع طبیعی مانند باد و خورشید بهره‌مند است که برای تولید انرژی‌های تجدیدپذیر ایده‌آل هستند. این کشور دارای خط ساحلی طولانی با بادهای قوی و همچنین سطوح قابل توجه تابش خورشید است.

 * نوآوری: اروگوئه در زمینه تحقیق و توسعه فناوری‌های جدید انرژی پاک پیشرو بوده و با شرکت‌های بین‌المللی برای ارتقای کارایی سیستم‌های انرژی تجدیدپذیر همکاری می‌کند. این کشور میزبان تعدادی مرکز تحقیقاتی پیشرو در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر است و همچنین از سرمایه‌گذاری در استارت‌آپ‌های این حوزه حمایت می‌کند.

 * آگاهی عمومی: مردم اروگوئه از اهمیت پایداری و استفاده از منابع تجدیدپذیر آگاه هستند و از این ابتکارات حمایت می‌کنند. این آگاهی عمومی از طریق کمپین‌های آموزشی و برنامه‌های مشارکت عمومی ایجاد شده است.

مزایای استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در اروگوئه

 * کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی: اروگوئه با جایگزینی سوخت‌های فسیلی با منابع تجدیدپذیر، امنیت انرژی خود را افزایش داده و انتشار گازهای گلخانه‌ای را به طور قابل توجهی کاهش داده است.

 * ایجاد اشتغال:  بخش انرژی‌های تجدیدپذیر در اروگوئه فرصت‌های شغلی جدیدی ایجاد کرده و به رونق اقتصاد محلی کمک می‌کند.

 * بهبود کیفیت هوا: استفاده از منابع پاک مانند انرژی خورشیدی و بادی، آلودگی هوا را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد و به سلامت عمومی ‌مردم ‌کمک می‌کند.

 * حفاظت از محیط زیست:  با کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، اروگوئه به ‌مبارزه با تغییرات آب و هوایی و ‌حفاظت از محیط زیست برای نسل‌های آینده ‌کمک می‌کند.

چالش‌های پیش رو

 * ذخیره‌سازی:  ذخیره‌سازی انرژی‌های تجدیدپذیر، به خصوص انرژی باد و خورشید،  یکی از چالش‌های اصلی ‌است.

 * ثبات شبکه:  نیروگاه‌های تجدیدپذیر ‌ممکن است ‌متناوب باشند، ‌بنابراین ‌ایجاد ‌شبکه‌ای ‌ثابت ‌برای ‌تامین ‌برق ‌مورد نیاز ‌مصرف‌کنندگان ‌حائز اهمیت ‌است.

 * هزینه‌های اولیه: تاسیس ‌نیروگاه‌های ‌تجدیدپذیر ‌ممکن  است ‌هزینه‌بر ‌باشد، ‌اما ‌با ‌توجه ‌به ‌مزایای ‌بلندمدت ‌آنها، ‌این ‌هزینه‌ها ‌قابل ‌توجیه ‌هستند.

سیاست‌های حمایتی

 * قانون ملی انرژی‌های تجدیدپذیر (2007): مشوق‌های مالی و حمایتی از به توسعه‌دهندگان انرژی‌های تجدیدپذیر.

 * برنامه 100% تجدیدپذیر (2015): هدف تبدیل شدن اروگوئه به اولین کشور 100% تجدیدپذیر تا سال 2030.

 * بازار آزاد برق: امکان فروش مستقیم برق به شبکه برق توسط توسعه‌دهندگان.

در پایان:

تجربه اروگوئه نشان می‌دهد که گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر نه تنها امکان‌پذیر است، بلکه می‌تواند فواید اقتصادی و زیست‌محیطی قابل توجهی به همراه داشته باشد. این کشور به عنوان الگویی برای سایر کشورهایی که به دنبال کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و دستیابی به آینده‌ای پایدارتر هستند، عمل می‌کند.