آخرین وضعیت ذخائر معدنی در ازبکستان

کشور ازبکستان با داشتن مساحت حدود 449 هزار کیلومتر مربع، دومین کشور وسیع منطقه آسیای میانه محسوب می‌شود که دارای معادن و ذخایر زیرزمینی غنی می‌باشد، بطوریکه از لحاظ داشتن برخی مهم ترین انواع منابع معدنی مانند طلا (مقام پنجم)، اورانیوم (مقام دوازدهم)، مس (مقام هشتم)، نمک های پتاسیم (مقام چهارم)، فسفریت و کائولن در میان ده کشور برتر جهان قرار دارد.

 طبق گزارش مرجع  ثبت دولتی ذخایر معدنی در ازبکستان، تاکنون بیش از 2000 نوع ذخیره معدنی از جمله 814 مورد در حوزه مصالح ساختمانی، 624  مورد در بخش آب های زیرزمینی و معدنی، 23 مورد در بخش هیدروکربن‌ها ، 152 مورد  فلزات ، 32 مورد مواد شیمیایی، 30 مورد سنگ های تزینی و 7 مورد زغال سنگ و شیل(سنگ) نفتی کشف شده است. این در حالی است که این میزان اکتشاف تنها حدود 40 درصد از ذخایر معدنی ازبکستان بوده و 60 درصد باقیمانده دست نخورده باقی مانده است.

راهبرد دولت ازبکستان در حوزه معدن:

در راستای تعیین راهبرد دولت ازبکستان در بخش معدن، در قدم اول هیئت وزیران فهرست 111 منطقه معدنی کشور، دارنده 29 گونه مواد معدنی استراتژیک به شرح ذیل را تصویب و  برای فعالیت های اکتشاف زمین شناسی به کمیته مذکور پیشنهاد داد :

1) فلزات گرانبها: 31 منطقه با منابع مورد انتظار : طلا (151 تن) و نقره ( 1200 تن)

2) فلزات غیر آهن:  18 منطقه با منابع مس به میزان 1.6 میلیون تن، روی به میزان 3.9 میلیون تن، سرب به میزان 3.1 میلیون تن و ......  .

3) فلزات نادر: 33 منطقه با منابع عناصر خاکی کمیاب به میزان حدود 1800 تن، قلع با بیش از 1400 تن؛ تنگستن به مقدار بیش از 1 میلیون تن

4) فلزات آهنی: 11 منطقه دارای منابع آهن به میزان 560 میلیون تن؛ منگنز به میزان 1.2 میلیون تن

5) رادیواکتیو: 18 منطقه دارای منابع اورانیوم به میزان بیش از 105 هزار تن.

همزمان با مصوبه هیات دولت ازبکستان، کمیته دولتی زمین شناسی و منابع معدنی این کشور( که در حال حاضر تبدیل به وزارت خانه شده است) مامور گردید که با همکاری شرکت مشاوره ای بین المللی BCG نقشه راه توسعه بخش معدن کشور و جذب مشارکت بخش خصوصی داخلی، همچنین شرکای خارجی را طراحی نماید. در این راستا مناطق و پروژه‌های اولویت دار کشور در حوزه معدن احصاء و به سرمایه گذاران داخلی و خارجی در قالب مناقصه و مزایده ارائه می‌شود. به علاوه در این طرح کلی معیارها و شرایط انتخاب سرمایه گذار،  معرفی شیوه‌های سرمایه گذاری،  تضمین احترام به منافع و حقوق مالکیت سرمایه گذاران و... آورده شده است.

طبق سند بالادستی توسعه ازبکستان 2030، افزایش تولید مس به 3.5 برابر، طلا  به 1.5 برابر، نقره به 3 برابر و اورانیوم به 3 برابر پیش بینی شده است.

سرمایه گذاری و توسعه معادن:

توسعه صنایع معدنی به ویژه طلا و افزایش تولید  ارزش افزوده این فلز گرانبها به یکی از اولویت های سرمایه گذاری ازبکستان تبدیل شده است. بر اساس فرمان ویژه رئیس جمهور ازبکستان ( مصوب سال 2019)، شرکت های بزرگ معدنی و متالورژی ملزم به تهیه گزارش مطابق با استانداردهای بین المللی، افشا و انتشار داده‌های شرکت در مورد مسائل اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی شدند. همچنین بر اساس پیش نویس سند توسعه صنعت زمین شناسی ازبکستان، برای سال های 2024-2020، برنامه ریزی شده که طی پنج سال آینده میزان ذخایر طلای کشف شده به 474 تن افزایش یابد. 45 درصد از کل اعتبارات برای فعالیت های  اکتشافی صرف جستجو، ارزیابی و اکتشاف فلزات گرانبها می‌شود. از نظر زمین شناسی، تنها 20 درصد از خاک ازبکستان مورد مطالعه قرار گرفته است که نشان دهنده پتانسیل بالا برای کشف ذخایر جدید است.

جذب سرمایه گذاری خارجی برای افزایش حجم اکتشافات طلا در دستور کار قرار گرفته است. بر اساس فرمان رئیس جمهور در مورخه 24 می 2017، تسهیل فرآیند توسعه همکاری‌های سرمایه گذاری در زمینه بهره برداری از منابع زیرزمینی به تصویب رسید. در این زمینه  با مصوبه مورخ 31 می 2017 هیأت وزیران، فهرست 111 منطقه مستعد و 29 ذخیره از انواع مواد معدنی دارای اهمیت استراتژیک را برای جذب سرمایه گذاری خارجی به تصویب رساند. بخش مهمی از آنها در حوزه معادن طلا قرار دارند.

دولت ازبکستان در نظر دارد برای توسعه و مدرن سازی صنایع معدنی و طلا بیش از 3.63 میلیارد دلار سرمایه گذاری نماید. برای توسعه معدن طلای مورنتاو بیش از 733 میلیون دلار در نظر گرفته شده است که بخش مهمی از آن توسط شرکت صنایع معدنی و متالورژی نوایی و بخش دیگر از سوی صندوق بازسازی و توسعه ازبکستان تأمین خواهد شد. انجام این پروزه سرمایه گذاری حجم تولید و عرضه سنگ معدن را به 50 میلیون تن در سال افزایش می دهد.

     با اصلاح قوانین و مقررات معدنی، شرکت های خارجی نیز نسبت به سرمایه گذاری در معادن ازبکستان رغبت پیدا کردند. بر اساس قوانین جدید معدنی ازبکستان اشخاص حقیقی و حقوقی می‌توانند نسبت به استخراج معادن بر اساس روندهای قانونی اقدام نمایند. بر اساس اعلام رئیس جمهور ازبکستان؛ فرصت های سرمایه گذاران خارجی در این زمینه همچنان گسترش می یابد. به طور خاص، در این زمینه نرخ مالیات بر معادن مس و طلا از 10 به 7 درصد کاهش یافته است.

     معادن مستعد دارای منابع زیر زمینی از جمله طلا و دیگر فلزات گرانبها توسط کمیته دولتی زمین شناسی و منابع معدنی جمهوری ازبکستان جهت سرمایه گذاری و بهره برداری سرمایه گذاران معرفی و بر اساس مزایده آنلاین به متقاضیان واگذار می‌گردد. تنها برخی از معادن بدون طی شدن روند مزایده و به صورت مستقیم بر اساس تصمیمات ریاست جمهوری و برخی شرایط دیگر به سرمایه گذار واگذار می‌گردد. مجوز حق استفاده از مناطق زیرزمینی برای اجرای فعالیت های اکتشافی فلزات گرانبها توسط وزارت زمین شناسی و منابع معدنی جمهوری ازبکستان برای مدت 3 سال پس از نتایج مزایده الکترونیکی صادر می‌شود.

    طی سال های اخیر شرکت هایی از روسیه، ترکیه، چین، کره جنوبی، ژاپن، کانادا، جمهوری آذربایجان، انگلیس و ...  علاقمندی خود را جهت فعالیت های اکتشافی در این کشور ابراز نموده و با تعدادی از شرکت های این کشورها قراردادهای همکاری در حوزه  اکتشافات زمین شناسی و توسعه ذخایر در ازبکستان منعقد گردیده است؛ از جمله  می‌توان به قرارداد کمیته دولتی زمین شناسی ازبکستان با شرکت روسی جهت انجام فعالیت های اکتشافی معادن مس و طلا در استان نوایی به ارزش 3 میلیون دلار، قرارداد شرکت ترک با کمیته دولتی زمین شناسی برای انجام فعالیت های اکتشاقی دو معدن طلا در سمرقند، موافقتنامه کمیته دولتی زمین‌شناسی ازبکستان با سازمان زمین‌شناسی ترکیه (MTA) و شرکت کانادایی B2Gold جهت انجام مطالعات زمین شناسی و استخراج  طلا و تنگستن در مناطق نوایی و جیزاخ و ... اشاره کرد.

     ازبکستان طی سال های اخیر علاوه بر توجه به مسائل اکتشافی و توسعه معادن فلزات گرانبها، به منظور توسعه صنایع مرتبط با حوزه از جمله صنعت جواهر سازی اقدامات متعددی انجام داده است. در سال 2018 بر اساس مصوبه رئیس جمهور برنامة توسعة بیش از پیش صنایع جواهرسازی ازبکستان برای سال های 2020-2018 را تصویب شد که بر اساس آن اتحادیه صنایع جواهر سازی ازبکستان شکل گرفت و شرکت های صنایع جواهرسازی ازبکستان تا 1 ژانویة 2021 از پرداخت حقوق و عوارض گمرکی جهت واردات دستگاهها، ماشین آلات، قطعات و موادی که در ازبکستان تولید نمی‌شوند معاف شدند.

     در مرحله دوم برنامة اقدامات در جهت توسعة سریع صنعت جواهرسازی در ازبکستان برای سال های 2023-2019 را تصویب شد. طبق این مصوبه تولید کنندگان جواهر حق فروش مستقل جواهرآلات تولیدی خود، تعیین مستقل روش مصرف، نگهداری و ثبت و ... را خواهند داشت. همچنین اشخاص حقیقی می‌توانند جواهرآلات آماده به ارزش بیش از 5 هزار دلار آمریکا را به شرط تکمیل اظهارنامة گمرکی به خارج از ازبکستان منتقل نمایند. در این مصوبه به بانک های تجاری این کشور نیز  حق خرید و فروش آزاد جواهرآلات داده شده است. بر اساس این برنامه دولت موظف شد که تا پایان سال 2020 جهت تأسیس حداقل 2 مرکز تولید و فروش جواهرات در هر استان و حد اقل 10 مرکز تولید و فروش جواهر در شهر تاشکند اقدام کند.

    اخیرا نیز در راستای حمایت از تولید کنندگان صنایع جواهرسازی ازبکستان، تولید کنندگان جواهرات از جمله طلا تا پایان سال 2022 از پرداخت مالیات آکسیز، مالیات ارزش افزوده، مالیات بر دارایی، مالیات بر زمین و مالیات به صندوق های هدفمند دولت معاف شدند. همچنین بر اساس مصوبه رئیس جمهور ازبکستان، در سال جاری میلادی جشنواره بین المللی جواهر سازی به صورت دو سالانه در شهر بخارا برگزار می‌گردد. بر این اساس مقرر شده که نخستین جشنواره  جواهرات  در تاریخ 21 لغایت 25 می 2022 برگزار گردد.

با عنایت به اصلاحات صورت گرفته در حوزه بهره برداری معادن و امکان مشارکت شرکت های خارجی در این حوزه و همچنین توجه ویژه دولت ازبکستان به توسعه صنایع جواهرسازی، ظرفیت ها و فرصت های مناسبی برای حضور در حوزه‌های مذکور فراهم گردیده است.

 

منابع مواد خام معدنی مصالح ساختمانی جمهوری ازبکستان و وضعیت بهره ‎برداری از آن

ردیف	مواد معدنی	تعداد معدن	معادن		واحد اندازه‌گیری	ذخایر (معادن			ذخایر (% درصد)
			در حال بهره‌برداری	عدم بهره‌برداری		کلی	در حال بهره‌برداری	عدم بهره‌برداری	در حال بهره‌برداری	عدم بهره‌برداری
در سراسر کشور		1873	1532	341
1	ورمیکولیت	1	1	0	هزار تن	5032.8	4188.6	844.2	83%	17%
2	گچ و انیدریت	59	43	16	هزار تن	392513.2	289533.3	96473.9	74%	25%
3	سنگ آهک برای تولید آهک	68	59	9	هزار تن	835083.8	678552.7	156531.1	81%	19%
4	مواد خام لیکا	17	11	6	هزار متر مکعب	145521.4	42652.7	102868.7	29%	71%
5	مواد خام کاشی آجری	509	410	99	هزار متر مکعب	618041.8	255656.3	362385.5	41%	59%
6	شن برای امور ساخت و ساز و تولید مواد سیلیکات	62	47	15	هزار متر مکعب	209404.1	107832.5	101571.6	59%	41%
7	مخلوط شن و ماسه	484	420	65	هزار متر مکعب	533725.2	366486.5	167238.7	69%	31%
8	ولاستونیت و مواد فلدسپات	6	4	2	هزار تن	39607.0	7935.9	31671.1	20%	80%
9	سنگ‌های طبیعی برای تزئین	166	122	44	هزار متر مکعب	466796.5	244285.9	222510.6	52%	48%
10	مواد شیشه	33	25	8	هزار تن	190176.5	115261.1	74915.0	61%	39%
11	سنگ‌های ساختمانی	273	228	45	هزار متر مکعب	1101469.3	681153.7	420315.6	62%	38%
12	مواد سیمان	143	123	20	هزار تن	7862878.7	5342505.1	2520373.6	68%	32%
13	مواد اولیه ریخته‌گری سنگ	1	0	1	هزار تن	235926.0	0.0	235926.0	0%	100%
14	مواد اولیه تولید چینی	4	2	2	هزار تن	4507.9	1543.5	2964.4	34%	66%
15	خاک‌رس برای سرامیک‌های درشت	5	3	2	هزار تن	14620.7	4126.1	10494.6	28%	72%
16	مواد اولیه برای الیاف معدنی	12	11	1	هزار تن	108792.5	82790.0	26002.5	76%	24%
17	مواد خام برای رنگ‌های معدنی	5	4	1	هزار تن	3789.6	1611.3	2178.3	43%	57%
18	مواد خام برای احداث سدها	8	4	4	هزار نتر مکعب	41125.5	3934.6	37190.9	10%	90%
19	کائولین	6	6	0	هزار تن	1297990.3	1295580.6	2409.7	100%	0%
20	سنگ‌های کرتاسه	5	4	1	هزار تن	8985.6	5302.2	3683.4	59%	41%
21	سنگ‌های دیواری	5	5	0	هزار متر مکعب	14435.6	10084.4	4351.2	70%	30%

 

اعلام گردیده است که علاقمندان به حضور در حوزه صنایع و معادن ازبکستان می‌توانند با مراجعه به سایت کمیته دولتی زمین شناسی ازبکستان به آدرس  www. Uzgeolcom.uz/en با پروژه‌های پیشنهادی و معرفی شده این کشور جهت همکاری آگاهی یابند.