نگاهی به تجارت خارجی ترکیه

امروزه تجارت خارجی یکی از شاخص های مهم در روند توسعه اقتصادی کشورها به شمار می رود که به تبع آن، توسعه بازرگانی خارجی، توسعه صادرات، حضور در بازارهای جهانی و تاثیر گذاری بر روند های تجارت بین الملل و به موازات آن، افزایش نفوذ در تحولات سیاسی و بین المللی و منطقه ای از اهداف اصلی دیپلماسی اقتصادی کشورها در سیاست خارجی محسوب می‌شود .

در این میان، ترکیه به عنوان یکی از کشورهای در حال توسعه و در عین حال جزو 20 اقتصاد بزرگ جهان، در سال 2023  موفق به نیل به برنامه هدفگذاری خود در تجارت خارجی  شد که  موفقیت در تجارت خارجی این کشور حائز اهمیت است. در گزارش حاضر تجارت خارجی ترکیه در سال 2023 مورد  تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد تا تصویر و شناخت روشن تری از اهداف، گرایش ها و رویکرد های این کشور در تجارت خارجی و دیپلماسی اقتصادی ترسیم گردد.

کل تجارت خارجی ترکیه  در سال 2023

حجم کل تجارت خارجی ترکیه در سال   2023 حدود 617.6 میلیارد دلار بوده است که  255.8 میلیارد دلار آن صادرات  ترکیه به کشورهای جهان و 361.8 میلیارد دلار آن نیز واردات  ترکیه از سایر کشورها بوده است. در مجموع، تجارت خارجی  ترکیه در سال 2023 در مقایسه با 2022 تفاوت زیادی نداشته است و صرفا واردات ترکیه نیم درصد کاهش و صادرات این کشور نیز نیم درصد افزایش داشته است بدین ترتیب در تجارت خارجی ترکیه در سال 2023 تفاوت چندانی با 2022  مشاهده نمی‌شود.

همچنین در سال 2023 تراز تجاری ترکیه منفی  106 میلیارد دلار به ضرر ترکیه بوده و بدین ترتیب واردات این کشور نسبت به صادرات آن، 106 میلیارد دلار بیشتر بوده است که قابل توجه می‌باشد.

مهمترین بلوک های منطقه ای شرکای تجاری ترکیه در 2023

 الف- مهمترین بلوک های منطقه ای برای صادرات ترکیه در سال 2023  :

1- مجموع اروپا و اتحادیه اروپا 56 درصد ( اتحادیه اروپا 40 درصد و سایر کشورهای اروپایی 16 درصد) از مقصد صادراتی ترکیه را به خود اختصاص داده اند و بدین ترتیب  این مجموعه مهمترین شریک تجاری ترکیه و بزرگترین بازار مقصد برای کالاهای این کشور بوده است . جمع صادرات ترکیه در سال 2023 به  اروپا و اتحادیه اروپا  حدود 143 میلیارد دلار بوده که 104 میلیارد دلار آن به اعضای اتحادیه اروپا ( 27 کشور) و 40 میلیارد دلار نیز به سایر کشورهای اروپایی بوده است لذا  مقصد 40 درصد از کالاهای ترکیه به کشور های عضو اتحادیه اروپا و 15 درصد نیز به سایر کشورهای اروپایی بوده  که رقم قابل توجهی است و البته در سال 2023 نسبت به 2022 حدود 9.5  درصد نیز افزایش داشته است.

 2- بعد از اروپا و اتحادیه اروپایی، در سال 2023  مجموع کشورهای آسیایی و خاورمیانه و خاور نزدیک دومین بلوک اقتصادی و شریک تجاری برای هدف بازارهای صادراتی ترکیه بوده است که این مقدار 25 درصد(خاور نزدیک و میانه 17.9 درصد و سایر کشورهای آسیایی 7.5 درصد بوده است ) ازمجموع صادرات ترکیه محسوب می‌شود که بدین ترتیب صادرات ترکیه به  این بلوک اقتصادی جمعا حدود 64 میلیارد دلار بوده که از این رقم،  صادرات به کشورهای خاور نزدیک و میانه حدود 45 میلیارد دلار و به سایر کشورهای آسیایی نیز 19 ملیارد دلار بوده و در مجموع 25 درصد صادرات ترکیه در سال 2023 به این بلوک اقتصادی بوده است. 

 3-  سومین بلوک اقتصادی برای مقصد صادراتی کالاهای ترکیه  در سال 2023 ،  قاره آمریکا ( آمریکای شمالی، مرکزی و جنوبی) با 21.51 میلیارد دلار یعنی 8.6 درصد بوده است که در این میان، آمریکای شمالی 16.5 میلیارد دلار ( 6.5 درصد ) ، آمریکای جنوبی با 2.5 میلیارد دلار  ( یک درصد) و آمریکای مرکزی و منطقه کاراییب با 2.7 میلیارد دلار ( 1.1 درصد ) بوده است.

4- قاره افریقا نیز با رقم حدود 21 میلیارد دلار و 8.4 درصد چهارمین بلوک اقتصادی  برای صادرات محصولات ترکیه بوده است که منطقه شمال  افریقا 13 میلیارد دلار ( 5.3 درصد ) و سایر کشورهای آفریقایی با 8 میلیارد دلار (3.1  درصد ) در ردیفهای بعدی قرار دارند.

  5- استرالیا  و نیوزلند با مجموع یک میلیارد دلار ( 4 دهم درصد) و سایر کشورها نیز با 2.2 میلیارد دلار ( 9 دهم درصد)  در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

ب- مهمترین بلوک های منطقه ای برای واردات ترکیه  از آنها در سال 2023 

• در سال 2023 ، در بخش واردات ترکیه نیز سهم مجموع اروپا و اتحادیه اروپا 52 درصد ( اتحادیه اروپا 29 درصد و سایر کشورهای اروپایی 22 درصد) بوده است و بدین ترتیب  اروپا و اتحادیه اروپا مهمترین شریک تجاری ترکیه و بزرگترین گروه کشوری برای صادرات به ترکیه بوده است.  جمع واردات ترکیه در سال 2023 از  اروپا و اتحادیه اروپا  حدود 184 میلیارد دلار بوده که 106 میلیارد دلار آن از اعضای اتحادیه اروپا ( 27 کشور) و 78 میلیارد دلار نیز از سایر کشورهای اروپایی بوده است بدین ترتیب بیش از 50 درصد از واردات ترکیه از اروپا بوده که رقم قابل توجهی است.
•  مجموع کشورهای آسیایی و خاورمیانه و خاور نزدیک هم دومین بلوک اقتصادی و شریک تجاری برای واردات ترکیه در سال 2023 بوده است که این مقدار 32 درصد( یعنی خاور نزدیک و میانه 7 درصد و سایر کشورهای آسیایی 25 درصد بوده است ). همچنین واردات ترکیه از  این بلوک اقتصادی جمعا حدود 125 میلیارد دلار بوده که  از این رقم ،  واردات از کشورهای خاور نزدیک  و میانه حدود 25 میلیارد دلار و از سایر کشورهای آسیایی نیز 90 میلیارد دلار بوده است. 
• سومین بلوک اقتصادی برای واردات  کالاهای مورد نیاز ترکیه،  قاره آمریکا ( آمریکای شمالی، مرکزی و جنوبی) با 25.5 میلیارد دلار یعنی حدود  7 درصد بوده است که در این میان  آمریکای شمالی 17 میلیارد دلار ( 4.5 درصد ) ، آمریکای جنوبی با 7 میلیارد دلار  ( 2 درصد) و آمریکای مرکزی و منطقه کاراییب با 1.4 میلیارد دلار (4 دهم درصد ) بوده است.
•  قاره افریقا نیز با رقم حدود 10 میلیارد دلار و حدود 3   درصد چهارمین بلوک اقتصادی برای واردات محصولات توسط ترکیه بوده است که افریقای شمالی 7 میلیارد دلار ( 2 درصد ) و سایر کشورهای آفریقایی با 3 میلیارد دلار (1 درصد) در ردیف های بعدی قرار دارند.
• استرالیا  و نیوزلند هم با مجموع یک میلیارد  و 200 میلیون دلار ( 3 دهم درصد) در واردات ترکیه سهیم بوده اند.
•  سایر کشورها نیز با 24 میلیارد دلار (  حدود 7 درصد )  در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

مهمترین کشورهای شریک  تجاری ترکیه درسال  2023:

مهمترین کشورهای وارد کننده از ترکیه در سال 2023

در سال 2023 ، مهمترین کشورهای وارد کننده از ترکیه به  عنوان 5 شریک اول در واردات از این کشور عبارتند بودند از  :

• آلمان با 8.2 درصد، 2- آمریکا با 5.8 درصد ، 3- عراق با 5 درصد ، 4- انگلیس 4.9 درصد و ایتالیا با 4.8 درصد.

مهمترین کشورهای صادر کننده به ترکیه در سال 2023

 در سال 2023 ، مهمترین کشورهای صادر کننده به ترکیه به  عنوان 5 شریک اول در صادرات به  این کشور عبارتند بودند از:

• روسیه با 12.8 درصد ، 2 - چین با 12.4 درصد، 3- آلمان با 7.9 درصد ، 4- سوییس با 5.5 درصد 5-آمریکا 4.4 درصد.

 مهمترین اقلام و کالاهای صادراتی و وارداتی  ترکیه در سال 2023

 مهمترین کالاهای صادراتی ترکیه در سال 2023 عبارتند از:

• اتومبیل حمل و نقلی(Vehicles) ( بجز راه آهن و واگن تراموا )  و قطعات مربوطه: 30.8 میلیارد دلار ( افزایش 15 درصدی نسبت به سال قبل)
• بویلرها، ماشین آلات و لوازم مکانیکی و قطعات مربوطه: 25 میلیارد دلار( افزایش 11درصدی نسبت به سال قبل)
• سوخت های معدنی، روغن‌های معدنی و محصولات مرتبط : 16.4 میلیارد دلار( بدون کاهش و افزایش قابل توجه نسبت به سال قبل)
• ماشین آلات و تجهیزات الکتریکی و قطعات مربوطه: 15.3 میلیارد دلار( افزایش 12درصدی نسبت به سال قبل)
• پلاستیک و اقلام مربوطه : 10.5 میلیارد دلار( کاهش 8 درصدی نسبت به سال قبل)
• سنگ های قیمتی و فلزات قیمتی : 13.6 میلیارد دلار( افزایش 33 درصدی نسبت به سال قبل)
• اقلام آهن و فولاد : 10 میلیارد دلار( کاهش 6.6 درصدی نسبت به سال قبل)
• آهن و فولاد : 8.8 میلیارد دلار ( افزایش 39درصدی نسبت به سال قبل)
• اقلام بافته شده ( مثل پوشاک و البسه ) و محصولات مرتبط : 10.2 میلیارد دلار( کاهش 4.4 درصدی نسبت به سال قبل)
• اقلام بافته نشده ( مثل پارچه و نساجی) : 8 میلیارد دلار( کاهش 5 درصدی نسبت به سال قبل)

مهمترین کالاهای وارداتی ترکیه در سال 2023 عبارتند از :

• سوخت های معدنی ، روغن‌های معدنی و محصولات مرتبط: 69 میلیارد دلار ( با کاهش حدود 28 درصدی)
• بویلرها، ماشین آلات و لوازم مکانیکی و قطعات مربوطه: 49.9 میلیارد دلار( افزایش 18 درصدی نسبت به سال قبل)
• اتوموبیل حمل و نقلی(Vehicles) ( بجز راه آهن و واگن تراموا )  و قطعات مربوطه : 27.8 میلیارد دلار ( افزایش 29 درصدی نسبت به سال قبل)
• آهن و فولاد : 24 میلیارد دلار( کاهش 14 درصدی نسبت به سال قبل)
• ماشین آلات و تجهیزات الکتریکی و قطعات مربوطه : 32 میلیارد دلار ( افزایش 82 درصدی نسبت به سال قبل)
• سنگ های قیمتی و فلزات قیمتی: 33.9 میلیارد دلار ( افزایش 44درصدی نسبت به سال قبل)
• پلاستیک و اقلام مربوطه : 16 میلیارد دلار( کاهش 14 درصدی نسبت به سال قبل)
• مواد شیمایی ارگانیک: 9 میلیارد دلار( کاهش 17 درصدی نسبت به سال قبل)
• اقلام مربوط به عکاسی، بینایی سنجی، فیلمبرداری و سینما: 6.4 میلیارد دلار ( افزایش 23 درصدی نسبت به سال قبل)
• هواپیما و قطعات مربوطه: 6.2 میلیارد دلار ( کاهش 18 درصدی نسبت به سال قبل)

 ترکیب کالایی صادرات  و واردات ترکیه در سال 2023

• ترکیب کالایی صادرات ترکیه در سال 2023 :

 از مجموع 255.8 میلیارد دلار صادرات ترکیه در سال 2023 ، حدود 33.6 میلیارد دلار آن کالاهای سرمایه ای ، 129 میلیارد دلار آن کالاهای واسطه ای، 90.7 میلیارد دلار آن کالاهای مصرفی و 2.2 میلیارد دلار نیز سایر کالاها بوده است لذا کالاهای واسطه ای و مصرفی بیشترین مقدار از صادرات ترکیه بوده است.

• ترکیب کالایی واردات ترکیه در سال 2023 :

 از مجموع 8/361 میلیارد دلار  واردات ترکیه در سال 2023 ، حدود 5/52 میلیارد دلار آن کالاهای سرمایه ای ، 261 میلیارد دلار آن کالاهای واسطه ای و  6/47 میلیارد دلار آن کالاهای مصرفی بوده و فقط 272 میلیون دلار هم سایر کالاها بوده است لذا  به ترتیب کالاهای واسطه ای و سرمایه گذاری و  مصرفی بیشترین مقدار از واردات ترکیه بوده است.

 هدف گذاری تجارت خارجی ترکیه :

 

• دولت ترکیه برای تجارت خارجی خود از سال 2022 تا 2025 هدفگذاری کرده است که به شرح زیر می‌باشد:
• سال 2022 : صادرات 254 میلیارد دلار – واردات 364 مییلارد دلار ( که هدف محقق شده است)
• سال 2023 : صادرات 265 میلیارد دلار – واردات 345 میلیارد دلار( که هدف محقق شده است)
• سال 2024 : صادرات 285 میلیارد دلار – وادرات363 میلیارد دلار ( هدفگذاری)
• سال 2025 : صادرات 305 میلیارد دلار – واردات 384 میلیارد دلار ( هدفگذاری )

منبع: آمار منتشره وزارت تجارت و موسسه آمار ترکیه