آمار واردات و صادرات محصولات مهم کشاورزی، لبنی و پروتئینی روسیه در سال 2023

صادرات محصولات کشاورزی روسیه به طور فعال در حال رشد است و درآمدهای بودجه فدرال از فروش مواد غذایی مازاد در بازارهای جهانی پس از درآمدهای نفت و گاز در رتبه دوم قرار دارد. در سال 2023، روسیه 43 میلیارد دلار محصولات کشاورزی صادر نمود که در مقایسه با مدت مشابه 14 درصد افزایش یافت و محصولاتی همچون غلات و حبوبات، روغن‌های گیاهی، پودر شیر، دانه‌های روغنی و گوشت از عمده کالاهایی بود که باعث رشد صادرات روسیه در سال گذشته شدند.

به گفته کارشناسان، دو عامل اصلی بر افزایش عرضه مواد غذایی از روسیه به بازار جهانی تأثیرگذار بوده است.  نکته اول و اصلی، توسعه موفقیت آمیز بخش کشاورزی روسیه است. به دلیل تحریم های اعمال شده غرب بر علیه این کشور و تحریم صادرات محصولات از کشورهای غیردوست از یک سو و حمایت دولت از تولیدکنندگان محصولات کشاورزی، راندمان تولید و تجهیزات با فناوری‌های جدید را افزایش داد و سرمایه گذاری خصوصی نیز به صنایع مربوط به این بخش سرازیر شد. در عین حال، پیشنهادات صادرکنندگان روسی نه تنها شامل غلات سنتی و روغن‌های گیاهی، بلکه انواع دیگر محصولات نیز می‌شود. این روند به سمت تولید محصولات آماده صادراتی از جمله گروه‌های گوشت و لبنیات در حال چرخش می‌باشد. نکته دوم این واقعیت است که تقاضای کلی برای غذا در جهان هم از سوی کشورهای فقیر و هم از سوی کشورهای ثروتمند وجود دارد.

بر اساس واقعیت های کنونی، روسیه صادرات محصولات کشاورزی خود را به سمت کشورهای دوست تغییر جهت داده است و این امکان، گسترش جغرافیای توزیع و عرضه گوشت به 41 کشور را در سال 2022 فراهم کرد و در سال 2023 نیز حق عرضه 9 نوع فرآورده غذایی دیگر به 5 کشور به دست آمد. علاوه بر این، دولت فدراسیون روسیه سیاست فعالی را برای رفع موانع و محدودیت های بهداشت گیاهی در صادرات محصولات دنبال کرد.

نتایج حاصله از صادرات محصولات کشاورزی روسیه در سال 2023

1 ) صادرات غلات

بر اساس گزارش بلومبرگ، روسیه به لطف عملکرد بالا و هزینه‌های تولید پایین، موقعیت پیشرو خود را در بازار گندم در سال 2023 تثبیت کرده است و اکنون می‌تواند حداقل سطح قیمت غلات را تعیین کند. طبق گزارش Rosstat، برداشت غلات در سال 2023 بالغ بر 142.6 میلیون تن بود. در همین زمان 92.8 میلیون تن گندم جمع آوری شد. برای تثبیت قیمت ها در بازار داخلی، دولت روسیه محدودیت های موقتی را برای صادرات برنج و گندم دوروم اعمال کرد.

بر اساس گزارش سرویس گمرک فدرال، عرضه غلات به بازار خارجی در سال 2023 از ارقام سال گذشته فراتر رفته است. صادرات غلات و محصولات غلات تا اواسط دسامبر به حدود 80 میلیون تن رسید که 58 درصد بیشتر از نتایج سال 2022 است. حجم عمده محموله‌ها به کشورهای دوست تونس، برزیل، یمن، تانزانیا و غیره است. صادرات در سال گذشته همچنین به کشورهای اورآسیا از جمله بلاروس (+48%)، قزاقستان (+43%) و قرقیزستان (+44%) افزایش یافته است. صادرات نخود به کشورهای الجزایر، کره شمالی، پرتغال، هند و مجارستان و صادرات ذرت به ونزوئلا، صربستان، مصر، قطر و عمان آغاز شد. عرضه گندم به اندونزی با حجم سالانه 11 میلیون تن از سر گرفته شده است.

یکی از رویدادهای مهم سال گذشته حذف برخی از محدودیت های بهداشت گیاهی ویتنام در واردات گندم روسیه بود که قبلاً منجر به کاهش عرضه شده بود. در طول سال گذشته سرویس فدرال روسلخودنادزور بعنوان ناظر سلامت غذایی روسیه اقدامات گسترده ای برای رفع موانع صادرات غلات به بازار چین انجام داد که در نتیجه، الزامات بهداشت گیاهی برای نخود، ذرت و برنج روسی مورد توافق طرفین قرار گرفت و تا 17 دسامبر 5.5 میلیون تن به چین صادر شد که 3 برابر بیشتر از سال قبل است. علیرغم آن با توجه به اینکه در سال زراعی 2022/2023، چین 12 میلیون تن گندم از استرالیا، کانادا و ایالات متحده آمریکا وارد کرد ( با تولید سالانه خود 137 میلیون ) روسیه تنها توانست 0.5 درصد بازار واردات این کشور را به خود اختصاص دهد که بغیر از برخی محدودیت های بهداشتی، به گفته کارشناسان صادرات به دلیل لجستیک نیز با مشکل مواجه است.

2 ) روغن گیاهی

بر اساس آمار اتحادیه چربی و روغن، روسیه در سال 2023 به میزان 10.5 میلیون تن چربی و فرآورده‌های روغنی صادر کرده است. این عرضه نسبت به سال قبل 29 درصد رشد داشته است. حجم اصلی محموله‌ها شامل روغن آفتابگردان به میزان 6.3 میلیون تن و صادرات روغن کلزا بالغ بر 1.5 میلیون تن می‌باشد و میزان کنجاله صادراتی نیز در سال گذشته تا 4 میلیون تن اعلام شده است. افزایش صادرات به دلیل رکورد برداشت دانه‌های روغنی در سال 2023، افزایش صادرات قابل توجه محموله‌های دریایی به چین و هند و همچنین گسترش روابط با واردکنندگان پیشرو این محصول در بازار جهانی اعلام گردید.

3 ) آرد 

بر اساس گزارش مرکز فدرال "Agroexport"، روسیه در سال 2023 بیش از 1.1 میلیون تن آرد صادر کرده است که 36 درصد بیشتر از فصل قبل می‌باشد. خریداران اصلی این فرآورده کشاورزی عراق، افغانستان و گرجستان هستند و در مقایسه با سال 2021، صادرات 4.2 برابر افزایش یافته است.

4 ) میوه و سبزیجات 

طبق گزارش سرویس فدرال روسلخودنادزور بعنوان ناظر سلامت غذایی روسیه، صادرات سبزیجات و میوه جات در سال 2023 نسبت به مدت مشابه سال قبل 55 درصد رشد داشته است که  به ویژه 326 هزار تن سیب زمینی، 87 هزار تن سیر و پیاز و 15 هزار تن محصول ریشه ای صادر شده است.

5 ) گوشت و تخم مرغ

بر اساس گزارش انجمن ملی گوشت، روسیه در سال 2023 بیش از 750 هزار تن گوشت به ارزش تقریباً 2 میلیارد دلار صادر کرده است. در مقایسه با سال گذشته، عرضه گوشت خوک به ویتنام تقریباً 2 برابر و به ارمنستان و صربستان 4 برابر افزایش یافته است. افزایش صادرات گوشت خوک تقریباً 70 درصد، محموله‌های گوشت اسب 22 درصد و محموله‌های گوشت بره تقریباً 9 برابر افزایش یافت.

در نیمه اول سال، صادرات گوشت طیور به مشتریان ثابت در چین، ویتنام، آذربایجان، بنین، بلاروس و قزاقستان به طور سنتی در سطح بالایی باقی مانده است. عرضه تخم مرغ خوراکی نیز 1.5 برابر افزایش یافت و حجم خرید در قرقیزستان و قزاقستان نیز روندی صعودی داشت. با این حال، در بازار داخلی قیمت گوشت مرغ و تخم مرغ به شدت افزایش یافته است. بنابراین، طبق گزارش مرکز آمار  Rosstat، قیمت تخم مرغ خوراکی از ابتدای سال 2023 تا نوامبر 36.54 درصد افزایش یافته است. دلیل گران شدن گوشت مرغ و تخم مرغ این است که همه اقلام مورد نیاز برای تولید آنها از جمله تجهیزات، ویتامین‌ها، داروهای دامپزشکی و سایر مواد تشکیل دهنده با نرخ تورم بالا از اتحادیه اروپا به ارز خریداری می‌شود.

همچنین باید در نظر گرفت که در سال 2023، یک اپیدمی آنفولانزای پرندگان در تعدادی از مناطق رخ داد که باعث کمبود و افزایش قیمت مرغ شد. برای کاهش سرعت افزایش قیمت ها، دولت فدراسیون روسیه اقداماتی را انجام داد که در نتیجه این کالاها به طور موقت صادرات جای خود را به واردات داد. برای تسریع در تثبیت قیمت ها، انتظار می رود گوشت مرغ و تخم مرغ از کشورهای دوست با هزینه صفر وارد روسیه شود.

6 ) ماهی 

بر اساس گزارش انجمن شیلات سراسر روسیه، این کشور در پایان سال 2023 به میزان 2.3 میلیون تن محصولات ماهی به بازار جهانی صادر نمود که با میزان صادرات در سال 2022 تفاوت چندانی نداشت.

7 ) فرآورده‌های لبنی 

روسیه در 9 ماهه نخست سال گذشته میلادی به میزان 704 هزار تن فرآورده‌های لبنی صادر نمود که در مقایسه با مدت مشابه در سال 2022، رشد صادرات 12 درصدی را بهمراه داشت. در عین حال سهم صادرات انواع پنیر از کل ارزش صادرات 24 درصد است که وارد کنندگان اصلی آن کشورهای قزاقستان، ازبکستان، بلاروس از مجموعه کشورهای مشترک المنافع و همچنین چین و مغولستان هستند.

نتایج حاصله از واردات محصولات کشاورزی روسیه در سال 2023

روسیه به طور کلی تلاش می نماید تا محصولات غذایی اساسی و اصلی را برای خود فراهم می‌کند و اگرچه سهم صادرات محصولات کشاورزی از حجم کل تجارت خارجی کشور در سال‌های اخیر رو به افزایش بوده است، سهم واردات در خرده‌فروشی مواد غذایی به دلیل رشد تولیدات کشاورزی در کشور رو به کاهش است. به عنوان مثال، در سال 2023، حجم واردات سیب زمینی و سبزیجات تقریباً 10 درصد، محصولات لبنی 21.4 درصد و روغن پالم 5.7 درصد کاهش یافت. اما همه محصولات غذایی را نمی‌توان در داخل تولید کرد و روند واردات آنرا کاهش داد. به عنوان مثال قهوه، کاکائو، برخی از انواع ماهی و میوه‌ها به دلیل شرایط نامناسب آب و هوایی در روسیه تولید نمی‌شوند. در سال 2023، روسیه نسبت به سال های گذشته قهوه، ماهی و مرکبات بیشتری خریداری کرد.

1 ) قهوه 

واردات قهوه با عنایت به مصرف قابل توجه آن در روسیه هر سال در حال افزایش است. در نیمه اول سال 2023، روسیه 158 هزار تن قهوه وارد کرد که 20 درصد بیشتر از مدت مشابه در سال 2022 است. تامین کننده اصلی قهوه این کشور، ویتنام است که 46 درصد از واردات را به خود اختصاص داده است. در رتبه دوم برزیل قرار دارد که 20 درصد دیگر سهم داشته است. مابقی عرضه توسط کشورهای اتیوپی، هندوراس، هند، اندونزی، کلمبیا و اوگاندا انجام می‌شود.

2 ) ماهی 

خودکفایی روسیه در محصولات ماهی بیش از 150 درصد است. بر اساس گزارش آژانس فدرال شیلات فدراسیون روسیه، واردات ماهی به روسیه در 11 ماه سال 2023 به 547 هزار تن رسیده است. این نشان دهنده افزایش حجم واردات است که در سال 2022 به شدت به 340 هزار تن کاهش یافت. شاخص های سال 2023 نزدیک به سطح 2021 ( 600 هزار تن ) است. واردات انواع ماهی‌ها بغیر از فیله ماهی هیک و ماهی سفید افزایش داشته است. ماهی خال مخالی ( Pacific Mackerel  )، شاه ماهی اقیانوس اطلس و ماهی کاپلین ( capelin  ) که بیشترین محبوبیت را در بین مردم روسیه دارند، وارداتی می‌باشند. بیشترین واردات مربوط به ماهی قزل آلا بود که سهم آن بیش از 50 درصد از حجم واردات را به خود اختصاص می دهد که ماهی قزل آلای ترکیه، فیله سالمون شیلیایی و ماهی قزل آلا شانک صورتی (کخو)  هستند. گونه‌های گرمسیری میگو، ماهی تن، ماهی دوردان و سالمون نیز از کشورهای ترکیه، شیلی، آرژانتین، اکوادور، ویتنام، هند و چین وارد می‌شوند.

3 ) نارنگی 

مجموع عرضه این میوه در بازار مصرف روسیه به 900 هزار تن می رسد و تولیدکنندگان روسی به دلیل فضای محدود باغی نمی‌توانند چنین نیازهایی را تامین کنند. برداشت از باغات جمهوری داغستان و شهر سوچی استان کراسنودار از 3 هزار تن تجاوز نمی‌کند. تامین کننده اصلی مرکبات روسیه ترکیه است که بیش از نیمی از کل واردات بازار روسیه را به خود اختصاص می دهد و مابقی آن نیز از پاکستان، چین، امارات و کشورهای آفریقایی تامین می‌شد. در سال 2023، عرضه مرکبات از آبخازیا به میزان،  نارنگی 70٪ و لیمو62٪ افزایش یافت.

4 ) میوه‌ها و انواع توت ها 

در سال 2023، 1.682 میلیون تن محصول میوه و توت در مزارع تجاری برداشت شد. این داده‌ها توسط اتحادیه ملی میوه و تره بار ارائه شده است. بیش از 80 درصد از تولیدات مربوط به مناطق فدرال قفقاز جنوبی و شمالی بود. در ساختار محصولات زراعی، 95 درصد را سیب و بقیه را میوه‌های گلابی و به تشکیل می دهند.

خودکفایی روسیه در میوه‌ها و انواع توت ها بیش از 47 درصد نیست که رقم کمتر از رقم تعیین شده توسط دکترین امنیت غذایی (60 درصد) است. پس از آنکه طی سال 2023، تحریم واردات این محصولات از کشورهای غیردوست در واکنش به تحریم ها اعمال شد دولت روسیه برای برای حل این مشکل، مسیری را برای افزایش سالانه سطح کاشت میوه و توت تعیین کرده است. در سال 2023 حدود 11 هزار هکتار باغ جدید کاشته شده است و مساحت کل به 455 هزار هکتار رسید و طبق برنامه در سال های آتی، تعداد اراضی مورد نظر افزایش می یابد.

منبع :  رسانه‌های نوشتاری روسیه