روابط تجاری روسیه با آفریقا

در سالهای اخیر و فارغ از تحولات دو سال گذشته در منطقه، تجارت بین روسیه و کشورهای آفریقایی همواره روندی صعودی داشته است اما دولتمردان و تحلیل گران اقتصادی بر این باورند که ظرفیت های بالقوه بیشتری برای همکاری وجود دارد تا بتوانند در آینده ای نه چندان دور، روابط تجاری را به سقف 40 میلیارد دلار برسانند.نکته حائز اهمیت در این امر اینکه کمتر از 20 درصد از مناسبات تجاری روسیه با 44 کشور آفریقایی و مابقی آن با ده کشور مصر، الجزایر، مراکش، سنگال، آفریقای جنوبی، نیجریه، تونس، اوگاندا، ساحا عاج و کنیا می‌باشد.

بر اساس برآوردهای اولیه، در پایان دومین نشست روسیه و آفریقا که در شهر سنت پترزبورگ برگزار گردید شرکت کنندگان  در اجلاس، 92 توافقنامه به ارزش حداقل 1.004 تریلیون روبل ( حدود 10 میلیارد یورو ) امضا کردند که برخی از قابل توجه ترین توافقات مربوط به راه اندازی یک منطقه صنعتی روسیه برای صادرات به تمام آفریقا در منطقه کانال سوئز، پیشنهاد ایجاد کمیسیون‌های مشترک و نمایندگی‌های تجاری با فدراسیون روسیه، مراودات مالی به ارزهای ملی و شهرک سازی با آفریقا می‌باشد. در شرایط افزایش تحریم‌های غرب، روسیه به دنبال یافتن بازارهای جدیدی برای فروش کالاها و خدمات خود و همچنین تامین منابع جدید مواد خام برای اقتصاد خود ( طلا، نقره، تنگستن، نفت، مس و غیره) خواهد بود.

البته بر اساس اعلامیه نهایی دومین اجلاس سران روسیه و آفریقا، دو کشور علاوه بر توافقات اقتصادی در مورد بیش از 70 موضوع از جمله مقابله مشترک با استعمار نو با اشکال تهاجمی ناسیونالیسم و نژادپرستی، مخالفت با تحریم های یک جانبه و ثانویه، مخالفت با مسدود کردن ذخایر طلا و ارز دولتی، همبستگی بیشتر بین روسیه و آفریقا با تعامل در حوزه‌های آموزشی، فرهنگی و مذهبی، سیاست چندفرهنگی، ایده دنیای چندقطبی و ایجاد روابط بر اساس برابری به توافق رسیدند.

پیشنهاد دو برابر کردن مبادلات تجاری بین روسیه و کشورهای آفریقایی از 20 میلیارد دلار به 40 میلیارد دلار در عرض چهار سال یک هدف بلندپروازانه است، اما به زعم دولتمردان و تحلیل گران اقتصادی این امر کاملاً قابل دستیابی است که این موضوع می‌تواند از طرق مختلف از جمله تجارت، سرمایه گذاری، انرژی، کشاورزی، مراقبت های بهداشتی، راه اندازی یک منطقه صنعتی روسیه در منطقه کانال سوئز، ایجاد کمیسیون‌های ویژه برای همکاری با فدراسیون روسیه و انجام ماموریت های تجاری در هر کشور آفریقایی به دست آید.

در حال حاضر حجم مناسبات تجاری روسیه با آفریقا کم می‌باشد که یکی از دلایل اصلی آن این است که جنگ روسیه با اوکراین و متعاقب آن اعمال تحریم‌های همه جانبه توسط آمریکا و غرب، عمدتاً کارآفرینان روسی کشورهای اروپایی  را به عنوان تامین کنندگان کلیدی خود در نظر داشتند. در دوران پساتحریم که مشاغل مختلف روسیه و کشورهای آفریقایی تا حدود همکاری‌های خود را آغاز کردند، دو چالش لجستیکی و نقل و انتقال پول حاصل از تجارت از عمده موانع توسعه تجارت فیمابین می‌باشد.

در حال حاضر که پرداخت به دلار غیرممکن است شاید روسیه بتواند از تجربه خود در استفاده از یوآن چین در روابط تجاری با این کشورها بهره برداری نماید البته علاوه بر چالش هایی که به آنها آشاره شد بسیاری از خریداران آفریقا به دلیل خطر تحریم‌های ثانویه، از پرداخت به روسیه می ترسند.

در ادامه گزارش بصورت اجمالی به شرکای تجاری اصلی روسیه در قاره آفریقا اشاره می‌شود. نکته حائز اهمیت آنکه سرویس گمرک فدرال روسیه پس از آغاز تحریم ها، اطلاعات تجارت بین المللی خود با دیگر کشورها را منتشر نمی‌کند لذا آخرین اطلاعات کشف مرتبط با سال 2021 و قبل از آغاز جنگ می‌باشد که بشرح ذیل است :

1 ) مصر

جمهوری عربی مصر به طور سنتی از نظر مبادلات تجاری با فدراسیون روسیه در میان کشورهای قاره آفریقا پیشتاز بوده است و  در پایان سال 2021 کشور مصر با 4.8 میلیارد دلار ( بر اساس داده‌های سرویس گمرک فدرال فدراسیون روسیه) مراوده تجاری با روسیه، در حدود 26.9٪ از کل حجم تجارت روسیه با قاره سیاه را به خود اختصاص داد. در همان سال، صادرات از روسیه به مصر به 4.2 میلیارد دلار و واردات از مصر به 592  میلیون دلار رسید. تقریباً 40٪ از صادرات روسیه به این کشور را غلات و حبوبات تشکیل می داد و علاوه بر آن، مس و محصولات مس، چوب و محصولات چوبی، کالاهای مصرفی بسته، چربی‌ها و روغن‌ها، فلزات سیاه بود و در حدود77  درصد واردات از مصر را میوه، خشکبار و سبزیجات تشکیل می‌داد و علاوه بر آن ماشین‌آلات و تجهیزات برقی، پوشاک و پلاستیک نیز از دیگر محصولات و کالاهای وارداتی روسیه از این کشور بود. وزارت صنعت و تجارت فدراسیون روسیه اعلام نمود که در سال 2022 گردش مالی تجاری بین روسیه و مصر 30 درصد دیگر افزایش یافت و به بیش از 6 میلیارد دلار رسید.

2 ) الجزایر

الجزایر در تجارت روسیه و آفریقا پس از مصر در رتبه دوم قرار دارد.  بر اساس گزارش سرویس گمرک فدرال فدراسیون روسیه، گردش تجاری بین دو کشور در سال 2021 بالغ بر 3 میلیارد دلار ( 17  درصد کل تجارت با کشورهای این قاره ) بوده که نسبت به سال 2020 در حدود 3.2 درصد افزایش یافته است. صادرات روسیه به الجزایر در دوره مورد بررسی بالغ بر 2.989 میلیارد دلار بود که تقریباً 99٪ از گردش تجاری دو کشور مرتبط با صادرات روسیه می‌شود و ساختار صادراتی نیز شامل ماشین آلات، تجهیزات و وسایل نقلیه (حدود 66٪)، محصولات غذایی و مواد خام کشاورزی (22.33٪) بود. روسیه نیز عمدتاً محصولات غذایی و مواد خام کشاورزی (71.7٪) و همچنین محصولات شیمیایی (11.77٪) را از این کشور وارد کرد.

3 ) مراکش

سومین شریک تجاری فدراسیون روسیه از نظر حجم معاملات، مراکش می‌باشد و در سال 2021، حجم تجارت بین دو کشور به 1.6 میلیارد دلار ( 9.3 درصد از کل روابط روسیه با آفریقا ) بالغ شد که در مقایسه با سال 2020 در حدود 42 درصد افزایش را به ثبت رسانده است. در ساختار صادرات روسیه (1.2 میلیارد دلار)، بخش اصلی را نفت و محصولات شیمیایی معدنی (بیش از 70٪) اشغال کرده است. کود، خاک، سنگ و گچ کاری، آلومینیوم و فرآورده‌های آلومینیومی و غلات نیز عرضه می‌شود. روسیه (435 میلیون دلار) عمدتاً میوه و آجیل (40٪) و محصولات صنایع سبک (33٪) وارد می‌کند.

4 ) سنگال

در پایان سال 2021، سنگال چهارمین شریک تجاری روسیه در این قاره و بزرگترین شریک تجاری روسیه در میان کشورهای جنوب صحرای آفریقا بشمار می رفت. حجم مبادلات تجاری بین دو کشور حدود 1.224 میلیارد دلار ( 6.9 درصد کل قاره ) بود که نسبت به سال قبل آن که 480.7 میلیون دلار بود 2.5 برابر افزایش یافته است. در همان زمان، صادرات روسیه به سنگال 1.221 میلیارد دلار و واردات از سنگال 3.6 میلیون دلار اعلام گردید. بخش عمده صادرات روسیه را تامین سوخت معدنی (84٪)، غلات (8٪)، فلزات آهنی (3٪) و کودهای شیمیایی تشکیل می داد. روسیه سبزیجات و محصولات ریشه (68%)، آجیل و میوه (13%)، مس و محصولات مس (17%) از این کشور وارد کرد.

5 ) آفریقای جنوبی

در سال 2021 رتبه پنجم را جمهوری آفریقای جنوبی با 1.139 میلیارد دلار تجارت و در اختیار داشتن 6.4 درصد از کل تجارت روسیه و آفریقا اشغال کرده است. افزایش گردش مالی نسبت به سال 2020  در حدود 16 درصد ( 981 میلیون دلار تجارت دو  کشور در سال 2020 ) بود. صادرات روسیه به آفریقای جنوبی 342.2 میلیون دلار و واردات از این کشور 796.9 میلیون دلار بود و فدراسیون روسیه محصولات شیمیایی (54٪)، محصولات معدنی (18٪)، محصولات چوب و خمیر و کاغذ (9٪)، مواد غذایی و مواد خام کشاورزی ( 8 % ) صادر کرد. ساختار واردات از آفریقای جنوبی را محصولات غذایی و کشاورزی (43 درصد)، محصولات معدنی (21.5 درصد)، ماشین‌آلات، تجهیزات و وسایل نقلیه (18 درصد) تشکیل می‌داد. آمارهای مربوط به سال 2022 منتشر نشد، اما در سخنان مقامات روسی اینگونه اعلام گردید که در پایان سال 2022، گردش مالی تجاری دوجانبه 16.4 درصد دیگر افزایش یافت و به 1.3 میلیارد دلار رسید.

6 ) نیجریه

جمهوری فدرال نیجریه در رتبه ششم قرار دارد. گردش مالی تجاری با روسیه در پایان سال 2021 به 920.7 میلیون دلار ( 5٪ از کل قاره ) رسید که نسبت به سال قبل دو برابر شده است ( این رقم در سال 2020 بالغ بر 461.4 میلیون دلار بود).  در آن سال  صادرات روسیه به نیجریه به 883.4 میلیون دلار و واردات روسیه از نیجریه به 37.3 میلیون دلار رسید.  بخش عمده صادرات روسیه تامین سوخت معدنی (57٪) و غلات (29٪) بود و مبنای واردات 84 درصدکاکائو و محصولات تهیه شده از آن، 11 درصد دانه و میوه  و 2 درصد قهوه و چای اعلام شد.

7 ) تونس

تونس در میان شرکای تجاری روسیه در آفریقا رتبه هفتم را به خود اختصاص داد. در سال 2021، تجارت بین دو کشور تقریباً 480 میلیون دلار (2.7 درصد از سطح قاره) بود که نسبت به سال 2020 در حدود 3.32 درصد کاهش داشت. از این مقدار، صادرات روسیه 333 میلیون دلار و واردات 146 میلیون دلار اعلام شد و بخش عمده صادرات روسیه را گندم و جو (40 درصد)، آمونیاک (15 درصد) و مهمترین اقلام وارداتی را  پوشاک و کفش (60%)، فلوراید (6%)، روغن زیتون (6%)، سبزیجات و میوه (5%) از تونس تشکیل داد.  در ژانویه تا مارس 2022، گردش مالی تجاری با تونس نسبت به مدت مشابه در سال 2021  در حدود20 درصد افزایش یافت و به 153 میلیون بالغ گردید.

8 ) اوگاندا

جمهوری اوگاندا در جایگاه هشتم قرار دارد. گردش مالی تجاری روسیه و اوگاندا در سال 2021 بالغ بر 431.7 میلیون دلار (2.4 درصد) بوده که نسبت به سال 2020 تقریبا 55 درصد و نسبت به سال 2019 تقریباً هفت برابر افزایش داشته است. این افزایش شاخص ها در درجه اول با اجرای قراردادهای تامین سلاح قابل ارزیابی است. صادرات اصلی روسیه نیز شامل گندم، مخلوط قیر، کودهای معدنی و قطعات یدکی هواپیما است.  واردات عمدتاً محصولات کشاورزی شامل بادام هندی، چای، قهوه، ادویه جات ترشی جات، تنباکو بود و در این دوه مالی تراز تجاری روسیه 383.8 میلیون دلار است.

9 ) ساحل عاج

ساحل عاج در بین شرکای روسیه در قاره آفریقا در رتبه نهم قرار دارد. ارزش تجارت فیمابین در سال 2021 بالغ بر 386.8 میلیون دلار (2.2 درصد از کل تجارت ) بود که نسبت به سال قبل که حجم مناسبات 292 میلیون دلار بود در حدود 30 درصد افزایش داشته است. در همین زمان، صادرات روسیه به ساحل عاج 129.4 میلیون دلارو  واردات روسیه از ساحل عاج 257.5 میلیون دلار بوده است. بخش عمده صادرات روسیه تامین کود (50 درصد) و غلات (20 درصد) بوده است و مبنای واردات (90 درصد) کاکائو و فرآورده‌های تهیه شده از آن، لاستیک، میوه و خشکبار اعلام شد.

10 ) کنیا

کنیا با گردش مالی 361.8 میلیون دلاری (2٪ از کل قاره) رتبه 10 را بخود اختصاص داد. این 12 درصد بیشتر از سال 2020 ( 324 میلیون دلار ) بود.  از این میزان، صادرات روسیه به کنیا 221.1 میلیون دلار بوده که مبنای آن تامین غلات (45%) و فلزات آهنی (28%) است و واردات روسیه از کنیا به 140.7 میلیون دلار رسید که ترکیب واردات شامل محصولات قهوه، چای و ادویه جات ترشی جات (50٪) و همچنین گیاهان زنده (34٪) بود.

44 کشور باقیمانده این قاره مجموعا کمتر از یک پنجم گردش تجاری روسیه با آفریقا را بخود اختصاص می دهند. 

منبع : dp.ru