ده دستاورد اقتصاد روسیه در سال 2023

اقتصاد روسیه در سال 2023 همه را شگفت زده کرد زیرا هیچ کس در جهان انتظار چنین ثباتی را از کشوری که تحت فشار بی سابقه تحریم ها در تاریخ خود می‌باشد را نداشت. اقتصاد روسیه از خوش بینانه ترین پیش بینی‌ها فراتر رفته است، اما ده مورد از دستاوردهای آن چشمگیرتر به نظر می رسند.

1) افزایش رشد اقتصادی 

معجزه اصلی اقتصادی روسیه که نه تنها اقتصاددانان غربی، بلکه اقتصاددانان روسی را شگفت زده می‌کند این است که به جای کاهش اقتصاد به دلیل تحریم های بی سابقه، همگان شاهد رشد اقتصادی در این کشور بودند. یک سال پیش، صندوق بین المللی پول اطمینان داشت که تولید ناخالص داخلی روسیه 3.4 درصد کاهش خواهد یافت. با این حال، در پایان ژانویه سال گذشته، صندوق بین المللی پول مجبور شد پیش بینی خود را به سمت رشد 0.3 درصد تغییر دهد. در ماه اکتبر، اقتصاددانان انتظار داشتند که اقتصاد روسیه 2.8٪ رشد کند، اما یک شگفتی جدید رخ داد که حتی رئیس بانک مرکزی روسیه، الویرا نابیولینا، را شگفت زده کرد. در حال حاضر، تا پایان سال 2023، انتظار می رود اقتصاد روسیه بیش از 3.5 درصد رشد کند، که علت اصلی آن شتاب این شاخص در پایان سال گذشته میلادی بود. اقتصاد روسیه در سال گذشته نه تنها فراتر از خوش بینانه ترین انتظارات رشد کرد، بلکه انعطاف پذیری و مقاومت بالایی در برابر چالش های خارجی نشان داد. الکساندر باختین، استراتژیست سرمایه‌گذاری در BCS World of Investments، خاطرنشان می‌کند که ایده کشورهای G7 برای محدود کردن درآمد روسیه از صادرات، از جمله « تعیین سقف قیمت‌ها » و سایر محدودیت‌های تحریمی در عمل محقق نشدند. رئیس بخش تحلیل اقتصاد کلان گروه مالی فاینام نیز خاطرنشان کرد که پس از ثبت یک رکود سال گذشته، اقتصاد تقریباً به سطح سال 2021 بازگشته است.

2 ) رشد تولید صنعتی 

فشار و تحریم های غرب بر علیه روسیه منجر به تسریع روند جایگزینی واردات شد که البته این سیاست چند سالی است که ادامه دارد. در نتیجه، تولید صنعتی در پایان سال شاهد رشد 3.6 درصدی بود و بویژه اینکه صنعت تولید خودنمایی کرد و در سال 2023 به میزان حدودی 7.5 درصد رشد را به ثبت رساند. صنایع تولیدی توانستند بر افت ناشی از اعمال تحریم ها در بهار 2022 غلبه کنند و تا تابستان 2023 و حتی به میزان قابل توجهی فراتر از سطح تولید قبل از بحران رفتند. به گفته رئیس جمهور روسیه، ساختار اقتصاد روسیه به طرز محسوسی تغییر کرده است، در سال 1990، سهم صنعت تبدیل در تولید ناخالص داخلی روسیه 26.5 درصد بود. با این حال، در طول یک دهه سخت، برخی از این کارخانه‌ها از بین رفتند. تا سال 2010، سهم فرآوری مواد خام به 14.8 درصد کاهش یافت اما اکنون هدف از فرآوری این است که نیمی از کل اقتصاد کشور را بدست گیرد و این بدان معناست که دیگر نمی‌توان روسیه را یک اقتصاد صرفاً صادرات مواد خام نامید. سهم بالای فرآوری نشان دهنده سطح بالای توسعه یافتگی کشور است که قادر به تولید محصولات بیشتر از مواد خام است.  

3 ) درآمدهای غیرنفتی 

دستاورد سوم روسیه در سال 2023 مربوط به درآمدهای بی سابقه بخش غیرنفتی و گازی در کشور می‌باشد.  درآمد بودجه روسیه در سال جاری 46 تریلیون روبل می‌باشد که این رقم 4 تریلیون روبل بیشتر از یک سال قبل است و این رشد نه به لطف بخش درآمدهای سنتی نفت و گاز، بلکه دقیقاً به لطف تجارت کالاهای غیرنفتی می‌باشد. بر این اساس درآمد شرکت های غیر مرتبط با نفت و گاز در حدود 3.2 تریلیون روبل افزایش می یابد. این درآمدها از محل های متعددی بدست می آید. اولاً، سودآوری بانک‌هایی که مالیات بیشتری می‌پردازند، در حال رشد است؛ ثانیاً، درآمدهای مالیات بر ارزش افزوده افزایش می‌یابد، زیرا روس‌ها بیشتر خرج می‌کنند و خرید می‌کنند و ثالثا، درآمدهای مالیات بر درآمد شخصی نیز بدلیل افزایش دستمزدهای واقعی افزایش می‌یابد.

4 ) احیای درآمدهای نفتی بودجه در نیمه دوم سال

در سه ماهه اول سال گذشته میلادی، قیمت نفت اورال روسیه به زیر 50 دلار در هر بشکه کاهش یافت و صادرات نیز به دلیل ممنوعیت حمل و نقل نفت روسیه توسط حامل های غربی کاهش یافت. با این حال، تا ماه جولای، روسیه تخفیف برنت را کاهش داد و به طور کلی، قیمت جهانی نفت به لطف همکاری خوب مسکو و ریاض در چارچوب توافق اوپک پلاس افزایش یافت. به علاوه، تجدید ساختار لجستیک و هدایت مجدد نفت از غرب به شرق - به هند و چین - انجام شد. از آن زمان درآمد روسیه از صادرات نفت و گاز هر ماه افزایش یافته است. از ماه اوت، وزارت دارایی شروع به پیش بینی درآمدهای اضافی نفت و گاز، یعنی درآمدهای مازادی که در ماه‌های قبل وجود نداشت، کرد و نهایتا یک رکورد در اکتبر به ثبت رسید: درآمد نفت و گاز تقریباً یک سوم از سطح سال گذشته فراتر رفت و به 1.63 تریلیون روبل بالغ گردید و اگرچه به طور کلی، به دلیل فاجعه بار نیمه اول سال، درآمدهای بودجه نفت و گاز برای 11 ماه هنوز 23 درصد کمتر از یک سال قبل بود، اما باید اذعان کرد که تعیین سقف قیمت نفت روسیه توسط غرب کارساز نبود. علاوه بر این، درآمدهای حاصل از صادرات گاز نیز وجود دارد که به دلایلی همچون انفجار نورد استریم 1، ناتوانی در استفاده از خط لوله یامال-اروپا لهستانی و خط لوله گاز جنوبی در جهت اوکراین به طور قابل توجهی کاهش یافته است. ذکر این نکته ضروری است که احیای کامل درآمد حاصل از صادرات گاز روسیه در سالهای آینده بعید است امکان پذیر باشد، اگرچه به لطف افزایش صادرات به چین و صادرات LNG، زیان تا حدی جبران خواهد شد.

5 ) بهبود سریع واردات

 سیاست تحریمی غرب منجر به کاهش شدید واردات روسیه در سال 2022 شد. با این حال، تا تابستان 2023، واردات روسیه تقریباً به سطح قبل از بحران، هم از نظر ارزشی و هم از نظر وزنی بهبود یافت.

6 ) رشد صنعت ساختمان  

پروژه‌های ساختمانی به تعویق افتاده در سال 2022 به طور فعال شروع به راه اندازی شدند که این منجر به راه اندازی بیشتر پروژه‌های مسکونی در ده ماهه نخست 2023 نسبت به مدت مشابه سال 2022 به میزان 19 درصد بود که 11 درصد بیشتر از دوره مشابه در سال 2021 بود. در ماه اکتبر، صنعت ساخت و ساز روسیه شاهد یک رکورد تاریخی جدید برای میزان مساحت مسکن تکمیل شده  به میزان 5.6 میلیون متر مربع در کشور بود و مسکن در حال ساخت در روسیه در اوایل نوامبر به 105.8 میلیون متر مربع رسید که این حداکثر میزان ساخت از ابتدای سال 2020 می‌باشد.

7 ) افزایش برداشت محصولات کشاورزی

هفتمین رکورد روسیه در سال 2023 مربوط به بخش کشاورزی می‌باشد. این کشور بار دیگر نتیجه باورنکردنی از نظر برداشت غلات را به ثبت رساند و از 146 میلیون تن در وزن خالص فراتر رفت. این برداشت به مناطق جدید الحاق شده به روسیه می‌باشد که در آنجا  5 الی 6  میلیون تن غلات تولید شده است. دیمیتری پاتروشف، وزیر کشاورزی معتقد است که روسیه در سال 2023 شاهد دومین برداشت بزرگ خود در تاریخ تولید محصولات کشاورزی خواهد بود و به همین دلیل نه تنها نیازهای داخلی را به طور کامل می‌توان تامین نمود بلکه حجم بی سابقه ای از غلات نیز می‌توان صادرات کرد. روسیه همچنین رکورد جدیدی را در برداشت ذرت در سال 2023 با 17 میلیون تن ثبت کرد و بدین ترتیب وارد لیست 100 کشور برتر تولید کننده ذرت شده و از کانادا سبقت گرفت. رکورد برداشت گندم برای دومین سال متوالی موقعیت روسیه را به عنوان صادرکننده شماره یک در بازار جهانی تقویت می‌کند.

8 ) ثبت رکورد تجارت با چین

روسیه به طور مشترک با چین به هشتمین دستاورد اقتصاد خود در سال 2023 دست یافت. بر اساس داده‌های اداره کل گمرک جمهوری خلق چین، تجارت بین چین و روسیه در 11 ماهه سال 2023 با 26.7 درصد افزایش به رکورد تاریخی جدید 218.17 میلیارد دلاری رسید. به این ترتیب، هدفی که رهبران دو کشور برای سال 2024 برای افزایش حجم مبادلات تجاری به 200 میلیارد تعیین کرده بودند، زودتر از موعد مقرر محقق شد. سهم ارزهای ملی در تسویه حساب های بین فدراسیون روسیه و چین از 90٪ گذشت. روسیه به تامین کننده اصلی نفت چین تبدیل شده است. گازپروم دائماً رکوردهای جدیدی را برای عرضه گاز به چین از طریق نیروگاه سیبری ثبت می‌کند. به طور کلی، هیدروکربن‌ها 74 درصد از کل صادرات روسیه به چین را تشکیل می دهند. با این حال، تجارت مواد غذایی نیز در حال رشد است. روسیه بزرگترین قرارداد برای تامین محصولات غلات به چین را امضا کرده است. پکن محدودیت های دیرینه خرید گوشت خوک روسی را لغو کرده است. صنعت خودروی چین به لطف برندهای غربی که فضای بازار را خالی کرده اند، به سرعت بازار خودرو روسیه را فتح می‌کند.

9 ) حفظ بدهی خارجی

روسیه با وجود فشارهای شدید اقتصادی توانست بدهی خارجی کم سابقه خود را حفظ کند. این کشور همچنین توانست بدهی عمومی خارجی را از 46 میلیارد دلار به 32 میلیارد دلار کاهش دهد که نشان دهنده ثبات مالی و استقلال اقدامات اقتصادی است. همزمان، شرکت‌های خصوصی نیز بطور مستمر وام‌های دریافتی خود از بانک‌های خارجی را بازپرداخت کردند و از ۳۳۷ میلیارد دلار به ۲۹۷ میلیارد دلار کاهش دادند

10 ) نرخ پایین بیکاری

دهمین رکورد کم سابقه روسیه در سال گذشته نرخ بیکاری است که تقریباً در کل سال کمی‌ بالای 3 درصد باقی مانده است. در اکتبر 2023، سطح آن برای اولین بار در تاریخ روسیه به زیر 3٪ کاهش یافت و به 2.9٪ رسید. این اتفاق از اوایل دهه 1990 هرگز رخ نداده است. در نتیجه، تعداد افراد شاغل در اقتصاد در اکتبر به 74.1 میلیون نفر رسید، در حالی که در اکتبر 2022 این تعداد 72.1 میلیون نفر بود.