به رسمیت شناختن زعفران سافرانبولو، نخستین ادویه ترکیه از سوی اتحادیه اروپا

زعفران سافرانبولو : در 17 ژانویه 2024 (27 دی ماه 1402) ترکیه اعلام کرد که زعفران سافرانبولو Safranbolu Safranı این کشور در یک گام مهم برای صادرات کشاورزی ترکیه، به طور رسمی از سوی اتحادیه اروپا (EU) با نشان جغرافیایی به عنوان نام حفاظت شده مبدا (PDO) Protected Designation of Origin به رسمیت شناخته شده است. این اقدام به عنوان بخشی از تلاش های ترکیه برای تقویت حضور خود در بازار جهانی و سرمایه گذاری از پتانسیل کشاورزی خود صورت می‌گیرد.

این اعلامیه در خلال چهارمین اجلاس نشانه‌های جغرافیایی استانبول، ابتکار مشترک فروشگاه مترو ترکیه، اداره ثبت اختراع و علائم تجاری ترکیه و اتحادیه اتاق ها و بورس های کالای ترکیه (TOBB) اعلام شد. در این اجلاس، سینم تورونگ، مدیر عامل فروشگاه مترو ترکیه، بر رویکرد سه مرحله ای طرح "محصولات ثبت شده با نشانه جغرافیایی" با تمرکز بر حمایت از تولیدکنندگان، ارایه کمک به بخش غذا و نوشیدنی و افزایش آگاهی مردم تاکید کرد و گفت: "ما در صادرات محصولات ثبت شده با نشانه‌های جغرافیایی به سایر فروشگاه‌های مترو در اتحادیه اروپا کمک می‌کنیم. ما محصولات دارای نشان جغرافیایی را به ارزش 36 میلیون یورو (39 میلیون دلار) از مجموعه ای متشکل از 40 هزار کالای ثبت شده صادر کرده ایم. با مجموع 3500 محصول ثبت شده در اتحادیه اروپا، ما پتانسیل ترکیه را بین 2500 تا 3000 محصول تخمین می زنیم." رفعت حصارجیکلی اوغلو رییس اتحادیه اتاق ها و بورس کالای ترکیه زعفران سافرانبولو را به عنوان نخستین ادویه ترکیه که از سوی اتحادیه اروپا به رسمیت شناخته شده است، جشن گرفت. حصارجیکلی اوغلو گفت : "زعفران سافرانبولو نوزدهمین محصول ما است که اعتبار نشان جغرافیایی را از اتحادیه اروپا دریافت می‌کند. ما به تلاش های خود با 45 طرح نشانگر جغرافیایی در حال انجام و ثبت پنج نام محصول سنتی در فرآیند اتحادیه اروپا ادامه می دهیم."

 

محل کشت و نحوه رشد زعفران ترکیه :

زعفران سافرانبولو از شکوفه‌های یک گیاه معطر ارغوانی که در روستاهای ناحیه سافرانبولو در استان کارابوک (در شمال آناتولی و 200 کیلومتری شمال آنکارا) رشد می‌کند، به دست می آید. قسمت کلاله زرشکی شکوفه به شکل اصلی خود بدون له شدن یا پودر شدن خشک می‌شود و رنگ آن حفظ می‌شود. این محصول خشک شده به عنوان زعفران استفاده می‌شود. کشت زعفران در سافرانبولو که دارای آب و هوای نیمه خشک با خاصیت رطوبتی کم است، ارتباط تنگاتنگی با ویژگی‌های اقلیمی منطقه دارد. کاشت، بیل زدن و به خصوص برداشت زعفران به صورت دستی و با دقت انجام می‌شود. گل‌های زعفران در اوایل صبح زمانی که گل‌ها هنوز به شکل جوانه بسته هستند، برداشت می‌شوند تا با حفظ اسانس‌های گیاه، زعفران مرغوب به دست آید. پس از آن قسمت کلاله دستی به صورت یک تکه از شکوفه خارج می‌شود. این مهم ترین فرآیند تولید زعفران است.

 

ثبت در اتحادیه اروپا برای صادرات به بازارهای جهانی :

معمر دومانر، رییس اتاق اصناف و صنعتگران سافرانبولو، مؤسسه متقاضی ثبت محصول زعفران ترکیه می‌گوید : «ما از زعفران در غذاهای گوشتی، برنج پخته و دسر زرده استفاده می‌کنیم. ثبت اتحادیه اروپا به این معنی است که زعفران اصیل در جهان به رسمیت شناخته خواهد شد. ارزش محصول ما بیشتر خواهد شد.» همچنین، حوریه اوزنر مشاور علامت تجاری و ثبت اختراع که فرآیند درخواست را به نام اتاق انجام داد، گفت : "با استفاده از زعفران سافرانبولو، ترکیه دومین کشور در جهان است که دارای ادویه ثبت شده توسط اتحادیه اروپا پس از چین است. زعفران که نام خود را به این ناحیه داده، مصارف بسیاری از جمله بافندگی، غذایی، خوراکی، دارویی و آرایشی دارد. کشت زعفران از قدیم الایام در سافرانبولو انجام می‌شده و سال به سال بر میزان تولید آن افزوده می‌شود. با ثبت اتحادیه اروپا، هدف ما افزایش صادرات این محصول است که سطح کیفی آن از محصولات موجود در بازارهای جهانی پیشی می‌گیرد.» سفیر نیکولاس مایر لاندروت، رییس هیات اتحادیه اروپا در ترکیه، می‌گوید : «ترکیه دارای سنت دیرینه آشپزی و طیف گسترده ای از محصولات، از پنیر گرفته تا ادویه است. ثبت اتحادیه اروپا به رسمیت شناخته شدن این زعفران در ترکیه و فراتر از آن را افزایش می دهد و نقشی محوری برای تولیدکنندگان و مصرف کنندگان خواهد داشت. مصرف کنندگان با دیدن لوگو متوجه خواهند شد که زعفران اصیل سافرانبولو را دریافت می‌کنند.»

 

یک تاریخ کهن :

به گفته آیوالیک مدیر کشاورزی و جنگلداری استان کارابوک، زعفران از زمان هیتی‌ها (تمدنی که در حدود 1600 سال قبل از میلاد مسیح شکل گرفت) در آناتولی شناخته شده و در زمان امپراتوری عثمانی صادر می‌شد و تا قرن بیستم، یا حتی در ربع اول قرن بیستم، زعفران در آناتولی، عمدتاً در سافرانبولو، کشت می‌شد و احتمالاً نام این شهر از این ادویه گرفته شده است.

 

میزان تولید زعفران سافرانبولو :

به گفته سیتین آیوالیک، مدیر کشاورزی و جنگلداری استان کارابوک، تولید زعفران هنوز در ترکیه کافی نیست و امسال در سافرانبولو حدود 20 کیلوگرم تولید شده است. او می‌گوید که واردات زعفران به کشور بیشتر از صادرات است و تشویق زعفران کاران نه تنها منافع قابل توجهی برای اقتصاد منطقه، بلکه برای کشور به همراه خواهد داشت. سافرانبولو خانه 20 تولیدکننده است که 3.5 هکتار زمین کار می‌کنند. آیوالیک نیز می‌گوید وزارت کشاورزی و جنگلداری و استان در حال تلاش برای افزایش سطح تولید زعفران به چهار هکتار و تولید 25 کیلوگرم در سال هستند. در دهه 2000 در کارابوک، زعفران فقط در یک روستا و در همین روستا کاشته می‌شد، اما با هماهنگی وزارت کشاورزی و جنگلداری ترکیه، این اداره توانست منطقه کاشت پیاز زعفران را افزایش دهد. پیاز زعفران در اواخر تابستان / اوایل پاییز کاشته می‌شود، به صورت ارگانیک در سرگین گاو رشد می‌کند، علف های هرز با دست پاک می‌شوند و گل ها در پاییز برداشت می‌شوند.

 

قیمت زعفران ترکیه :

به گفته اسماعیل یلماز یک تولید کننده زعفران 48 ساله در استان کارابوک، اگر به عنوان کارگران مزرعه حقوق نگیرید و به عنوان یک تجارت خانوادگی کار کنید، زعفران‌کار بودن می‌تواند سودآور باشد. عملکرد گل ها بسیار کم است و برای دریافت یک گرم زعفران، ما باید 180-200 گل بچینیم. زعفران در هر کیلوگرم حدود 5250 دلار (30 هزار لیر) به فروش می رسد و به عنوان یکی از گران ترین ادویه‌های دنیا شناخته می‌شود. یلماز و خانواده‌اش با تمام تلاش‌هایشان، سال گذشته حدود 10 کیلوگرم و در سال 2019 (1398) به میزان 12 کیلوگرم تولید کردند. 

 

جشنواره برداشت زعفران ترکیه :

به گفته شهردار سافرانبولو، اِلیف کوشه، این شهر برای سومین بار در فصل برداشت امسال جشن برگزار کرد که وی هنوز آن را یک جشنواره سالانه تمام عیار نمی‌نامد، اما هدف آن محبوب‌تر کردن شهر در بین گردشگران ترکیه و خارج از کشور است. آیوالیک نیز می‌گوید که این جشن‌ها که در ابتدا توسط کانال های رسمی‌برنامه ریزی شده بود، اکنون از سوی سازمان‌های غیردولتی سازماندهی می‌شود. هدف اصلی از برگزاری این جشن‌ها ترویج زعفران، افزایش تولید آن و اطلاع رسانی به مردم از طبیعت منحصر به فرد زعفران سافرانبولو است. در سال 2019 (1398) در فصل برداشت در اواخر اکتبر تا اوایل نوامبر، حدود 70 تا 80 هزار گردشگر از این شهر دیدن کردند.

نشان نام مبدأ محافظت شده PDO و تشخیص زعفران تقلبی :

تولیدکنندگان سافرانبولو نیز نسبت به این پیشرفت مثبت هستند. «مهم ترین چیزی که زعفران تولید شده در سافرانبولو را از زعفران تولید شده در جاهای دیگر متمایز می‌کند، نشان نام مبدأ محافظت شده PDO (Protected Designation of Origin) است. به این ترتیب زعفران ما به جایگاهی که شایسته آن است می رسد.» اسماعیل یلماز، تهیه کننده و مدیر انجمن تولیدکنندگان زعفران سافرانبولو، می‌گوید : «این محصول بیشتر شناسایی، تولید و فروخته خواهد شد.» یکی دیگر از تولیدکنندگان، جمال اونال، می‌گوید : «مایه افتخار است که محصولی که در شهر و حتی روستای ما تولید می‌شود، در اتحادیه اروپا به رسمیت شناخته می‌شود. زعفران تقلبی نیز در بازار به فروش می رسد. اکنون مصرف کنندگان می‌توانند آن را از زعفران اصل تشخیص دهند.»

دیگر محصولات ترکیه دارای نشان‌های اتحادیه اروپا : اتحادیه اروپا قبلاً وضعیت نام مبدأ محافظت شده PDO و PGI (Protected Geographical Indication) نشان جغرافیایی حفاظت‌شده را به نام‌های دیگر محصولات ترکیه اعطا کرده است. این نام ها عبارتند از :

 

 “Antep Baklavası / Gaziantep Baklavası”, “Aydın Kestanesi”, "Aydın İnciri", “Bayramiç Beyazı”, “Malatya Kayısısı”, “Milas Zeytinyağı”, “Taşköprü Sarımsağı”, “Giresun Tombul Fındığı”, “Antakya Künefesi”, “Suruç Narı”, “Çağlayancerit Cevizi”, “Gemlik Zeytini”, “Edremit Zeytinyağı”, “Milas Yağlı Zeytini”, “Ayaş Domatesi”,  “Edremit Körfezi Yeşil Çizik Zeytini”, “Maraş Tarhanası”, and “Ezine Peyniri”.

 

https://www.eeas.europa.eu/delegations/t%C3%BCrkiye/safranbolu-safran%C4%B1-saffron-karab%C3%BCk-wins-eu-recognition_en

https://www.hurriyetdailynews.com/safranbolu-saffron-is-turkiyes-first-eu-recognized-spice-189847

https://www.trtworld.com/magazine/saffron-the-golden-spice-that-grows-in-turkey-s-safranbolu-31577

https://www.dailysabah.com/life/food/turkiyes-safranbolu-saffron-gets-geographical-registration-from-eu