بازار محصولات حلال در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس

نوشتار پیش رو به طور اجمالی و گذرا به بررسی «بازار محصولات حلال در کشورهای شورای همکاری خلیج فارس» پرداخته است. کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، مجموعاً بازار قابل توجهی برای محصولات غذایی حلال دارند، در سال 2020، اندازه بازار محصولات حلال در این منطقه بین 20 تا 25 میلیارد دلار بوده است. بازار غذای حلال در شورای همکاری خلیج فارس با عواملی مانند رشد جمعیت، افزایش درآمد شهروندان، شهرنشینی و افزایش آگاهی از نیازهای غذایی حلال، رشد ثابتی را در یک دهه اخیر تجربه کرده است.

مقدمه

بازار حلال از مرزهای کشورهای اسلامی فراتر رفته و با توجه به تقاضای رو به رشد مصرف کنندگان در سراسر جهان دوره رشد مستمری را تجربه می‌کند. بازار جهانی حلال بیش از 2.70 تریلیون دلار برآورد شده است، به شکلی که محصولات حلال بیش از 3.7 درصد از کل تجارت جهانی را تشکیل می دهد. از میزان کل تجارت محصولات حلال در جهان 1.9 تریلیون دلار سهم مواد غذایی و نوشیدنی(67 درصد)، 594 میلیارد دلار آمریکا سهم محصولات دارویی(22 درصد) و 206 میلیارد دلار آمریکا سهم لوازم آرایشی و مراقبت شخصی است. انتظار می رود بازار محصولات حلال تا سال 2024 تا بیش از 10.51 تریلیون دلار افزایش می یابد.

بخش اول. تجارت محصولات حلال در کشورهای مسلمان

کشورهای عربی بخشی از بازاری هستند که اکنون تقریباً دو میلیارد مصرف کننده در سراسر جهان را نمایندگی می‌کند. اروپا و ایالات متحده با توجه به جوامع مسلمان در حال گسترش آنها یک مقاصد اصلی برای محصولات و خدمات حلال خواهند بود و این موضوع باعث توجه بیشتر شرکت های تولیدکننده محصولات غذایی و نوشیدنی به صنعت حلال شده است از جمله شرکت های چند ملیتی مواد غذایی مانند Mondelez International، Nestle و Unilever PLC که در سال های اخیر در حوزه مواد غذایی حلال سرمایه گذاری قابل توجهی کرده اند.

در حال حاضر برزیل پیشروترین کشور جهان در تامین غذا و نوشیدنی 57 کشور عضو سازمان همکاری اسلامی (OIC) است. در سال 2022، صادرات مواد غذایی و آشامیدنی برزیل به این بلوک بالغ بر 23.4 میلیارد دلار بوده است. این رقم برزیل را بالاتر از ایالات متحده، اندونزی، ترکیه، استرالیا و چین قرار می دهد. مسئولیت میدانی راهبری تجارت حلال با کشورهای عربی در برزیل عمدتا بر عهده اتاق بازرگانی برزیل- عرب (ABCC) است، تامر منصور دبیرکل این اتاق 21 نوامبر 2023 در گفتگو با خبرگزاری رسمی امارات(WAM) در این زمینه گفت؛ امارات متحده عربی نه تنها به عنوان یک بازار استراتژیک برای برزیل بلکه به عنوان دروازه صادرات محصولات حلال از برزیل به سایر کشورهای مسلمان دارای اهمیت است و شرکت های برزیلی بخش عمده ای از تجارت محصولات حلال خود را از طریق صادرات مجدد از امارات انجام می دهند. شبکه گسترده قراردادهای تجارت آزاد امارات متحده عربی، همراه با زیرساخت‌های توسعه‌یافته و محیط مناسب تجاری، آن را به مقصدی جذاب برای شرکت‌های برزیلی تبدیل می‌کند که به دنبال گسترش دامنه دسترسی خود به بازارهای جهانی هستند.

امارات متحده عربی با وارداتی به ارزش تقریبی 3 میلیارد دلار در سال 2022 بزرگترین بازار مصرف کالاهای برزیلی در منطقه خاورمیانه و خریدار اصلی پروتئین حلال برزیل در اتحادیه عرب است.

در سال 2022، JBS، یک شرکت برزیلی بزرگ که به عنوان برترین تامین کننده گوشت گاو و طیور در جهان شناخته می‌شود، دو کارخانه را در امارات و عربستان سعودی خریداری کرد. این کارخانه‌ها محصولات فرآوری شده حلال تولید می‌کنند و طبق گفته JBS، بخشی از برنامه آنها برای رشد در تولید و توزیع غذاهای آماده حلال برای حضور گسترده تر در بازار خاورمیانه است.

تخمین زده می‌شود که بازار هدف JBS در سال های آینده بیشتر رشد کند. سازمان همکاری اسلامی (OIC) تخمین می زند که هزینه مصرف کنندگان مسلمانان برای مواد غذایی ممکن است تا سال 2026 به 1.5 تریلیون دلار در کشورهای عضو برسد. مارسلو زیگمان(Marcelo Siegmann) از مدیران JBS می‌گوید؛ امارات متحده عربی، دومین بازار بزرگ صادرات مرغ برزیل است و شرکت های برزیلی در این حوزه، برنامه‌های در دست اجرایی برای توسعه شبکه توزیع و تقویت کارخانه‌های فرآوری خود در این کشور دارند. بر اساس گزارش اتاق بازرگانی برزیل عرب (ABCC)؛ کسب‌وکارهای مرتبط با محصولات و خدماتی که از قوانین اسلامی‌پیروی می‌کنند، در برزیل سود ۵ تا ۶ میلیارد دلاری در سال عاید فعالین این حوزه می‌کند، علاوه بر این، این شرکت ها صدها هزار نفر را به کار می‌گیرند که برای اقتصاد برزیل قابل توجه است.

مشارکت برزیل در بازار جهانی حلال به سال 1977 باز می‌گردد که این کشور مرغ را به عربستان سعودی صادر کرد. از آن زمان، حضور شرکت های برزیلی در بازار محصولات حلال به طور قابل توجهی افزایش یافته است. برزیل اکنون بزرگترین صادرکننده جهانی پروتئین حلال است، همچنین بزرگترین تامین کننده غذا و نوشیدنی به OIC است و سال گذشته 23.4 میلیارد دلار غذا و نوشیدنی (FB) به این بلوک ارسال کرده است، با این حال علیرغم رهبری برزیل در این بخش، این کشور در حال حاضر تنها 10 درصد از کل خریدهای غذا و نوشیدنی انجام شده توسط OIC را تامین می‌کند. علاوه بر این برزیل عمدتاً کالاهای اساسی غذایی مانند شکر، سویا، ذرت، قهوه و گندم را می فروشد. برزیل برای بالا بردن شهرت خود در بازار محصولات حلال، پروژه حلال برزیل را در سپتامبر 2022 راه اندازی کرد و برنامه ریزی کرده است که تا پایان پروژه در سال 2025 بیش از 500 شرکت برزیلی وارد بازار جهانی محصولات حلال شوند.

برای تحقق این امر، قرار است حدود 3 میلیون دلار در فعالیت‌های تبلیغاتی تجاری در نمایشگاه‌های خارج از برزیل و یارانه به شرکت های خرده فروش محصولات حلال برزیلی سرمایه گذاری شود.  سبد صادراتی محصولات حلال برزیلی منحصر به تولیدات صنایع غذایی نیست و در بخش های دیگری مانند لوازم آرایشی، دارویی، محصولات بهداشت شخصی، گردشگری و خدمات مالی حلال نیز در حال فعالیت است.

بخش دوم. ابتکارات امارات در زمینه تجارت محصولات حلال

نمایشگاه حلال هر ساله در دبی حول محور معرفی این امارت به عنوان «مرکز بازار غذا و نوشیدنی حلال» برگزار می‌شود. دبی همچنین تلاش کرده است با ایجاد نهادها و دستورالعمل هایی به عنوان مرکز بین المللی آزمایش و اعتباربخشی غذای حلال در سطح منطقه و جهان مطرح شود و براین اساس میلیون‌ها فوت مربع زمین را در شهر صنعتی دبی برای توسعه «خوشه حلال» برای شرکت‌های تولیدی و لجستیکی که با مواد غذایی حلال، لوازم آرایشی و بهداشتی و اقلام مراقبت شخصی منطبق با قوانین اسلام اختصاص داده است.

مرکز تجارت و بازاریابی حلال (HTMC) یک مرکز توسعه تجارت جهانی محصولات حلال است که توسط منطقه آزاد فرودگاه دبی(DAFZ )میزبانی می‌شود، این مرکز برای کمک به تامین کنندگان و عرضه کنندگان در اقتصاد حلال و شرکت های در حال توسعه تجارت حلال ایجاد شده است،ایجاد فروشگاه‌های حلال، بازار هوشمند حلال و بازاریابی محصولات حلال برای شرکت های تولید کننده این محصولات از جمله مهمترین فعالیت های این مرکز است.

در سال 2015، DAFZ و ICIE چند پلتفرم بین المللی نوآوری برای محصولات حلال را راه اندازی کردند، از جمله این پلتفرم ها یک سازوکار انکوباسیون جهانی برای حمایت از پروژه‌های خلاقانه و کارآفرینانه در حوزه محصولات حلال بود. DAFZ همچنین تفاهم نامه ای را با شرکت توسعه صنعت حلال (HDC) در مالزی برای تثبیت نقش امارات به عنوان مرکز منطقه ای محصولات حلال امضا کرد، مالزی به عنوان یکی از قطب های جهانی صنعت مواد غذایی و محصولات حلال شناخته می‌شود.

دبی در سال 2017 استراتژی اقتصاد اسلامی را برای افزایش سهم بخش حلال در تولید ناخالص داخلی امارات متحده عربی اعلام کرد و تفاهم نامه ای را با مرکز بین المللی اقتصاد اسلامی (ICIE)برای تبدیل دبی به "پایتخت اقتصاد اسلامی" امضاء نمود.

مرکز حلال امارات برای استانداردها و گواهینامه‌های کیفیت (EHC) در می 2015 با هدف تبدیل شدن به شریک مورد اعتماد برای کمک به شرکت های ژاپنی که مایل به گسترش تجارت خود در امارات متحده عربی و بازارهای کشورهای خلیج فارس هستند، تأسیس شد. EHC به عنوان یک نهاد صدور گواهینامه از مرکز اعتبارسنجی جهانی امارات (ESMA/Amirates Management Authority of Standards and Metrology) و مرجع استانداردسازی و اندازه‌شناسی امارات (ESMA) عملیات صدور گواهی حلال برای محصولات مختلف را انجام می دهد.

جمعبندی ؛

ارزش بازار محصولات حلال در کشورهای شورای همکاری خلیج فارس قابل توجه و به دلیل جمعیت مسلمان منطقه و افزایش آگاهی و تقاضا برای محصولات حلال، به طور پیوسته در حال رشد است. در ادامه به چند نکته کلیدی در مورد بازار غذای حلال در شورای همکاری خلیج فارس اشاره می‌شود؛

اندازه بازار: کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، از جمله عربستان سعودی، امارات متحده عربی، قطر، عمان، کویت و بحرین، مجموعاً بازار قابل توجهی برای محصولات غذایی حلال دارند، در سال 2020، اندازه بازار محصولات حلال در این منطقه بین 20 تا 25 میلیارد دلار برآورد شد. حجم صنعت غذای حلال در داخل امارات متحده عربی بیش از 69 میلیارد درهم برآورد می‌شود.

پتانسیل رشد: بازار غذای حلال در شورای همکاری خلیج فارس با عواملی مانند رشد جمعیت، افزایش درآمد شهروندان، شهرنشینی و افزایش آگاهی از نیازهای غذایی حلال، رشد ثابتی را تجربه کرده است.

عربستان سعودی: عربستان سعودی بزرگترین بازار غذای حلال در شورای همکاری خلیج فارس و یکی از بزرگترین بازارها در جهان است. جمعیت این کشور، همراه با پایبندی بیشتر به رعایت اصول اسلامی در انتخاب غذا و محصولات شخصی حلال، آن را به بازار قابل توجهی برای این محصولات تبدیل کرده است.

امارات متحده عربی: امارات متحده عربی، به ویژه دبی، خود را به عنوان یک مرکز جهانی حلال معرفی کرده است و شاهد رشد قابل توجهی در صنعت غذای حلال بوده است. دبی در سالهای اخیر به عنوان مرکز توزیع و تجارت محصولات حلال در منطقه عمل کرده است.

قطر و کویت: قطر و کویت نیز شاهد رشد در بازارهای غذای حلال خود بوده اند که بخشی از آن ناشی از افزایش درآمد و هجوم کارگران مسلمان خارجی(از جمله؛ بنگلادش، پاکستان و افغانستان) به این کشورها بوده است.

گردشگری حلال: کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، به ویژه امارات و عربستان سعودی، به طور فعال در زمینه گردشگری حلال سرمایه گذاری و در جهت تبلیغ این نوع از گردشگری اقدامات متعددی را در طول سال های گذشته انجام داده اند، این موضوع شامل ارائه گزینه‌های غذای حلال برای گردشگران مسلمان و افزایش بیشتر تقاضا برای محصولات حلال نیز می‌شود.

تجارت الکترونیک: رشد تجارت الکترونیک و خرید آنلاین مواد غذایی نیز در گسترش دامنه محصولات غذایی حلال در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس نقش داشته است.

ظرفیت های بازار: بازار غذای حلال در شورای همکاری خلیج فارس شامل طیف گسترده ای از محصولات، از محصولات تازه و گوشت گرفته تا غذاهای فرآوری شده، تنقلات و نوشیدنی‌ها است.

مقررات: کشورهای شورای همکاری خلیج فارس مقررات و استانداردهایی را برای اطمینان از اصالت و انطباق محصولات غذایی حلال اجرا کرده اند. در این زمینه چند سازمان دولتی و خصوصی وظیفه ارائه گواهینامه حلال به شرکت های خارجی را انجام می دهند. نظارت بر صدور گواهی حلال در امارات توسط اداره استاندارد این کشور انجام می‌شود.

واردات و صادرات: برخی از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به دلیل محدودیت ظرفیت تولید داخلی، بخش قابل توجهی از محصولات غذایی حلال خود را وارد می‌کنند. این فرصت‌هایی را برای تامین‌کنندگان بین‌المللی فراهم می‌کند تا از بازار کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس بهره برداری کنند.

فهرست منابع؛

https://farrellymitchell.com

https://wam.ae

https://www.thehtmc.com

https://www.dafz.ae

https://emirateshalal.com