رویکردهای برزیل در زمینه ایجاد ارز مشترک بریکس

نوشتار پیش‌رو گزارشی است که به طور اختصار به رویکردهای کشور برزیل در زمینه ایجاد ارز مشترک میان اعضای بریکس می پردازد.

رئیس جمهور برزیل لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا، در هیروشیما پس از پایان مشارکت خود در نشست G7 بار دیگر از ایجاد یک واحد پولی مشترک میان کشورهای بریکس (برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی) همانند کاری که اتحادیه اروپا با یورو انجام داد، به عنوان راهی برای کاهش وابستگی به دلار آمریکا در تجارت حمایت نمود.

فرناندو حداد، وزیر دارایی برزیل، اغلب از یک ارز مشترک منحصراً برای معاملات تجاری، در نوعی اتاق پایاپای برای جایگزینی دلار حمایت می‌کند. او بر افزایش استفاده از ارزهای محلی در ابزارهای تجاری دوجانبه، مانند دریافت‌های اعتباری تاکید نمود. به گفته او، تمرکز باید بر حذف تدریجی استفاده از ارز سوم باشد.

دیلما روسف، رئیس برزیلی بانک بریکس، گفت که یکی از اهداف این بانک گسترش حوزه فعالیت و پرداختن به ایده ارز واحد در میان کشورهای عضو این بلوک است. این یک ارز در برابر ارز دیگر نبوده ولی بازار آسیایی و ارزهای محلی نیز اهمیت روز افزون خواهند داشت.

دیدگاه برخی از اقتصاددانان مطرح برزیلی نسبت به ارز مشترک بریکس این است که یک سیستم پولی چندقطبی‌تر در دهه‌های پیشرو ظهور می‌نماید اما توسط دلار رهبری خواهد شد. زیرا دلار همچنان در زمینه‌های اساسی چون حجم استفاده، امنیت و قابلیت تبدیل شوندگی بی‌رقیب خواهد بود.

رویکرد تاریخی نسبت به ایجاد ارز مشترک در قالب بریکس

رویکرد تاریخی ارز مشترک در میان کشورهای بریکس را می‌توان به اوایل دهه 2010 ردیابی نمود، زمانی که بحران مالی جهانی نگرانی‌هایی را در مورد ثبات سیستم پولی بین المللی، به ویژه نقش مسلط دلار ایالات متحده ایجاد نمود. در این زمینه، برخی از رهبران و اقتصاددانان بریکس، ایجاد یک ارز ذخیره بین‌المللی جدید را برای کاهش اتکا به دلار آمریکا و تقویت همکاری‌های مالی در داخل این بلوک پیشنهاد کردند.

در سال 2011، در جریان نشست بریکس در سانیا، چین، ایده یک ارز مشترک مطرح شد و بحث هایی برای بررسی مزایا و چالش های بالقوه چنین ارزی انجام شد. با این حال، این پیشنهاد با موانع متعددی از جمله ساختارهای اقتصادی متفاوت، نرخ تورم و سیاست‌های پولی در میان کشورهای بریکس روبرو بود. هر کشور اولویت‌های اقتصادی متفاوتی داشت، که یافتن اجماع در چارچوب مشخص برای یک ارز مشترک را به چالش می‌کشید.

علاوه بر این، ایده ارز مشترک در برجام در سال‌های بعد به طور فعال دنبال نشد، زیرا اولویت‌های دیگر در دستورکار این گروه قرار گرفتند، مانند تقویت همکاری‌های تجاری و سرمایه‌گذاری، ترویج توسعه پایدار و ایجاد بانک توسعه جدید (NDB) به عنوان منبع جایگزین بودجه برای پروژه‌های زیربنایی.

موضوع ارز مشترک بریکس از اواسط سال 2022 که چهاردهمین اجلاس سران این اتحادیه در پکن برگزار شد، شتاب بیشتری گرفته است. در آنجا، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه اعلام نموده که بریکس در حال آماده‌سازی یک "ارز ذخیره جهانی جدید" است و آماده است تا با شتاب بیشتری استفاده از آن را گسترش دهد.

در ماه مه سال 2023، رئیس جمهور برزیل لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا[1]، در هیروشیما پس از پایان مشارکت خود در نشست G7 بار دیگر از ایجاد یک واحد پولی مشترک میان کشورهای بریکس (برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی) همانند کاری که اتحادیه اروپا با یورو انجام داد، به عنوان راهی برای کاهش وابستگی به دلار آمریکا در تجارت حمایت نمود. بازگشت لولا به ریاست جمهوری، تقویتی برای جاه طلبی‌های "جنوب جهانی" بود که شی جین پینگ، رهبر چین از آن حمایت می‌کرد. شی در سومین دوره ریاست جمهوری خود تاکید بیشتری بر تبدیل جنوب جهانی یا کشورهای در حال توسعه در مناطقی از آمریکای لاتین گرفته تا آفریقا، آسیا و اقیانوسیه به یک نیروی اقتصادی و دیپلماتیک بزرگتر دارد.

فرناندو حداد، وزیر دارایی برزیل[2]، اغلب از یک ارز مشترک منحصراً برای معاملات تجاری، در نوعی اتاق پایاپای برای جایگزینی دلار حمایت می‌کند. او بر افزایش استفاده از ارزهای محلی در ابزارهای تجاری دوجانبه، مانند دریافت های اعتباری تاکید می‌کند. به گفته او، تمرکز باید بر حذف تدریجی استفاده از ارز سوم باشد.

دیلما روسف، رئیس بانک بریکس[3]، گفت که یکی از اهداف او گسترش این مؤسسه مالی است و فکر کردن به ایده ارز واحد در میان کشورهای عضو این بلوک را رد نمی‌کند.

روسف اولین کنفرانس مطبوعاتی خود را در شانگهای پس از تصدی ریاست بانک در آوریل در مقر اصلی بانک برگزار و اخیراً این بانک جلسه سالانه خود را برگزار نمود.

روسف در پاسخ به سوالی درباره امکان ایجاد ارز واحد، آن را رد نکرد. او گفت: "این هنوز یک ایده است که باید در نظر گرفته شود. جهان در حال تحول است. این یک ارز در برابر ارز دیگر نبوده و چنین بحثی مطرح نیست. ما می خواهیم اضافه کنیم. ما به دنبال بازار دلار خواهیم بود. اما ما این را در نظر خواهیم گرفت که بازار آسیایی و ارزهای محلی نیز بسیار مهم هستند."

دیدگاه اقتصاددانان

ادواردو مکیتاریان، استاد اقتصاد در بنیاد آرماندو آلوارس پنتادو (FAAP)، توضیح می‌دهد که در صورت انجام این پیشنهاد، مشکلات زیادی در توسعه ارز وجود خواهد داشت، زیرا تفاوت‌های زیادی بین اقتصادهای شرکت‌کننده در بانک BRICS وجود دارد. به عنوان نمونه ارزش های تولید ناخالص داخلی  (GDP)، ذخایر بین المللی، نرخ بهره و غیره کاملاً متفاوت هستند. با این حال، او این احتمال را رد نمی‌کند، اما نسبت به یک بازه زمانی دورتر هشدار می دهد.

در همین راستا، Josilmar Cordenonssi، استاد اقتصاد در دانشگاه پرسبیتریان مکنزی، اشاره می‌کند که علاوه بر پیچیدگی ایجاد و اعمال ارز، رقابت این منبع با دلار همچنان بسیار دشوار است.[4]

روری گرین، اقتصاددان TS Lombard می‌افزاید که «نفوذ ژئوپلیتیکی و اقتصادی چین منجر به پذیرش رنمینبی (RMB) برای تجارت و ذخایر می‌شود - و ادامه خواهد داد. دلار در معرض تهدید نیست.»

برخی فکر می‌کنند ممکن است مدت بیشتری طول بکشد تا دلار از جای خود خارج شود. ویکرام رای، اقتصاددان ارشد در بانک TD می‌گوید در حالی که تسلط دلار به زمان نیاز دارد تا از بین برود، مسیر دور از آن مشخص است. طی یکی دو دهه آینده، پتانسیل زیادی برای ظهور ارزهای منطقه‌ای مسلط و یک رژیم بین‌المللی چندقطبی وجود دارد، با نقش‌هایی که اکنون توسط دلار با یورو به اشتراک گذاشته شده، یوان فعالتر، آینده تغییرات زیادی خواهد داشت.

در گزارشی، تحلیلگران سرویس سرمایه گذاری مودیز نوشتند: «ما انتظار داریم یک سیستم پولی چندقطبی تر در دهه‌های آینده ظهور کند، اما توسط دلار رهبری خواهد شد، زیرا دلار همچنان در زمینه‌هایی حیاتی چون حجم استفاده، امنیت و قابلیت تبدیل شوندگی بی‌رقیب خواهد بود[5]. "

 پاورقی‌ها:

[1]https://www.cnnbrasil.com.br/economia/no-g7-lula-volta-a-defender-que-brics-tenham-moeda-comum-semelhante-ao-euro/#:~:text=O%20presidente%20Luiz%20In%C3%A1cio%20Lula,do%20d%C3%B3lar%20em%20trocas%20comerciais.

[2]https://www.cnnbrasil.com.br/economia/lula-diz-sonhar-com-moeda-comum-para-o-brics-e-volta-criticar-dependencia-do-dolar/

[3]https://noticias.uol.com.br/colunas/jamil-chade/2023/05/30/dilma-quer-expansao-do-banco-dos-brics-e-nao-descarta-moeda-unica.htm

[4]https://investnews.com.br/economia/moeda-unica-para-comercio-entre-paises-do-brics-ainda-e-ideia-distante/

[5]https://fpabramo.org.br/focusbrasil/2023/06/09/a-aposta-cambial-dos-brics-e-um-alerta-oportuno/#:~:text=A%20quest%C3%A3o%20cambial%20dos%20BRICS,expandir%20seu%20uso%20mais%20amplamente.