فرآیند صدور گواهی حلال در اندونزی

بر اساس قوانین اندونزی کلیه مواد غذایی، نوشیدنی‌ها، داروها، لوازم آرایشی و بهداشتی، مواد شیمیایی، بیولوژیکی و محصولات مرتبط اصلاح شده ژنتیکی باید گواهی حلال را قبل از تولید یا ورود به اندونزی از آژانس تضمین محصولات حلال(BPJPH) این کشور اخذ نمایند. در این گزارش نگاهی به مراحل و فرآیندهای صدور گواهی حلال در اندونزی شده است.

بر اساس قوانین اندونزی کلیه مواد غذایی، نوشیدنی‌ها، داروها، لوازم آرایشی و بهداشتی، مواد شیمیایی، بیولوژیکی و محصولات مرتبط اصلاح شده ژنتیکی (به استثنای موارد موجود در فهرست معافیت های استثنا شده) باید گواهی حلال را قبل از تولید یا ورود به اندونزی از آژانس تضمین محصولات حلال(BPJPH)  این کشور اخذ نمایند. طی پنج سال گذشته، از زمان تأسیس آژانس مذکور در اکتبر 2017 تا کنون حدود 750 هزار محصول گواهی حلال دریافت کرده اند. صدور گواهی حلال برای کسب و کارهای کوچک و متوسط رایگان است و هزینه آن از بودجه دولتی تامین می‌شود. سالانه به طور متوسط 250 هزار محصول به ویژه مواد غذایی گواهی حلال دریافت می‌کنند که تا قبل از سال 2017 این گواهی سالانه برای 100 هزار محصول صادر می‌شد.

داده‌های BPJPH زیر مجموعه وزارت امور دینی اندونزی نشان می دهد که حدود 2200 گواهی حلال از ابتدای سال 2023 صادر شده است. این گواهینامه‌ها شامل 38500 محصول (عمدتاً مواد غذایی) و شامل تولیدات شرکت های کوچک و متوسط (MSEs) بوده است. اندونزی هدف رسیدن به صدور 10 میلیون گواهی حلال تا سال 2024 را تعیین نموده است، لیکن حدود 40 میلیون واحد از کسب و کارهای متقاضی این گواهی شرکت های کوچک و متوسط می‌باشند که برخی از آنها در مناطق دور دست پراکنده می‌باشند. این کسب و کارها با سه چالش اصلی در دریافت گواهی حلال صنایع غذایی مواجه هستند: (1) تعداد و ظرفیت محدود نیروی انسانی خود به عنوان ناظر حلال، (2) عدم دانش و مهارت در تهیه دفترچه راهنمای حلال و (3) ناتوانی در ارائه فهرست مواد حلال و اسناد پشتیبان آنها، که اغلب منجر به رد شدن درخواست از سوی کمیته فتوای مجلس العلمای اندونزی (MUI) می‌شود.

مقررات صدور گواهی حلال در اندونزی

مقررات ضمانت کالای حلال در آیین نامه دولتی مصوب سال 2021 با موضوع اجرای ضمانت کالای حلال، برگرفته از قانون ایجاد شغل سال 2020 اندونزی اصلاح گردید. بر این اساس حکم حلال بودن یک محصول از طریق ارزیابی فتوای حلال توسط مجلس العلمای اندونزی (MUI) انجام می‌شود. سپس مجلس العلما تصمیم در مورد وضعیت حلال آن محصول را به آژانس تضمین محصولات حلال اندونزی (BPJPH) ارائه می دهد.

در حال حاضر دولت اندونزی در حال ایجاد آژانس حسابرسی حلال (LPH) است که این حسابرسی می‌تواند توسط مؤسسات اسلامی ثبت‌شده و مؤسسات آموزش عالی دولتی و خصوصی که توسط مؤسسات اسلامی یا بنیادهای اسلامی ثبت‌شده اداره می‌شوند، انجام شود. بنابراین مؤسسات اسلامی می‌توانند حسابرسان حلال خود را معرفی نمایند. مسئولیت صدور گواهی حلال بر اساس استانداردهای تعیین شده بر عهده آژانس تضمین محصولات حلال اندونزی (BPJPH) است و روند اخذ گواهی حلال برای شرکت های کوچک و متوسط حداکثر 21 روز طول می‌کشد.

مراحل و فرآیندهای صدور گواهی حلال در اندونزی

1- درخواست شرکت ها برای صدور گواهی حلال به صورت اینترنتی به  BPJPHارسال می‌شود.

2- اعتبار سنجی و ثبت اسناد از طریق دستیاران فرآیند ثبت محصولات حلال انجام می‌شود.

3- موسسات مرتبط با صدور گواهی حلال اسناد ثبت شده توسط دستیاران را بررسی مجدد می‌کنند.

4- بررسی داده‌های شرکت ها از سوی BPJPH بر اساس معیارهای مورد نظر با استفاده از هوش مصنوعی و به صورت خودکار انجام می‌شود.

5- پس از تکمیل فرآیند اعتبارسنجی خودکار، تأیید اعتبار اسناد با استفاده از نظام تصمیم‌گیری حقیقی (کارشناس) از سوی  BPJPH انجام می‌شود.

6- مجلس العلمای اندونزی (MUI) پس از بررسی، فتوای لازم و احکام حلال را صادر می‌کند.

7- گواهی‌های حلال دیجیتالی توسط آژانس تضمین محصولات حلال اندونزی (BPJPH) و در برخی از موارد به صورت مشترک توسط BPJPH و آژانس ملی سایبری و رمزنگاری(BSSN)  صادر می‌شود.

روش های بهبود روند صدور گواهی حلال

صدور گواهی حلال فرآیندی نسبتا زمانبر است. زیرا اگرچه درخواست به صورت الکترونیک انجام می‌شود اما تایید آن در سیستم به صورت دستی توسط کارشناسانBPJPH  انجام می‌شود، انجام مراحل یک تا پنج چندین روز به طول می انجامد و صدور فتوای حلال نیز ممکن است بیش از دو هفته زمانبر باشد، زیرا ارزیابی فتوا از سویMUI پس از اینکه چندین درخواست حائز شرایط لازم به صورت یکجا انجام شود.

 پروفسور آریفین، استاد اقتصاد کشاورزی دانشگاه لمپونگ (UNILA) و رئیس انجمن اقتصاد کشاورزی اندونزی (PERHEPI) برای بهبود فرآیند صدور گواهی حلال در اندونزی توصیه نموده است بخش های بالادستی کشاورزی و دامداری باید با افزایش تعداد کشتارگاه‌های دارای گواهی حلال به عنوان اولین حلقه در زنجیره ارزش حلال (به ویژه فرآورده‌های گوشتی و مشتقات آنها) تقویت شود؛ ظرفیت نیروی انسانی در  BPJPHتقویت گردد؛ شرکت های کوچک و متوسط برای محصولاتی که در سطوح محلی و ملی به بازار عرضه می‌شوند امکان درخواست گواهی حلال را هم از BPJPH کشوری و هم از آژانس حسابرسی حلال منطقه خود داشته باشند و به همین طریق فتوای حلال برای محصولات شرکت هایی که به صورت محلی و ملی عرضه می‌شوند، علاوه بر دفتر مرکزی مجلس العلما، در MUI هر منطقه نیز قابل صدور باشد تا در فرآیند صدور این گواهس تسریع گردد.

لازم به ذکر است بر اساس مصوبه دولت اندونزی که از 27 دسامبر سال 2021 اجرایی شده است برخی از مواد که ماهیت آنها حلال تلقی می‌شود، از دریافت گواهی حلال مستثنی شده اند. این مواد عبارتند از 1) مواد مشتق شده از طبیعت بدون هر گونه فرآیند فیزیکی یا مواد افزودنی؛ 2) مواد بدون احتمال آلوده شدن به مواد حرام شامل مواد و محصولات شیمیایی حاصل از فعالیت های معدنی یا مواد شیمیایی سنتز شده معدنی و آلی و 3) مواد غیر خطرناک و فاقد مواد حرام.

مطابق گزارش وضعیت اقتصاد جهانی اسلامی (SGIE)، اقتصاد حلال اندونزی در سال 2022 پس از کشورهای مالزی، عربستان و امارات در رتبه چهارم قرار گرفته است. همچنین بر اساس گزارش یاد شده، اندونزی رتبه دوم مصرف مواد غذایی حلال و رتبه چهارم مصرف لوازم آرایشی حلال در جهان را دارد. پیش بینی شده است صرف هزینه مردم اندونزی برای تهیه کالاهای حلال از 158 میلیارد دلار در سال 2020 به بیش از 281 میلیارد دلار تا سال 2025 افزایش یابد.