هامبانتوتا قطب اقتصادی آینده سریلانکا
منطقه و شهر هامبانتوتا در جنوب سریلانکا و در فاصله تقریبی 240 کیلومتری کلمبو، پایتخت این کشور قرار داد. منطقه‌هامبانتوتا با وجود قرار داشتن در موقعیتی مهم و استراتژیک از جمله مناطق توسعه‌نیافته و دست‌نخورده سریلانکا محسوب می‌شد که در سونامی جنوب آسیا در سال 2004 نیز متحمل آسیب‌های فراوانی شد.
با توجه به موقعیت بسیار مناسب این منطقه در مسیر دریایی در سال 2008 تصمیم گرفته شده که نسبت به ایجاد یک بندر آب عمیق در این منطقه اقدام شود. بر همین اساس طرح ساخت بندر بین‌المللی‌هامبانتوتا در سه مرحله آغاز شد و مرحله اول آن در سال 2010 افتتاح شد.
این بندر در مجاورت مسیر اصلی کشتیرانی بین‌المللی شرق به غرب و در موقعیت استراتژیک دروازه دریایی هند قرار دارد همین ویژگی باعث شده است که روزانه تعداد زیادی کشتی از این مسیر عبور کنند و فرصت‌های تجاری خوبی علاوه بر عملیات معمول در بنادر برای ارائه خدماتی مانند تأمین سوخت ، تغییر و ... خدمه ایجاد شود. همچنین از منظر تجارت داخلی نیز با اتصال مستقیم بزرگراهی به نواحی جنوبی، مرکزی و شرقی سریلانکا، موقعیت بهتری نسبت به سایر بنادر سریلانکا دارد.
منطقه بندر اساساً توسط دو موج‌شکن به طول 312 متر و 988 متر محافظت می‌شود. همچنین یک کانال دسترسی به عرض 210 متر و عمق 17 متر با دایره چرخشی به قطر 600 متر و عمق 17 متر برای تسهیل پهلوگیری کشتی‌ها تا 100000 DWT نیز برای این بندر در نظر گرفته شده و به همین دلیل، ظرفیت خدمات‌دهی به کشتی‌های بزرگ برای این بندر فراهم شده است. لذا با توجه به این موضوعات بندر هامبانتوتا از ظرفیت بسیار مناسبی برای خدمات‌رسانی به انواع کشتی‌های سبک و سنگین، نفت‌کش، کانتینری و حتی Ro-Ro برخوردار است و با تکمیل تمامی‌بخش‌های آن ظرفیت خدمات‌رسانی آن به کشتی‌های عبوری به نحو چشم‌گیری افزایش خواهد یافت.
تصویر شماتیک منطقه ویژه اقتصادی و بندر هامبانتوتا
مراحل مختلف بندر و منطقه ویژه اقتصادی‌هامبانتوتا
منطقه ویژه اقتصادی‌هامبانتوتا، قطب انرژی منطقه
البته منطقه‌هامبانتوتا تنها به بندر این منطقه محدود نمی‌شود و باید از منطقه ویژه اقتصادی پیرامون آن نیز یاد کرد. منطقه ویژه انحصاری‌هامبانتوتا در زمینی به مساحت 15000 هکتار واقع شده است که حدود 10 درصد این میزان یعنی 1500 هکتار آن برای ساخت پایانه‌های LNG و پالایشگاه اختصاص یافته است.
همچنین این بندر امکانات ذخیره‌سازی بسیار مناسبی نیز در اختیار دارد. تأسیسات ذخیره‌سازی و مخازن در هامبانتوتا تقریباً 1.2 کیلومتر دورتر از آب ساخته شده است و از طریق یک خط لوله به پایانه نفت متصل می‌شود. این تأسیسات متشکل از 14 مخزن با ظرفیت کل ذخیره‌سازی 80000 مترمکعب است و دارای ظرفیت ذخیره‌سازی انفرادی 51000 مترمکعب برای ماشین‌‌های سوخت‌رسان، 23000 مترمکعب برای سوخت هواپیما و 6000 مترمکعب برای LPG است.
بر همین اساس مطالعات اولیه برای ایجاد حداقل دو پالایشگاه با ظرفیت 100 هزار بشکه نیز انجام شده است و اطلاعات دریافتی نشان می‌دهد که شرکت‌های چینی تمایل بالایی برای حضور در این پروژه دارند. هدف اصلی این پروژه نه ایجاد پالایشگاه برای مصرف داخلی بلکه برای صادرات است. این تصمیم با توجه به تردد میزان قابل‌توجهی از کشتی‌ها از این منطقه و همکاری منطقه‌هامبانتوتا با شهر بندری کلمبو (بزرگ‌ترین پروژه زیرساختی سریلانکا که توسط چین در حال اجرا است) و افزایش قابل‌توجه نیاز منطقه جنوب و جنوب شرق آسیا به انرژی، ظرفیت قابل‌توجهی برای سرمایه‌گذاری در این منطقه برای پالایش و پخش فراورده‌های نفتی ایجاد کرده است. حتی برآوردهای انجام شده نشان می‌دهد که این منطقه از ظرفیت ایجاد پالایشگاه‌ها حتی با ظرفیت بیش از 100 هزار بشکه را نیز برخوردار است.
به همین دلیل دولت سریلانکا در اوایل سال 2023 اعلام کرد که آماده دریافت پیشنهاد‌های سرمایه‌گذاری خارجی در خصوص ایجاد پالایشگاه‌های صادراتی در منطقه‌هامبانتوتا است، منطقه‌ای که در اطراف فرودگاه بین‌المللی ماتاله قرار گرفته و با روند استفاده بیشتر از این فرودگاه، دسترسی‌های بسیار مناسبی نیز خواهد داشت. لذا از این نظر تحتمالاً در صورت ادامه روند فعلی، سریلانکا در سال 2023 می‌تواند شاهد پیشنهاد‌های قابل‌توجهی برای ایجاد پایگاه انرژی منطقه در هامبانتوتا باشد. لذا توجه به این منطقه و ظرفیت‌های آن برای سرمایه‌گذاری به منظور بازار سازی و حضور بیشتر در منطقه رو به رشد جنوب و جنوب شرق آسیا می‌تواند از اهمیت بسیار زیادی برخوردار باشد.