تحولات اقتصادی سریلانکا

اهم تحولات اقتصادی سریلانکا در نیمه اول آذر 1401 مندرج در رسانه های این کشور به شرح زیر ارائه می گردد.

افزایش شدید قیمت مواد غذایی در سریلانکا و امنیت غذایی

بر اساس اعلام کمیته دولتی بازسازی اقتصادی سریلانکا تنها یک‌پنجم جمعیت کشور از رژیم غذایی مناسب برخوردار هستند و این در حالی است که ۷۵ درصد از درآمد خانوارها صرف خرید مواد غذایی می‌شود. بر همین اساس کمیته ویژه‌ای با حضور نهادهای داخلی و بین‌المللی برای مقابله با ناامنی غذایی در سریلانکا ایجاد شده است.

در اولین نشست این کمیته با هدف بررسی نظرات کارشناسی در زمینه امنیت غذایی، نیاز به کود، کاهش برداشت، سوءتغذیه و پیامدهای اجتماعی احتمالی آن برگزار شد. اقدامات کوتاه‌مدت و میان‌مدتی که می‌توان برای غلبه بر این وضعیت انجام داد، در این نشست مورد بحث قرار گرفت.

همچنین بحث شد که حتی اگر بتوان با اقداماتی مانند افزایش مالیات در کشور، درآمد را افزایش داد، مشکل پایداری صنایع، از دست دادن مشاغل و کاهش شرایط تغذیه به ‌عنوان عوارض جانبی وجود خواهد داشت. به طور کلی بحران اقتصادی سریلانکا موجب تورم شدید و کمبود مواد غذایی در کشور شده و این موضوع امنیت غذایی در سریلانکا را به شدت تحت تأثیر قرار داده است.

از سوی دیگر بر اساس اعلام بانک جهانی، میزان جمعیت زیرخط فقر نیز در این کشور رشد قابل ملاحظه‌ای را داشته و در سال جاری تقریباً دو برابر شده است. بر اساس گزارش منتشر شده توسط این نهاد مالی بین‌المللی، جمعیت زیرخط فقر در سریلانکا از 13 درصد در سال 2021 به بیش از 25 درصد افزایش‌یافته است.

کاهش تقاضا و آسیب به بخش تولید

شاخص مدیریت خرید تولیدی در سپتامبر 2022 با کاهش همراه بوده است که این موضوع نشان‌دهنده عقب‌نشینی در فعالیت‌های تولیدی است. بر این اساس، PMI تولید در سپتامبر 2022 با کاهش 7 واحدی شاخص نسبت به ماه قبل روبه‌رو شد.

کاهش سفارش و تولید جدید عمدتاً به تولید مواد غذایی و نوشیدنی، و منسوجات و پوشاک مربوط می‌شود. همچنین بسیاری از نمایندگی شرکت‌های تولیدی که عمدتاً در بازار داخلی غذایی حضور دارند معتقدند که کاهش تقاضا به دلیل کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان است.

علاوه بر این، تولیدکنندگان در صنایع صادرات محور نیز به دلیل نگرانی از رکود در مقاصد عمده صادراتی، تقاضای کم‌تری را دریافت کرده‌اند.

به طور کلی بخش تولید در سریلانکا از یک سو به دلیل کاهش قابل‌توجه قدرت خرید، با کاهش تقاضا در داخل مواجه شده و این موضوع ذخیره تولید را با چالش مواجه کرده و از سوی دیگر در بخش صادراتی نیز با توجه به تحولات بین‌المللی، چشم‌انداز این بخش نیز با سؤالات متعددی مواجه است.

بهبود گردشگری در ماه نوامبر

بر اساس اطلاعات منتشر شده توسط سازمان توسعه گردشگری سریلانکا، در ماه نوامبر 59759 گردشگر وارد سریلانکا شدند. با احتساب این افراد، تعداد کل گردشگران ورودی به سریلانکا در 11 ماه اول سال به بیش از 620 هزار نفر رسید و با این وضعیت احتمال تحقق ورود یک ‌میلیون گردشگر تا پایان سال قابل دسترس به نظر نمی‌رسد. اما با این وجود گردشگری در 11 ماه اول سال درآمد یک میلیارد دلاری را برای این کشور فراهم کرده است.

البته گردشگران به ویژه اتباع کشورهای روسیه و اوکراین باعث بروز مشکلاتی نیز در این کشور شده‌اند. بر اساس اعلام مقامات سریلانکایی، بسیاری از اتباع این دو کشور با تمدید ویزای گردشگری خود در حال تجارت در سریلانکا بوده و بسیاری از آن‌ها با اجاره خانه‌های ارزان‌قیمت اقدام به تهیه و فروش غذا و حتی کشت و فروش ماری‌جوانا مشغول شده و همین مسئله نگرانی مقامات محلی را در پی داشته است.

انتقاد فعالان بخش گردشگری از افزایش هزینه روادید

فعالان صنعت گردشگری سریلانکا از اقدام مقامات بهداشتی در حذف پروتکل‌های مربوط به بیماری کرونا که می‌تواند برای جذب گردشگران مفید باشد، استقبال کردند و آن را گام مهمی‌برای افزایش جذابیت سریلانکا برای گردشگران ارزیابی کردند.آن‌ها معتقدند که این امر به گردشگران امکان می‌دهد آزادانه و بدون دردسر در سراسر کشور سفر کنند.

اما از سوی دیگر افزایش یک‌باره قیمت روادید نیز با انتقادات فراوانی از سوی این افراد همراه شد. آن‌ها معتقدند که بخش گردشگری سریلانکا بعد از بیماری کرونا و بحران‌ سیاسی و اقتصادی این کشور، در مسیر بازسازی قرار دارد و افزایش هزینه روادید این مهم را با دشواری همراه خواهد کرد. از سوی دیگر هزینه بلیت ورود به مکان‌های گردشگری نیز به میزان قابل‌توجهی و بدون اعلام قبلی افزایش‌یافته است و این مسئله نیز تأثیرات منفی به دنبال خواهد داشت.

مسئله خروج پزشکان از سریلانکا

بحران اقتصادی اخیر سریلانکا مشکلات بسیاری را برای این کشور ایجاد کرده است که یکی از آن‌ها خروج پزشکان به ویژه پزشکان متخصص برای فعالیت در کشورهای دیگر است. هر چند آمار مشخصی از این موضوع وجود ندارد اما تعداد پزشکان خارج شده از سریلانکا بین 300 تا 800 نفر در سال 2022 ارزیابی می‌شود.

لزوم افزایش قیمت برق در سال آینده

یکی از مهم‌ترین مشکلات اقتصادی سریلانکا، تأمین هزینه‌های تولید برق در این کشور است، هزینه‌هایی که با توجه به افزایش شدید قیمت حامل‌های انرژی با افزایش قابل ملاحظه‌ای مواجه شده است. بر اساس برآوردهای صورت گرفته و اعلام وزیر نیرو سریلانکا، هزینه تولید برق در این کشور سالانه حدود 900 میلیارد روپیه است که نیمی از آن توسط دولت (یارانه) تأمین می‌شود اما دیگر امکان ادامه این روند وجود ندارد.

در حال حاضر هزینه تولید هر کیلووات برق برابر 56.9 روپیه است و این در حالی است که رقم پرداختی توسط مشترکین تنها 29 روپیه می‌باشد. بر همین اساس به گفته وزیر نیرو در صورت عدم افزایش بهای برق، قطع شدن برق‌ تا هشت ‌ساعت در روز در این کشور در سال آینده دور از انتظار نیست.

اما این موضوع با انتقاداتی نیز همراه بوده است و بسیاری معتقدند که تلاش برای افزایش قیمت برق نه به منظور تأمین هزینه‌های تولید، بلکه به منظور پرداخت بدهی‌های گذشته شرکت برق است، موضوعی که به شدت توسط وزیر نیرو تکذیب شده است. آخرین پیشنهاد وزارت نیرو افزایش دو مرحله ای قیمت برق در سال آینده است، مسئله‌ای که تصمیم‌گیری پیرامون آن به سازمان تنظیم مقررات مصرف‌کنندگان بستگی خواهد داشت. تصمیمی‌که با توجه به شرایط اقتصادی مردم سریلانکا از یک‌سو و وضعیت شرکت برق این کشور، تصمیمی چالش‌برانگیز خواهد بود.

کاهش تورم در ماه نوامبر

همان‌گونه که رئیس بانک مرکزی سریلانکا وعده داده بود، تورم در این کشور روند نزولی خود را آغاز کرده است. در این بین تورم مواد غذایی در ماه نوامبر بر اساس شاخص مصرف‌کننده در کلمبو از 80.9 درصد در ماه اکتبر به 73.7 درصد کاهش یافت. البته این تورم همچنان بالا ارزیابی می‌شود اما این روند کاهشی، نشان می‌دهد که سیاست‌های بانک مرکزی از جمله مقابله با چاپ پول و افزایش نرخ سود با موفقیت نسبی همراه بوده است.

برنامه سریلانکا برای مشارکت با هند برای تولید لبنیات

یکی از مهم‌ترین محصولات وارداتی در سریلانکا، محصولات لبنی است. به طور میانگین سالانه بیش از 300 میلیون دلار از انواع محصولات لبنی وارد این کشور می‌شود، هر چند در 9 ماه اول سال جاری به دلیل محدودیت‌های موجود، واردات این محصولات 32 درصد کاهش یافته است. همین مسئله سبب شده افزایش تولید این دسته از محصولات در چندین مرتبه در دستور کار مقامات این کشور قرار گیرد که هر کدام به نحوی با شکست مواجه شده‌اند.

در آخرین اقدام، دولت این کشور و شخص رئیس‌جمهوری به دنبال افزایش همکاری با هند و شرکت‌های لبنی این کشور برای افزایش تولید این محصولات در سریلانکا هستند. بر همین اساس رئیس‌جمهوری سریلانکا کمیته‌ای متشکل از نمایندگان بخش دولتی و خصوصی سریلانکا را برای همکاری با هیئت ملی توسعه دام هند، تعیین کرد. این همکاری در قالب سه مرحله کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت برای افزایش تولید شیر محلی برنامه‌ریزی شده است.

برنامه صادرات چای سریلانکا در سال 2023

نیراج دی مل، رئیس هیئت مدیره اداره چای سریلانکا اعلام کرد که این کشور درآمد 1.5 میلیارد دلاری از صادرات در سال 2023 را هدف قرار داده است و همچنین انتظار می‌رود که سال 2022 را با 1.2 میلیارد دلار صادرات چای به پایان برساند.

بر اساس این برنامه در سال 2023، تولید کل چای برابر 290 میلیون کیلوگرم خواهد بود که از این میزان 275 میلیون کیلوگرم آن صادر خواهد شد. در 10 ماه اول سال جاری نیز سریلانکا با وجود کاهش 18.3 درصدی تولید، موفق به صادرات 211 میلیون کیلوگرم چای در سال 2021 شده که همین میزان صادرات نیز درآمد 1.05 میلیارد دلاری را برای این کشور به ارمغان آورده است.

از سوی دیگر هیئت چای سریلانکا در نظر دارد نسبت به توسعه بازارهای صادراتی خود نیز اقدام نماید. در همین راستا برنامه 1.5 میلیون دلاری توسعه بازار در اتحادیه اروپا به عنوان هدف سال آینده هیئت چای سریلانکا در نظر گرفته شده است. بر اساس اعلام این هیئت بازار اصلی چای این کشور خاورمیانه و حوزه کشورهای روسیه، آسیای مرکزی و قفقاز است که مجموعاً حدود 67 درصد از چای صادراتی این کشور به این مقاصد ارسال می‌شود.

البته غیر از اروپا، 12 کشور دیگر از جمله استرالیا، عربستان و ژاپن نیز در برنامه تبلیغاتی چای این کشور قرار گرفته‌اند و قرار است در سال آینده مورد توجه بیشتر قرار گیرند و برنامه‌های تبلیغاتی در این کشورها اجرا شود.

افزایش نرخ سود در سریلانکا و تبعات آن

چاپ گسترده پول در 2.5 سال گذشته و بحران ارزی سریلانکا به عامل اصلی جهش تورم در این کشور منتهی شد و موجب شد تورم به بیش از 90 درصد افزایش یابد. رئیس جدید بانک مرکزی سریلانکا برای مقابله با این بحران اقدامات متعددی را در دستور کار قرار داد که مهم‌ترین آن‌ها افزایش نرخ بهره بود.

افزایش نرخ بهره البته منتقدان فراوانی نیز داشت. آن‌ها معتقد بودند که در شرایط فعلی و با توجه به بالا بودن میزان تورم، افزایش نرخ بهره برای شرکت‌ها به ویژه شرکت‌های کوچک و متوسط بسیار زیان‌بار خواهد بود. رئیس بانک مرکزی نیز هر چند این موضوع را رد نکرد اما اعلام کرد که کاهش نرخ تورم تأثیر بسیار بیشتری نسبت به افزایش نرخ بهره خواهد داشت و بانک مرکزی این موضوع را با جدیت دنبال خواهد کرد.

این مسئله البته مخالفینی در مجلس و کابینه سریلانکا نیز داشت اما به نظر می‌رسد که رئیس بانک مرکزی سریلانکا موفق شده است که تصمیم خود را ادامه دهد. هر چند رئیس‌جمهوری سریلانکا در سخنانی احتمال بازنگری در این رقم را برای سال آینده غیرممکن ارزیابی نکرد.

پیشنهاد اعضای باشگاه پاریس برای تغییر ساختار بدهی‌های سریلانکا

مسئله تغییر ساختار بدهی‌های سریلانکا به یکی از موضوعات اصلی در فضای سیاسی و اقتصادی بین‌المللی تبدیل شده است. در همین راستا اعضای باشگاه پاریس که در بین آن‌ها ژاپن به عنوان دومین طلبکار سریلانکا نیز حضور دارد، پیشنهادی برای تغییر ساختار بدهی‌های این کشور را ارائه داده است. بر اساس گزارش‌های منتشر شده، پیشنهاد مهلت 10 ساله به همراه بازپرداخت 15 سال، توسط اعضای این باشگاه به سریلانکا ارائه شده است. از سوی دیگر این باشگاه پیشنهاد‌هایی برای ارائه تضمین لازم به سایر کشورهای طلبکار (هند و چین) نیز ارائه کرده است.

 موافقت بانک جهانی با پرداخت وام کم‌بهره به سریلانکا

با توجه به درخواست سریلانکا، بانک جهانی واجد شرایط بودن سریلانکا برای دریافت وام کم‌بهره را تائید کرد. این موضوع می‌تواند نقش مهمی در بازسازی اقتصادی این کشور داشته باشد. این موضوع از این جهت اهمیت دارد که سریلانکا در تلاش است به محض دریافت تأییدیه نهایی صندوق بین‌المللی پول، اقدامات خود برای دریافت مبلغ 700 میلیون دلار وام از بانک جهانی را آغاز کند. البته سریلانکا در نظر دارد علاوه بر این، مبلغ 1.2 میلیارد دلار نیز از بانک توسعه آسیایی برای بازسازی اقتصادی خود دریافت نماید.

وضعیت سرمایه‌گذاری خارجی در سریلانکا

بر اساس گفته رئیس هیئت سرمایه‌گذاری سریلانکا، این کشور تا پایان 11 ماه ابتدایی سال توانسته است 71 درصد از برنامه پیش‌بینی شده خود برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی را محقق کند. بر این اساس این کشور توانسته است نسبت به جذب 713 میلیون دلار اقدام کند و امیدوار است که بتواند تا پایان سال هدف 1 میلیارد دلاری را محقق نماید.

بر اساس گزارش منتشر شده، پروژه‌های جدید عموماً از کشورهایی مانند هند، ژاپن، نروژ، هنگ‌کنگ، بریتانیا، ایالات‌متحده آمریکا و سنگاپور بوده‌اند. همچنین 41 پروژه جدید در سال 2022، عموماً در بخش تولید شامل پوشاک و پس از آن فناوری اطلاعات و ارتباطات، گردشگری، زیرساخت‌ها، تأسیسات، خدمات و کشاورزی بودند.

ادامه کمک‌های بین‌المللی به سریلانکا

در ادامه روند ارائه کمک‌های بین‌المللی به سریلانکا، ایالات‌متحده از محل بودجه USAID، بیش از 9 هزار تن کود شیمیایی در اختیار سریلانکا قرارداد. از سوی دیگر فرانسه نیز کمک‌هزینه‌ای بالغ بر 500 هزار یورو را در قالب برنامه جهانی غذا در اختیار سریلانکا قرار داد.

در همین حال چین نیز در آخرین کمک‌های خود به سریلانکا 1000 تن برنج به این کشور اهدا کرد. لازم به ذکر است که چین از ابتدای بحران اقتصادی سریلانکا بیش از 8 هزار تن برنج به سریلانکا اهدا کرده است.  این کشور همچنین در هفته گذشته 9 هزار تن گازوئیل نیز برای کمک به کشاورزان سریلانکا به این کشور اهدا کرد.

وضعیت تجارت خارجی سریلانکا در 10 ماه ابتدای سال

بر اساس گزارش منتشر شده توسط بانک مرکزی سریلانکا، این کشور در 10 ماه ابتدایی سال موفق به صادرات 11.032 میلیارد دلار شده است که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل افزایش 901 میلیون دلاری را نشان می‌دهد. از سوی دیگر واردات این کشور با کاهش 1.21 میلیارد دلاری نسبت به سال 2021 به رقم 15421 میلیون دلار رسیده است. همین موضوع باعث شده است که تراز تجاری این کشور در 10 ماه ابتدایی سال 2022 با کسری 285 میلیون دلاری مواجه باشد که نسبت به کسری 502 میلیون دلاری پیشرفت قابل توجهی به نظر می‌رسد.

درخواست صندوق بین‌المللی پول از چین

کریستالینا جورجیوا، رئیس صندوق بین‌المللی پول، پس از دیدار با مقامات چینی از این کشور درخواست کرد تا روند بازسازی بدهی‌های سریلانکا و زامبیا را تسریع بخشد. او پس از این نشست در بیانیه‌ای گفت: «ما گفت‌وگوی‌های بسیار پرباری داشتیم، هم در مورد چارچوب مشترک G20 و هم در مورد برخی موارد خاص»

لازم به ذکر است که چین بر اساس وعده قبلی، روند بررسی بازسازی بدهی‌های سریلانکا را بعد از اجلاس سالانه حزب آغاز کرده است و در این بین در هفته گذشته میزبان هیئتی از نهادهای مالی و پولی بین‌المللی برای مذاکره در این خصوص بود.

افزایش ذخایر ارزی سریلانکا

داده‌های رسمی نشان می‌دهند که در نوامبر سال 2022، ذخایر ارزی سریلانکا از 1.7 میلیارد دلار در ماه اکتبر به 1.8 میلیارد دلار رسید. البته باید اشاره کرد که بخشی از این ذخایر به سوآپ ارزی با بانک چین باز می‌گردد که فعلاً به دلیل نوع قرارداد برای سریلانکا قابل استفاده نیست.

افزایش حواله‌های ارزی

یکی از مهم‌ترین منابع درآمدی سریلانکا، حواله‌های ارزی کارگران سریلانکایی خارج از کشور است که تا پیش از بحران کرونا و مشکلات اقتصادی این کشور، درآمدی حدود 7 میلیارد دلاری را برای سریلانکا به ارمغان می‌آورد. اما بحران کرونا و از دست رفتن بسیاری از فرصت‌های شغلی از یک‌سو و بحران اقتصادی و خروج روند ارسال این حواله‌ها از مسیرهای بانکی، باعث شد که بخش قابل توجهی از این درآمد کاهش یابد.

بر اساس آخرین آمار منتشر شده حواله‌های رسمی سریلانکا از 355.3 میلیون دلار در اکتبر 2022 به 384.4 میلیون دلار در نوامبر 2022 افزایش یافت. همچنین حواله نوامبر 2022 سریلانکا 41.6 درصد از مدت مشابه در سال گذشته نیز بیشتر بوده است.

لازم به ذکر است که تا اکتبر 2022، حواله‌های ارسالی 2929.4 میلیون دلار بوده است که کاهش محسوسی نسبت به درآمد 4894.9 میلیون دلاری در سال گذشته را نشان می‌‌دهد.