اهداف ساحل عاج در تبدیل شدن به‌هاب ترانزیت برق منطقه غرب آفریقا

بهره برداری از یک مرکز تولید و توزیع برق به ارزش 40 میلیون دلار در یاموسوکرو در اکتبر 2022 به همراه اتخاذ سیاست های راهبردی دولت در تسهیل سرمایه گذاری‌های خصوصی و خارجی در بخش انرژی، امیدها برای تبدیل شدن ساحل عاج به‌ هاب انرژی برق منطقه غرب آفریقا را نزد مقامات ابیجان افزایش داده است.

دولت ساحل عاج ضمن پیگیری عملیاتی شدن مهمترین طرح  تزانزیت انرژی در منطقه غرب آفریقا یعنی پروژه اتصال شبکه‌های برق ساحل عاج به لیبریا، سیرالئون و گینه کوناکری ، صادرات برق به مالی و بورکینافاسو را نیز افزایش داده است.  این کشور با راه اندازی یک مرکز توزیع و انتقال انرژی توانسته است ضمن بهبود ظرفیت تولید برق به امضاء قراردادهایی با همه همسایگان خود به منظور توزیع و صادرات برق اقدام نماید. ادامه این روند می‌تواند مقدمات تبدیل ساحل عاج به یک صادرکننده بزرگ برق در غرب آفریقا را فراهم نماید. در  اواخر اکتبر سال 2022 در مرکز شهر یوموسوکرو نزدیکی کلیسای بانوی صلح یکی از بزرگترین کلیساهای جهان، یک مرکز توزیع برق به ارزش 40 میلیون دلار افتتاح شد. پیش تر در سال 1981 اولین مرکز توزیع برق در ابیجان ساخته شد. سایت تولید برق یاموسوکرو یک سایت شش هکتاری شامل یک مرکز توزیع و کنترل برق می‌باشد که در چارچوب بخشی از پروژه (ENERGOS)  یک برنامه حمایتی در بخش انرژی است که در سال 2015 ساحل عاج با اتحادیه اروپا امضاء کرده است. در کنار مرکز توزیع و انتقال برق یاموسوکرو،  اتحادیه اروپا اقدام به پرداخت 118 میلیون دلار برای بازسازی و گسترش شبکه‌های انرژی در شهرهای بواکه، سن پدرو و ابیجان نیز نموده است.

 افزایش میزان دسترسی مردم به انرژی برق

از سال 2011 دقیقا زمانیکه شرکت CI_ENERGIES تاسیس شد، بخش انرژی کشور پیشرفت هایی را تجربه کرده است. مجموع ظرفیت ایجاده شده تا سال 2021 به 2269 مگاوات افزایش یافته است که 60 درصد افزایش را نسبت به سال 2011 نشان می دهد. میانگین زمان قطعی برق از 47 ساعت در سال 2011 به حدود 16 ساعت در سال 2020 کاهش یافت، در حالیکه نرخ کلی دسترسی به برق از 55.8 در سال 2011 به تقریبا 70 درصد در سال 2020 رسیده است. ضمنا تعداد مناطق برخوردار از نعمت برق نیز از 2847 به 6781 افزایش یافته است. پس از غنا با 86 درصد نرخ دسترسی به برق، ساحل عاج دومین نرخ بالای دسترسی به برق را در میان کشورهای غرب آفریقا تجربه می‌کند، لیبریا و گینه به ترتیب با 27.5  و 44.7 در رده‌های پایین تری قرار دارند.( [1])

امروزه اپراتورهای خصوصی در ساحل عاج در حال حاضر 70 درصداز سهم تولید انرژی و 100 درصد از سهم توزیع آن را بر عهده دارند. انتظار می رود، شبکه برق رسانی در ساحل عاج تا سال 2035  نزدیک به 99 درصد از جمعیت را پوشش دهد و 42 درصد از انرژی تولید شده از منابع تجدیدپذیر تامین خواهد شد.

     نقشه (1) .شبکه توزیع برق ساحل عاج تا 2030

در دهه 1990، دولت تصمیمم گرفت بازار انرژی را به روی بخش خصوصی باز کند تا از تکرار بحران عمده کاهش حجم انرژی در مدار سال های قبل جلوگیری نماید. در نتیجه سرمایه گذاری خصوصی در بخش انرژی ساحل عاج از 5.5 میلیون دلار در سال 2011 به بیش از 810 میلیون دلار در سال 2020 افزایش یافت. این راهبرد دولت ساحل عاج منجر به ایجاد نیروگاههای بزرگی مانند، آزیتو واقع در حومه ابیجان توسط شرکت GLOBELEQ و کنسرسیوم بین المللی سرمایه گذاری  با مشارکت انگلیس  با سهم 70 درصدی و صندوق تامین مالی نروژ با 30 درصد سهم شد.

مرکز تولید و توزیع برق یاموسوکرو تا حد زیادی توانسته نیاز به انرژی برق در پایتخت ابیجان را پوشش دهد. تولید انرژی برق کشور تا حد زیادی تقاضای داخلی را مرتفع ساخته است. تقاضای ملی برای برق 10020 گیگاوات ساعت است در حالیکه کل تولید ناخالص ملی برق 11210 گیگاوات ساعت می‌باشد. لذا دولت پروژه‌های ساخت سدهای برقابی و همچنین نیروگاههای حرارتی، زیست توده و انرژی خورشثیدی را آغاز کرده است. به گفته آقای سیدیبه ، مدیرعامل شرکت CI–Energies چالش اصلی در بخش انرژی برق ساحل عاج طراحی یک طرح توسعه زیرساختی بود تا از یک سو  رشد شدید تقاضای ملی برای برق و از سوی دیگر صادرات برق ساحل عاج به کشورهای همسایه از طریق تقویت شبکه ارتباطی را تامین نماید.

 

صادرات برق ساحل عاج  از 316 گیگاوات ساعت در سال 1995 به 1238 گیگاوات ساعت در سال 2000 رسیده است که در این میان سهم غنا 75 درصد بود.  سپس در سال 2010 این مقدار به 415 گیگاوات ساعت کاهش یافت و بورکینافاسو و مالی به تدریج جایگزین غنا به عنوان شرکای اصلی واردات برق از ساحل عاج  شدند. صادرات در سال 2020 افزایش یافت و به بالاترین حد خود یعنی 1275 گیگاوات ساعت رسید و مالی و بورکینافاسو به ترتیب 750 گیگاوات ساعت و 500 گیگاوات ساعت را به خود اختصاص دادند. استراتژی دولت ساحل عاج این است که صادرات انرژی برق را تا سال 2030 به 2415 گیگاوات ساعت افزایش دهد به ویژه با توجه به اجرایی شدن پروژه اتصال شبکه‌های برق ساحل عاج، لیبریا، سیرالئون و گینه کوناکری[2] این مهم محقق خواهد شد.([3]) تجارت برق در غرب آفریقا تنها 5 درصد از تقاضای ناخالص تجاری را در سال 2017 را به خود اختصاص داده است، این درحالیست که کشورهایی مانند توگو، بنین و نیجر هنوز تا حد زیادی به واردات برق برای پاسخگویی به تقاضای داخلی وابسته هستند.

 

نقشه (2). پروژه اتصال شبکه‌های برق ساحل عاج به لیبریا، سیرالئون و گینه کوناکری

پروژه تولید و توزیع برق یاموسوکرو، توسط بانک سرمایه گذاری اروپا، بانک توسعه آفریقا، بانک جهانی و بانک توسعه آلمان تامین مالی شده است.

تلاش‌های ساحل عاج برای تبدیل شدن به یک صادرکننده پیشرو در صنعت برق در منطقه غرب آفریقا وضعیت آن را به عنوان بهترین کشور در حوزه معیارهای توسعه ای در میان کشورهای اکواس و دیگر شاخص های همگرایی منطقه ای قرار داده است و با معیارهای اتحادیه آفریقا، بانک توسعه آفریقا و کمیسیون ملل متحد برای آفریقا  نیز مطابقت دارد.

در همین راستا، شایان ذکر است ساحل عاج از نظر شاخص همگرایی منطقه ای تنها با نمایندگی 6 درصد از تولید ناخالص داخلی منطقه اکواس رتبه نخست را دارد و پس از پنج کشور جنوب آفریقا سادک (اسواتینی، نامیبیا، لسوتو، آفریقای جنوبی و زیمبابوه) در حوزه همگرایی تجاری در کل قاره آفریقا رتبه ششم را دارد و بالاتر از کنیا، نیجریه و غنا قرار می‌گیرد.

انتظار می رود به نقل از مقامات بانک توسعه آفریقا، پروژه اتصال شبکه‌های برق ساحل عاج، لیبریا، سیرالئون و گینه کوناکری تا سال 2023 به بهره برداری برسد که یک موفقیت بزرگ برای ابیجان می‌باشد.

[1] https://www.worldbank.org/en/news/feature/2020/07/23/the-secret-to-cote-divoires-electric-success

[2] Côte d’Ivoire, Liberia, Sierra Leone and Guinea (CLSG) Electricity Networks Interconnection Project

[3] https://www.afdb.org/en/documents/document/multinational-cote-divoire-liberia-sierra-leone-and-guinea-electricity-networks-interconnection-project-clsg-appraisal-report-34270#:~:text=The%20C%C3%B4te%20d'Ivoire%2C%20Liberia,networks%20of%20the%20four%20countries.