آشنائی با نهادهای اقتصادی سنگال :شورای اجرایی حمل و نقل شهری داکار

بر اساس آخرین آمارهای موجود، داکار پایتخت سنگال دارای جمعیتی بالغ بر 3.4 میلیون نفر است. سیستم حمل و نقل این شهر بر چندین گزینه استوار می‌باشد که عبارتند از: اتوبوس های سریع( بی آر تی)، مینی بوس، تاکسی ، اتوبوس شهری، و قطار کوچک حومه ای (PTB).

در نتیجه فرآیندی که در دهه 1990 در داکار آغاز شد منجر به بحران حمل و نقل شهری شد که مشخصه‌های آن عبارت بودند از:

-شتاب سریع و نابسامان شهرنشینی در داکار با نرخ رشد سالانه حدود 4 درصد و افزایش جمعیت تقریباً 50 درصدی بین سال‌های 1978 الی 1988 بطوریکه جمعیت این شهر به بیش از 1.5 میلیون نفر در سال 1990 افزایش یافت.

- عدم وجود عرضه و تقاضا در بخش حمل و نقل: نرخ پایین تعداد وسایل نقلیه (مجموعاً 34 دستگاه در هر 1000 نفر طی سال 2003 )، فرسودگی ناوگان با  متوسط سن 20 سال برای وسائط حمل و نقل عمومی، کیفیت پایین زیرساختها که منجر به بسیاری از گره‌های کور ترافیکی می‌گردید و مدیریت ضعیف و ناتوانی سیستم حمل و نقل در برآوردن نیازهای سرمایه گذاری.

- فقدان یک چارچوب نهادی و قانونی برای مدیریت سیستم حمل و نقل: هیچ مقامی‌ به طور کامل در قبال مسائل حمل و نقل شهری احساس مسئولیت نمی‌کرد.

- هزینه بالای خرابی سیستم حمل و نقل شهری که ضرر آن تنها برای سال 1998 بیش از 108 میلیارد فرانک CFA (تقریباً 165 میلیون یورو) برآورد گردید.

- عدم وجود منابع انسانی آموزش دیده واجد صلاحیت در بخش حمل‌ونقل شهری علیرغم توسعه بسیار زودهنگام فرهنگ حمل و نقل عمومی در داکار (در سال 1990 به میزان 58 درصد از نیازهای سفر روزانه که حدود 1500000 نفر برآورد شده بود توسط سیستم حمل‌ونقل عمومی تامین می‌شد).

 ساماندهی حمل و نقل شهری در داکار

در جهت ساماندهی بخش حمل و نقل شهری در داکار شورای اجرایی حمل و نقل شهری داکار (CETUD) بعنوان یک مؤسسه عمومی‌ با ماهیت حرفه ای بر اساس  قانون شماره 97-01 در 10 مارس 1997 ایجاد گردید. ماموریت این شورا اجرا و نظارت بر اعمال سیاستها برای حمل و نقل عمومی‌ شهری بوده که توسط دولت سنگال برای منطقه داکار تعریف شده است. هدف این شورا اساساً سازماندهی و تنظیم عرضه حمل و نقل عمومی مسافر شهری به طور پایدار می‌باشد. این شورا یک نهاد مشاوره ای بوده و حلقه رابط بین دولت، مقامات محلی و بخش خصوصی است. شورا تحت نظارت فنی وزارت حمل و نقل زمینی و زیر نظر مالی وزارت اقتصاد و دارایی قرار دارد. چشم انداز رشد جمعیت داکار (5میلیون نفر در سال 2030) نوسازی سیستم حمل و نقل عمومی را الزام آور می‌کند. در این راستا شورای مذکور اقدامات ذیل را انجام می دهد:

-اعطای مجوزهای لازم جهت حمل و نقل عمومی و نظارت بر عملیات فنی.

- تدوین مشخصات، شرایط و اسناد مناقصه‌ها به علاوه امضای قرارداد با شرکت های حمل و نقل مورد تایید و کنترل اجرای قراردادها.

- تدوین معیارهای مربوطه جهت ورود به چرخه حمل و نقل عمومی‌به درخواست دولت یا سایر مقامات محلی خارج از داکار.

- انجام مطالعات، آموزش و اقدامات لازم برای بهبود سیستم حمل و نقل عمومی‌ شهری در منطقه داکار.

- هماهنگی بین شیوه‌های مختلف حمل و نقل عمومی‌ به ویژه داوری در تقسیم درآمدها در صورت ادغام تعرفه‌ها.

- توسعه و حمایت از اجرای برنامه‌های سرمایه‌گذاری برای ارتقای سطح خدمات زیربنایی، ترافیکی و ایمنی راهها.

- بهبود وضعیت و کیفیت ناوگان وسایل نقلیه برای کمک به مبارزه با آلودگیهای صوتی و هوا ناشی از حمل و نقل موتوری.

- در کنار ایجاد شبکه یکپارچه حمل و نقل عمومی‌ کارآمد تشویق به پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و غیره.

- در جهت تحقق اهداف توسعه پایدار ایفای نقش مهمی‌به ویژه در کاهش انتشار گازهای گلخانه ای و آلودگی هوا.

- کمک به طراحی و اجرای پروژه‌های حمل و نقل شهری.

- پیشنهاد سیاست های قیمت گذاری حمل و نقل عمومی‌ به مراجع ذیصلاح.

- امضای قرارداد با شرکت های حمل و نقل مورد تایید و کنترل اجرای قراردادها.

- تعیین خطوط مورد استفاده، اعطای سهمیه مجوز حمل و نقل عمومی مربوطه و روشهای فنی بهره برداری از آنها.

پروژه‌ها

شهر بندری داکار و حومه دارای تراکم شهری بالایی بوده و مرکز اکثر فعالیتهای اداری، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی سنگال است. در واقع داکار با داشتن 3 درصد از مساحت این کشور نزدیک به 24 درصد از کل جمعیت کشور شامل 50 درصد از جمعیت شهری و 70 درصد از ناوگان حمل  و نقل خودرویی را در خود جای داده است. با متوسط نرخ رشد سالانه جمعیت نزدیک به 3 درصد سالانه به ناوگان خودرو در داکار حدود 10 درصد اضافه می‌شود. با توجه به اینکه حجم سفرهای سفری ظرف بیست سال آینده دو برابر خواهد شد لذا دولت سنگال تصمیم گرفت بخش حمل و نقل عمومی انبوه مانندBRT و TER را گسترش دهد. در این خصوص تاکنون اقدامات ذیل انجام گرفته است:

 - راه اندازی اتوبوسهای تندرو BRT

در سال 2018 برای ارائه راه حلی موثر و پایدار برای مشکلات حمل و نقل شهری در پایتخت سنگال  شورای اجرایی حمل و نقل شهری داکار (CETUD)عملیات اجرایی پروژه « اتوبوس های سریع السیر در خطوط ویژه Bus Rapid Transit (BRT)» را آغاز نمود که تاکنون نیز ادامه دارد. این پروژه یک سیستم حمل و نقل با ظرفیت انبوه می‌باشد که طبق مطالعات انجام شده قادر است روزانه 300000 مسافر را جابجا کند. برای جابجایی روزانه در داکار بیش از 80 درصد از سفرها توسط وسایل حمل و نقل عمومی انجام می‌شود یعنی حدود 1.7 میلیون سفر در روز که در این میان علیرغم ازدحام و ترافیک شدید تنها 30 درصد از 7.2 میلیون سفر روزانه توسط وسایل نقلیه شخصی صورت می‌گیرد. اجرای پروژه خط BRT بخشی از یک استراتژی جامع برای تحرک بخشیدن به توسعه پایدارشهری در داکار توسط این شورا است. با اجرای این پروژه زمان سفر بین ناحیه کوئه دیاوای واقع در حومه داکار تا مرکز شهر از 90 به 45 دقیقه بطور قابل ملاحظه ای به صورت راحت و ایمن کاهش می یابد. علاوه بر این، نسبت جمعیتی  که می‌توانند در کمتر از 60 دقیقه به مرکز شهر دسترسی داشته باشند با 12 درصد افزایش از 57 درصد به 69 درصد بالغ می‌گردد. BRT همچنین یک پروژه یکپارچه با توجه به شاخص های توسعه شهری است که به طور قابل توجهی محیط زندگی مردم را بهبود می‌بخشد. این پروژه بیش از 3 ماه قبل از تصویب آن توسط شورای مدیران بانک جهانی در 25 می 2018 تحت ارزیابی زیست محیطی و اجتماعی قرار گرفته و گواهی انطباق زیست محیطی صادر شده توسط وزارت محیط زیست و توسعه پایدار را دریافت کرده است. همچنین پروزه مذکور که در رده A پروژه‌ها طبقه بندی شده الزامات قوی از نظر کاهش اثرات خارجی منفی مرتبط با حمل و نقل جاده ای و رشد فراگیر را دارا است. از سوی دیگر پروژهBRT بخشی از چشم انداز یک پروژه شهری جهانی با خدمات عمومی محسوب می‌شود. این یک فرصت واقعی برای دگرگونی کیفی چهره داکار، بازسازی فضاهای عمومی‌ به توجه به استانداردهای بین المللی و بازسازی شبکه حمل و نقل عمومی‌ بطور کلی است. این پروژه با هدف پایان دادن به فقر شدید و ارتقای رفاه مشترک عمومی از طریق بهبود اشتغال از طریق ایجادیک شبکه حمل و نقل عمومی‌ کارآمد انجام خواهد شد.

 -نوسازی ناوگان حمل و نقل شهری داکار

دولت سنگال از سال 2005 یک برنامه گسترده نوسازی ناوگان حمل و نقل شهری را شروع نموده که هدف آن بهبود ایمنی، راحتی، کارایی، دسترسی و کیفیت محیطی عبور و مرور شهری است. با ابراز رضایت از نتایج عملیات اجرایی پروژه در  داکار، مقامات این شهر تصمیم گرفته اند تا این برنامه را به دیگر شهرها نیز گسترش دهند. در این راستا 550 مینی بوس جدید در شهرهای داکار، تیس، لوگا، سنت لوئی، کائولاک، تامباکوندا و زیگنشور با هزینه کل 11.4 میلیارد فرانک سیفا بکار گرفته خواهند شد. شورا و اداره حمل و نقل جاده ای  (DTR)مسئول اجرای این طرح هستند. از سوی دیگر خرید اتوبوس های مدرن با ظرفیت بالا که در شبکه خطوط ویژه مستقر خواهند شد نیز در دستور کار قرار دارد. شایان ذکر است هزینه بازسازی کل شبکه حمل و نقل عمومی در داکار 45 میلیون یورو تخمین زده می‌شود که توسط آژانس توسعه فرانسه AFD تامین مالی خواهد شد.

 -ارتقای امکانات محیط شهری

شورا امکانات شهری ذیل را برای افزایش رفاه شهروندان انجام می دهد که عبارتند از:

-خرید وسایل حمل و نقل عمومی و تجهیزات عملیاتی (اتوبوس، دفتر فروش بلیط و غیره)

- نصب مبلمان خیابانی و بهسازی فضاهای عمومی‌ شهری

- ساخت پایانه اتوبوس شهری به همراه ایستگاههای تعمیر و نگهداری خودروها

- بهبود کارایی شبکه حمل و نقل عمومی‌شهری

 -طرح جامع توسعه شهری داکار(PDU)  2016- 2035  

طرح جامع توسعه شهری برای داکار و مناطق اطراف آن تا سال 2035 که در ژانویه 2016 به تصویب رسید بخشی از برنامه مدیریت مرتبط با بهبود محیط زندگی، ایجاد رفاه، ارتباطات آسان و فرآیند خلاق خواهد بود. قرار است این طرح در سال 2035 و همزمان با طرح سنگال در حال ظهور تکمیل و به بهره برداری کامل برسد.  در این راستا تاکنون دو برنامه اجرایی گردیده و یا در حال اجرا است که عبارتند از:

1- راهبرد سیاستگذاری انجام سفرهای درون شهری(LPDU) 2015 -2025

مرحله اول این برنامه طی سالهای 2015 الی 2020 به مرحله اجرا درآمد که شامل موارد ذیل بود:

- آغاز ساخت شبکه حمل و نقل عمومی‌شهری کارآمد و با اولویت ساخت خطوط  BRT و TER.

- برنامه ریزی یکپارچه جهت استفاده از زمین در راستای بهبود وضعیت حمل و نقل برای توسعه پایدار.

- توسعه شبکه راه‌ها و بهبود مدیریت ترافیک و توسعه پارکینگهای شهری.

2-برنامه بهبود سفرهای شهری داکار(PDUD)  2008-2025

در این برنامه موارد ذیل پیش بینی شده است:

* سهولت رفت و آمد افراد

* رقابت پذیری اقتصادی

- بهبود کارایی در حمل و نقل مسافر و بار

- برنامه ریزی برای کاربری اراضی شهری

* کیفیت زندگی

- افزایش ایمنی جاده

- حفظ محیط زیست

- افزایش کیفیت فضاهای عمومی

* حفظ کارآیی عملیات تامین مالی

هدف غایی شورای اجرایی حمل و نقل شهری داکار (CETUD) این است که تا سال 2035 طرح تحرک شهری پایدار (PMUD) در منطقه داکار تکمیل و مورد بهره برداری قرار گیرد. در سال 2019 اجرای این طرح  رسماً راه اندازی شد و داکار به این ترتیب به یکی از شهرهای پیشگام در جنوب صحرای آفریقا تبدیل گردید. البته در راه اجرای این طرح مشکلاتی وجود دارد که می‌توان به این موارد اشاره نمود: درصد بالایی از سفر های روزمره شهروندان بصورت پیاده صورت می‌گیرد و شرایط به ویژه برای عابران پیاده نامطلوب است. البته سهم وسایل نقلیه عمومی‌ بالاست (80 درصد مردم از وسایل نقلیه عمومی استفاده می‌کنند ) اما به دلیل ازدحام مردم و وجود حمل و نقل غیر رسمی‌ با کاهش بازدهی مواجه است. از سوی دیگر شبکه جاده ای پرتراکم است که در بعضی مواقع حمل و نقل عمومی را فلج می‌کند. البته سرمایه گذاری‌های قابل توجهی در سال های اخیر انجام شده است اما هنوز پتانسیل زیادی برای بهینه سازی از طریق مدیریت بهتر ترافیک وجود دارد. در این خصوص باید  اقدامات مشخصی در رابطه با استفاده از پتانسیل قوی دوچرخه برای سبک کردن بار شبکه حمل و نقلی شهری داکار صورت گیرد.

با ورود قطار سریع السیر منطقه ای (راه اندازی شده در سال 2021)، اتوبوس حمل و نقل سریع (در حال ساخت)، بازسازی شبکه حمل و نقل عمومی و اجرای  زیرساخت های جدید، داکار در سال های آینده تحول بزرگی را تجربه خواهد کرد. در این راستا طرح PMUD باید اقدامات خود را برای برآوردن تقاضای جابجایی مسافر مورد انتظار تا سال 2035 افزایش دهد بویژه زمانی که روزانه نزدیک به 14.5 میلیون سفر در مقایسه با 9 میلیون سفر امروزی انجام می‌شود. البته طبق برآوردها تا آن موقع سفر با خودروی شخصی نیز دو برابر خواهد شد که با چنین رشد سریعی سیستم های حمل و نقل شهری در خطر اشباع شدن قرار می‌گیرند. بنابراین یک چشم انداز چندوجهی و فعال توسعه ای برای داکار قابل تصور است. سناریوهای پیشنهاد شده توسط PMUD به دنبال پاسخگویی به رشد تعداد سفرها با عرضه و تقاضای بیشتر در عرصه حمل و نقل شهری داکار هستند. در این خصوص یک سناریوی توسعه ای در 31 مه 2022 به کمیته راهبری ارائه شد. سناریوی انتخاب شده با نام « حمل و نقل عمومی در یک مکان پاک برای یک شهر امن» این امکان را فراهم می‌کند تا به بهترین شکل ممکن به چالش های موجود پاسخ داده شود. در هر حال این شورا قصد دارد تا با انجام برنامه‌هایی که بدان اشاره گردید معضلات شبکه حمل و نقل عمومی‌ شهری داکار را تا حد قابل توجهی رفع نماید و همچنین ترافیک سنگین این شهر را نیز سر و سامان بخشد.