سنگال و عضویت در گروه بریکس پلاس

نشست مجازی وزرای خارجه «بریکس پلاس BRICS PLUS» روز جمعه 20 می‌برگزار شد. در این اجلاس از وزرای خارجه عربستان، امارات، کویت، قزاقستان، تایلند، مصر، آرژانتین و سنگال دعوت شده بود.

در اجلاس مذکور از کشورهای یادشده درخواست شد که به بریکس پلاس بپیوندند. این نخستین جلسه «بریکس پلاس» با کشورهای غیرعضو و برخوردار از پتانسیل عضویت بود که تحت عنوان «تقویت نقش کشورهای در حال توسعه، آزادسازی بازارهای نوظهور و توسعه اصلاحات بین المللی» برگزار شد. برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی اعضای اصلی بریکس هستند.

بطور کلی در میان افزایش بی‌سابقه خطرات ژئوپلیتیک جهانی، جهان به‌طور فزاینده‌ای از این واقعیت آگاه می‌شود که معماری نظم جهانی قدیم جای خود را به نظم جدیدی از روابط بین‌الملل و بلوک‌های منطقه‌ای داده است. کشورهای جنوب درحال ایجاد نهادها، اتحادیه‌های منطقه‌ای و سیستم‌های پرداخت میان خود هستند که در اقتصاد جهانی درحال تغییر به نیرویی حیاتی تبدیل می‌شود. بزرگ‌ترین کشورهای درحال توسعه کشورهای بریکس (BRICS) هستند. در این نظم نوین قدرت‌های نوظهور می‌توانند پایه و اساس نظم نوین جهانی را تشکیل دهند. این کشورها که تقریبا نیمی از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند و سهم بالایی در تولید ناخالص داخلی جهانی (GDP) دارند , پرچمداران این نظم جدید به شمار می روند.

برای اینکه کشورهای بریکس به معمار نظم نوین جهانی تبدیل شوند این بلوک باید به کشورهای دیگر پارادایم‌های جدیدی از توسعه در کلاس جهانی را نمایش دهد. اقداماتی چون بازجهانی شدن مبتنی بر دولت‌های جدید، ایجاد نظام‌های نهادی جدید جهت مدرن‌سازی کشورها، تشکیل بلوک‌ها و اتحادیه‌های منطقه‌ای جدید و همچنین توافق بر سر صندوق ارز ذخیره جدید با ارزهای کشورهای درحال توسعه می‌تواند بخشی از برنامه جدید قدرتهای نوظهور در راستای معماری نظم نوین جهانی باشد.

تقریبا تمام پارادایم‌های ممکن در مقیاس جهانی را می‌توان درقالب بریکس‌پلاس (BRICS+) اجرا کرد. درحال حاضر بریکس‌پلاس تحت رهبری چین است و اخیرا نیز نمایندگان این کشور اعلام کرده‌اند درحال ایجاد پارادایم‌های توسعه اقتصادی مبتنی بر بریکس‌پلاس هستند تا همگرایی را در کشورهای جنوب تقویت کنند. برخی از این اتحادیه‌هایی که درچنین قالبی درحال رشد هستند، عبارتند از: اتحادیه آفریقا، جامعه کشورهای آمریکای لاتین CELAC و سازمان همکاری شانگهای SCO/SCO+ در اوراسیا. این اتحادیه‌ها دو ویژگی اساسی دارند: اول اینکه می‌توانند کشورهای متعدد و تاثیرگذار در عرصه اقتصاد را در هر سه قاره دربرگیرند و دوم اینکه نیازی به یکپارچگی اقتصادی عمیقی برای همگرایی در تعاملات اقتصادی ندارند که جمع این دو ویژگی می‌تواند توسعه پایدار مستقل دولت‌ها را رقم بزند.

در حال حاضر ما شاهد شرایط کاملا مساعدی برای ظهور چنین دایره گسترده‌ای از تعاملات بین کشورهای درحال توسعه هستیم. آرژانتین که درحال حاضر ریاست CELAC در آمریکای‌لاتین را برعهده دارد، اخیرا تلاش‌های خود را برای ایجاد تعامل با BRICS افزایش داده است. تعلیق حضور برزیل در CELAC در سال 2020 یک عامل محدودکننده است، اما احتمالا موقتی خواهد بود. ازبکستان که اکنون ریاست سازمان همکاری شانگهای در سال 2022 را برعهده دارد پس از یک دوره انزوا به شکل فزاینده‌ای در تلاش برای ادغام در اتحادیه اورآسیا است. ریاست اتحادیه آفریقا در سال 2022 به سنگال رسیده است، کشوری که هماهنگی و همکاری اتحادیه‌های یکپارچه منطقه‌ای را ترویج می‌کند و تعاملات ملموسی را با کشورهای بریکس ایجاد کرده است. سنگال از BRICS الهام گرفته است اما در منطقه فرانک سیفا (غرب افریقا) نوآوری خواهد داشت.

بسترهای تعامل بین بلوک‌های همگرایی منطقه‌ای شامل کشورهای بریکس می‌تواند مسیر دیگری از تعامل در داخل بریکس‌پلاس باشد. چنین بستری می‌تواند شامل پروژه‌های اولویت‌دار همگرایی منطقه‌ای که کشورهای BRICS نقش فعالی در آنها دارند باشد؛ مانند اتحادیه بازار مشترک کشورهای آمریکای‌جنوبی (MERCOSUR)، اتحادیه گمرکی جنوب آفریقا (SACU)، ابتکار خلیج بنگال برای همکاری‌های فنی و اقتصادی چندبخشی (BIMSTEC، اتحادیه اقتصادی اوراسیا EAEU) و همچنین مشارکت اقتصادی جامع منطقه‌ای (RCEP یا منطقه آزاد تجاری ASEAN-چین).

روحیه چندجانبه‌گرایی و ساختن معماری جدید متناسب با منافع کل جنوب جهانی در ایجاد چنین بسترهایی اهمیت دارد. همه این بلوک‌های منطقه‌ای می‌توانند با هماهنگی به‌سمت همسویی با استانداردهای یکدیگر و ایجاد فضای بازتر اقتصادی برای تجارت و سرمایه‌گذاری حرکت کنند. اکثر کشورهای بریکس درحال حاضر سیاست خارجی خود را در قالب بلوک‌های همگرایی منطقه‌ای روسیه- اتحادیه اروپا، برزیل-مرکوسور، آفریقای‌جنوبی-SACU و در نتیجه بریکس‌پلاس براساس «یکپارچگی» انتخاب می‌کنند. ادغام‌ها تنها قالب ممکن برای یکپارچگی اقتصادی و باز کردن بازارها بین کشورهای بریکس است. بنابراین، بریکس‌پلاس می‌تواند دو مسیر را برای تعامل میان کشورهای جنوب جهانی شکل دهد: سازمان همکاری شانگهای، اتحادیه اروپا، اتحادیه افریقا و امریکای لاتین CELAC، فراگیرترین مسیری است که برای تعاملات گسترده بین کشورهای درحال توسعه در سازمان‌های بین‌المللی تنظیم شده است. البته تعداد مسیرها و قالب‌ها برای تعامل بین کشورهای درحال توسعه ممکن است بسیار بیشتر باشد که منعکس‌کننده دیدگاه جهانی‌شدن هر عضو بریکس است. به‌عبارت دیگر، برخلاف رویکرد تک‌قطبی ادغام در کشورهای توسعه‌یافته، بریکس‌پلاس ممکن است به‌عنوان پایه‌ای برای تنوع بخشیدن به مدل‌ها و بسترهای توسعه و یکپارچگی اقتصادی عمل کند. در این راستا به‌منظور توسعه BRICS+ به‌عنوان بخشی از مدل‌های توسعه متنوع، برای هند، برزیل و آفریقای‌جنوبی مهم است که دیدگاه‌های خود را درمورد BRICS+ و جهانی‌شدن در جنوب جهانی و خارج از آن ارائه دهند. این امکان وجود دارد که هند، برزیل و آفریقای‌جنوبی گزینه جذاب‌تری برای مشاهده گسترش عضویت در بانک توسعه جدید BRICS با پذیرش شرکای منطقه‌ای باشند. این پارادایم پس از پذیرش مصر در NDB به‌عنوان شریک آفریقای‌جنوبی در اتحادیه آفریقا، اروگوئه به‌عنوان شریک برزیل در MERCOSUR و بنگلادش به‌عنوان شریک هند در BIMSTEC و منطقه تجارت آزاد جنوب آسیا مورد استفاده قرار گرفته است. بهبود عملکرد صندوق موقت ذخایر پولی بریکس (PMRP) نیز می‌تواند جهت افزایش فعالیت‌های بین‌المللی بریکس باشد. اخیرا PMRP BRICS هماهنگی خود را با سایر سازمان‌های مالی منطقه‌ای (RFOs) طی مشاوره‌های منظمی‌که صندوق بین‌المللی پول با RFO انجام می‌دهد، افزایش داده است.

به‌طور کلی، چشم‌انداز دگرگونی اقتصاد جهانی امروز به‌شدت به هماهنگی فعالیت‌های بزرگ‌ترین کشورهای جنوب و در درجه اول کشورهای بریکس وابسته است. شروع مجدد توسعه اقتصادی جهانی مستلزم یک قالب تعامل بزرگ‌تر مانند BRICS پلاس است که مشارکت سایر کشورهای درحال توسعه را در این فرآیند ممکن می‌سازد. در این صورت روند اصلاح اقتصاد جهانی بر پایه سه اصل نوآوری، خلاقیت و توسعه پایدار واقعا فراگیر و پایدار خواهد شد. قالب «همگرایی میان منطقه ای» بر اساس یکپارچه‌سازی‌ها که شامل همکاری بین بلوک‌های همگرایی منطقه‌ای جنوب می‌شود، ممکن است به ابزار مهمی در مقیاس‌سازی تحول اقتصادی جهانی تبدیل شود. ریاست چین بر بریکس در سال 2022 ممکن است انگیزه بیشتری برای ایجاد بسترهایی برای تعامل بین گروه‌های منطقه‌ای کشورهای درحال توسعه ایجاد کند. پیشرفت‌هایی توسط کشورهای بریکس در حرکت به‌سمت پلتفرم‌های جدید برای همکاری میان اتحادیه‌های کشورهای درحال توسعه و اقتصادهای نوظهور از جمله سنگال حاصل شده که ممکن است شالوده یک پلتفرم همکاری مشترک برای همه کشورهای جنوب را تشکیل دهد. این پلتفرم گسترش‌یافته می‌تواند فراگیری و درجه باز بودن اقتصادها را افزایش دهد. در این میان، دعوت از سنگال بعنوان یکی از اقتصادهای در حال ظهور در افریقا و نیز رئیس دوره ای اتحادیه افریقا در سال 2022 می‌تواند حاکی از ثبات سیاسی و روند رو به رشد توسعه اقتصادی این کشور در میان کشورهای قاره سیاه باشد بگونه ای که بتواند درآینده با بریکس پلاس تعامل سازنده داشته باشد.