وضعیت صنعت داروسازی در سنگال

حرفه ای شدن داروسازی در سنگال به دهه 1920 برمی‌گردد که تا زمان استقلال تقریباً به طور کامل تحت سلطه سفید پوستان بود. از دهه 1960 حرفه داروسازی به طور فزاینده ای آفریقایی شد و به سرعت گسترش یافت.

 تولید جهانی دارو و سیر تکاملی آن

سرمایه گذاری در صنعت داروسازی نیازمند صبر زیاد و چشم انداز بلند مدت است. در کشورهای نوظهور مانند هند و مراکش بعنوان نمونه‌هایی برای مطالعه مسیر این دو کشور پیشرو در صنعت داروسازی در کشورهای در حال ظهور هستند. مغرب توسط پادشاهان محمد پنجم و حسن دوم و مشوق سیاست های حمایتی که از استقلال تا اواخر دهه 1970 حمایت می‌شد توانسته است از نزدیکی خود به اروپا برای توسعه صنعت داروسازی داخلی استفاده کند. مراکش امروز دومین بازار دارویی بزرگ آفریقا با نزدیک به 1000 میلیاردFCFA در سال 2020 را داراست. بیش از 10 درصد از تولید دارو این کشور عمدتاً به کشورهای آفریقایی صادر می‌شود.

با این حال هند بسیار جلوتر توانسته از محیط مطلوبی که به صنایع داروسازی داده است استفاده کند. این کشور با جمعیتی نزدیک به جمعیت قاره آفریقا ( تقریباً 3.1 میلیارد نفر در سال 2020 ) قادر است تا 20 درصد از نیاز بازار جهانی دارو را تامین کند. هند به عنوان « داروخانه جهان » توصیف می‌شود. در واقع از تولید 40 میلیارد دلاری دارو تقریباً نیمی‌که عمدتاً از داروهای ژنریک تشکیل شده است به سراسر جهان صادر می‌شود. بیش از 50 درصد از تقاضای واکسن جهان توسط هند تامین می‌شود. برای رسیدن به این نتیجه انواع تسهیلات به صنایع اعطا شده است. هند توانسته است با مجوز کپی کردن مولکول ها توسط صنایع داخلی واحدهای صنعتی را تشویق به تولید کند. هند در مدت 30 سال موفق شده است که صنعت داروسازی را به بخشی تبدیل کند که مشاغل واجد شرایط و ارزهای صادراتی سودآور برای اقتصاد این کشور بزرگ فراهم می‌کند. درست است که یک صنعت دارویی  واقعی وقتی بصورت واقعی وجود دارد که قادر به تولید مواد اولیه و مواد ضروری برای تولید دارو باشد. فراتر از تمایل سنگال برای توسعه صنعت داخلی موضوع دسترسی به مواد خام از نکات محوری است. 

اگرچه آفریقا به عنوان پویاترین بازار (رشد + 12 درصد در سال)،  تنها 1.1درصد از بازار دارویی جهان را در سال 2020 تشکیل می داد،  این ضعف می‌تواند به یک دارایی تبدیل شود. در مجموع در منطقه ECOWAS حدود 70 واحد صنعتی تولید دارد وجود دارد. در نیجریه و غنا به تنهایی 80 درصد از این واحدها مستقر هستند.

در اوج بحران کرونا در سال 2020 کشورهای تولیدکننده اقدامات اضطراری را برای صادرات دارو و سایر محصولات بهداشتی انجام دادند. محدودیت صادرات و بسته شدن مرزها باعث کمبود دارو، ماسک و دستگاه تنفس مصنوعی شد. قابل درک است که در این وضعیت کشورهای فرانسه، هند یا مراکش بعنوان اولین تامین کنندگان  دارو برای سنگال  تصمیم گرفتند بخشی از تولیدات دارویی خود را ذخیره نمایند. در سال 2021 با از سرگیری فعالیت ها در اقتصادهای بزرگ (چین، ایالات متحده آمریکا) تنش هایی ایجاد شد که منجر به افزایش شدید هزینه حمل و نقل دریایی بین 30 تا 150 درصد،  کمبود کانتینر، ازدحام در بنادر و سایر مشکلاتی که باعث ایجاد هزینه‌های غیرقابل پیش بینی گردید و حاشیه امن شرکت های وارد کننده را که مسئول تامین داروخانه‌های داخلی هستند از بین برد.

عواقب جنگ روسیه و اوکراین که در 24 فوریه 2022 آغاز شد در سطح بین المللی احساس می‌شود. با تحریم محصولات روسی که توسط اکثر کشورهای عضو OECD اعلام شده است کنترل بر حرکت کشتی‌ها و بنادر در سراسر جهان تشدید خواهد شد که این امر بر قیمت تمام شده کالاهای وارداتی و از جمله دارو تاثیر مستقیم خواهد داشت.

احیای صنعت داروسازی در آفریقا

قبل از تصدی ریاست اتحادیه افریقا در فوریه سال جاری میلادی (2022) رئیس جمهور سنگال اولویت دولت برای تقویت بخش داروسازی و اصلاحات در نظر گرفته شده برای تقویت بخش بهداشت را یادآوری کرده بود. تحت حمایت وی یک برنامه توسعه استراتژیک برای احیای صنعت داروسازی در پایان یک کارگاه آموزشی فشرده که توسط دفتر نظارت عملیاتیPSE (BOS) بین سپتامبر و اکتبر 2021 سازماندهی شده بود به تصویب رسید.

با بروز بحران بیماری کرونا بسیاری از کشورهای آفریقایی با آسیب شدید بر سیستم اقتصادی خود مواجه شدند و به ناچار مجبور به واردات کالاهای مصرفی از جمله دارو شدند. در سنگال برنامه اقدام اضطراری (PAP2A) تدوین شد تا برنامه سنگال در حال ظهور (PSE) را قادر سازد تا بتواند با بحران بیماری کرونا مبارزه کند. PAP2A بخش بهداشت و درمان را به یک اولویت اصلی تبدیل کرد به ویژه در بخش صنعت داروسازی بخشی که در اواسط دهه 1990 قبل از کاهش یافتن به اوج خود رسیده بود. امروزه سنگال مانند بسیاری از کشورهای آفریقایی بیش از 90 درصد محصولات دارویی مورد نیاز را وارد می‌کند.

تولید دارو در سنگال

سنگال دارای هفت واحد تولید دارو است که اغلب فعالیت چندانی ندارند . تنها یکی از آنها نیز در حال راه اندازی مجدد است. کارخانه تولید دارویMédis در چاروی Thiaroye در حومه داکار تنها کارخانه داروسازی در سنگال بوده که از 15 ژانویه 2020 تعطیل شده است. دولت متعهد شده  مبلغ 5.5 میلیارد فرانک سی اف ای (4.8 میلیون یورو) برای راه اندازی مجدد سایت این کارخانه سرمایه گذاری کند. رئیس جمهور مکی سال تاکید کرده که این کارخانه برای دستیابی به حاکمیت پایدار سنگال برای داشتن برخی داروهای خاص و لوازم و تجهیرات ضروری پزشکی الزامی است.

این کارخانه در سال 1973 توسط اولین رئیس جمهور سنگال لئوپولد سدار سنگور ایجاد شد و بعدها توسط شرکتهایRhône-Poulenc، Aventis، Sanofi و اخیرا Médis Tunisie خریداری شد. پس از مدتی فعالیت، کارخانه به دلیل مشکلات مالی بسته شد. مذاکرات که در اکتبر 2020 آغاز شد منجر به انعقاد یک یادداشت تفاهم شد که در آن شرکت متعهد به پرداخت غرامت شد یعنی تمام دستمزدهایی که از زمان بسته شدن پرداخت نشده بود باید پرداخت می‌شد.  وزارت بهداشت می‌گوید که مذاکرات بین صندوق سرمایه‌گذاری استراتژیک مستقل سنگال (Fonsis) که مسئول پرداخت 5.5 میلیارد فرانک سی‌اف‌ای است و مدیس سنگال درباره توزیع سهام دولت در سرمایه شرکت داروسازی همچنان در جریان است. عبدالعزیز سیسه مدیر تولید مدیس سنگال و رئیس انجمن تولیدکنندگان داروی کشور نیز می‌گوید محیط برای توسعه صنعت داروسازی مساعد نیست. فرآیند بسیار طولانی برای دریافت مجوزهای بازاریابی، اقدامات مالیاتی غیر مشوق، هزینه بالای انرژی و غیره از موانع عمده عدم بازگشایی این کارخانه است. آقای سیسه می‌گوید: Médis تنها شرکتی بود که در کل زنجیره تولید از مواد اولیه تا محصول نهایی فعالیت کامل داشت. واحدهای تولیدی دیگر تنوع کمتری دارند مانند Parenterus که محلول های تزریقی تولید می‌کند، و انستیتو پاستور که بر روی تولید واکسن از جمله واکسن علیه سارس کار می‌کند.

از سوی دیگر در سال 2021 شرکت وست فارم و شریک مالی تونسی آن توافق نامه ای را برای ساخت یک کارخانه تولید دارو و فعال نمودن صنعت داروسازی در سنگال امضا کردند. هدف از ایجاد این کارخانه توسعه صنعت داروسازی داخلی، افزایش تولید داخلی، کاهش واردات، مبارزه با تقلب و جعل دارو و اشتغال زایی عنوان شده است.

در مارس 2022 در خلال برگزاری مجمع بریتانیا و آفریقا در مورد صنعت داروسازی در سنگال جلساتی توسط وزارت بهداشت و اقدام اجتماعی، وزارت صنعت و توسعه صنعتی و SMIs، مسئول نظارت بر PSE و APIX برگزار شد. در این جلسات عنوان گردید سرمایه گذاری خارجی فرصتی واقعی برای بحث درباره فرصت های سرمایه گذاری در بخش صنعت داروسازی است. شرکتهایMEPC، MSAS، APIX و BOS استراتژی توسعه صنعت داروسازی در سنگال را در چارچوب برنامه PAP2Aارائه کردند که هدف آن  تولید دارو در داخل به میزان 30 درصد تا سال 2030 و 50 درصد تا سال 2035 است.

فهرستی از داروهایی که به عنوان اولویت در نظر گرفته می‌شوند مانند پاراستامول، آهن یا محصولات مورد استفاده در مبارزه با بیماری کرونا در مرحله تأییدنهایی توسط دولت قرار دارد. اما این کشور هنوز راه درازی در پیش دارد. وابستگی برای تهیه دارو به کشورهای خارجی  به ویژه در اوج بحران بیماری کرونا بیش از پیش احساس شد. البته سنگال برای دریافت واکسن‌های مبارزه با کرونا توانسته است روی جامعه بین‌المللی حساب کند و هم اکنون واکسن‌های معتبر دنیا از جمله فایزر و جانسون در این کشور وجود دارد.