موافقتنامه‌های تجارت آزاد و ترجیحی شورای همکاری خلیج فارس با سایر کشورها و اتحادیه‌ها

کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در طول سالیان گذشته به دنبال ایجاد یک رویه واحد در زمینه حذف موانع تجاری و رویکرد مشترک در زمینه گمرکی بوده اند و در حال حاضر به دنبال ایجاد توافقات تجارت آزاد و تجارت ترجیحی با سایر کشورهای جهان به منظور افزایش بهره وری تجاری اقتصادهای خود می‌باشند.

شورای همکاری خلیج فارس از زمان تاسیس (می 1981) به دنبال افزایش حجم روابط تجاری خود فارغ از عوارض، تعرفه‌ها و موانع تجاری بوده است. ترغیب به امر تجارت یکی از مهمترین اهداف هر اقتصاد، منطقه آزاد اقتصادی، اتحادیه گمرکی یا اتحادیه اقتصادی می‌باشد. هر اتحادیه اقتصادی در نوع خود نه تنها موجب افزایش حجم روابط اقتصادی فی مابین اعضاء بلکه موجب گسترش این روابط با دنیای خارج نیز می‌گردد، نمونه بارز آن اتحادیه گمرکی کشورهای اروپایی است که در 12 سال اول خود موجب افزایش 600 درصدی حجم تجارت بین آنها گردیده بود. از این رو شورای همکاری در نوامبر 1981 منطقه آزاد تجاری را با هدف معافیت کالاهای کشاورزی و صنعتی و منابع طبیعی کشورهای عضو از عوارض گمرکی ایجاد نمود. این منطقه آزاد از سال 1983 به مرحله اجراء در آمد و تا سال 2002 که اتحادیه گمرکی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس جایگزین آن گردید، حجم تجارت بین کشورهای عضو را از 6 میلیارد دلار در سال 1983 به بالغ بر 20 میلیارد دلار افزایش داد. کشورهای عضو این شورا در طول سالیان گذشته به دنبال ایجاد یک رویه واحد در زمینه حذف موانع تجاری و رویکرد مشترک در زمینه گمرکی بوده اند و در حال حاضر به دنبال ایجاد توافقات تجارت آزاد و تجارت ترجیحی با سایر کشورهای جهان به منظور افزایش بهره وری تجاری اقتصادهای خود می‌باشند.

1- اتحادیه گمرکی شورای همکاری خلیج فارس

اتحادیه فوق الذکر در یکم ژانویه 2003 بر اساس اهدافی همچون تعرفه‌های خارجی مشترک، حذف موانع تجاری، اتخاذ رویه‌های واحد صادراتی و وارداتی، رفتارهای سرزمینی مشترک به عنوان یک قلمرو واحد گمرکی ایجاد گردید. این اتحادیه در زمینه اصطلاحات حقوقی یک سیستم پیشرفته به حساب می آید، موافقتنامه اقتصادی مربوط به آن در اجلاس مسقط در دسامبر 2001 به امضای طرفین رسید که اهدافی از قبیل؛ تعرفه خارجی مشترک، قوانین و مقررات واحد گمرکی، رویه‌های واحد گمرکی، نقطه ورودی واحد جایی که تمامی تعرفه‌های وضع گردد، جریان کالا ورای شورای همکاری خلیج فارس فارغ از موانع گمرکی و غیر گمرکی، رفتار و برخورد ملی با کالاهای شورای همکاری خلیج فارس، را دنبال می نماید. به نظر می رسد مهمترین هدف اتحادیه گمرکی مشترک این کشورها آزادی تجاری ورای شورای همکاری خلیج فارس می‌باشد، البته باید اضافه نمود که لازمه این آزادی تجارت کالا رعایت قوانین و مقررات گمرکی از قبیل رعایت قرنطینه‌های گیاهی، دامی و نظارت بازرسی محصولات غذایی مطابق با استانداردهای وضعی این اتحادیه می‌باشد.

2- موافقتنامه‌های تجارت آزاد و ترجیحی شورای همکاری خلیج فارس با سایر کشورها و اتحادیه‌ها

- موافقتنامه آزاد تجاری فی مابین کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و کشورهای عضو EFTA (ایسلند، لیختن اشتاین، سوئیس و نروژ) از یکم جولای 2014 به مرحله اجراء رسیده است (این موافقتنامه در 22 ژوئن 2009 امضاء گردید)، طرفین توافق نمودند تمامی عوارض گمرکی بر کالاهای کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس حذف گردد و کشورهای عضو شورای همکاری در مقابل عوارض گمرکی بر اکثر کالاهای وارداتی از کشورهای مذکور را حذف نماید.

- توافقنامه تجارت آزاد بین سنگاپور و شورای همکاری خلیج فارس اولین موافقتنامه آزادی که بین کشورهای عضو شورا و از طرف دیگر اولین توافق امضاء شده توسط سنگاپور با کشورهایی از منطقه خاورمیانه می‌باشد، مذاکرات مربوطه در سال 2007 آغاز گردید در اواخر سال 2008 موافقتنامه امضاء گردید و 01/09/2013 به مرحله اجرائی رسید، و در سال 2015 به سازمان تجارت جهانی اعلام گردید و هم اکنون فعال می‌باشد.

- چارچوب توافقنامه بین هند و شورای همکاری در 25 آگوست 2004 امضاء گردید دو دور مذاکره در 2006 و 2008 برگزار گردید، ولی هنوز به سازمان تجارت جهانی اعلام نشده است و به مرحله نهایی و اجرائی نرسیده است، انتظار می رود در سال 2022 این توافق نهایی و عملیاتی گردد.

- چارچوب توافق بین مالزی و این شورا در تاریخ 30/01/2011 امضاء گردید ولی هنوز به سازمان تجارت جهانی اعلام نشده است.

- استرالیا و شورای همکاری، مطالعات و مشورت ها را در سال 2006 شروع و مذاکرات مربوطه در سال 2007 آغاز شده بود، و در همان سال 2007 به سازمان تجارت جهانی اعلام گردید. مذاکرات در 2009 متوقف گردید و هنوز به نتیجه نهایی نرسیده است، در سال 2021 دو طرف بر پیگیری گفتگوها تاکید نمودند.

- قرارداد FTA بین ژاپن و این شورا طرح و مذاکرات اولیه در سال 2006 آغاز شد ولی در حال حاضر مذاکرات به حالت تعلیق در آمده و به مرحله اجرائی شدن نرسیده است.

- قرارداد بین نیوزلند و شورای همکاری مطالعات اولیه در سال 2006 شروع و مذاکرات در سال 2007 آغاز گردید همچنین مذاکرات طرفین در اکتبر 2009 جمع بندی گردید ولی هنوز توسط طرفین تایید و تصویب نشده است و در نهایت به مرحله اجرایی نرسیده است.

- چارچوب اولیه قرارداد فی مابین پاکستان و شورای همکاری خلیج فارس در سال 2004 امضاء و در سال 2006 مذاکرات آن آغاز گردید ولی هنوز به مرحله اجرائی و نهایی نرسیده است.

- توافقات FTA فیمابین چین و شورای همکاری خلیج فارس مذاکرات مربوطه از سال 2004 آغاز شده است و مذاکرات مربوطه در سال 2009 با توجه به تصمیم چین به منظور حفظ تعرفه‌های خود بر محصولات پتروشیمی‌کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس به منظور حفظ و حمایت از تولید داخل، تعلیق گردید و هنوز به توافق نهایی منتج نشده است، در سال 2016 دوباره گفتگوهای مرتبط آغاز گردید که با توجه به بحران‌های دیپلماتیک بین اعضای شورا به نتیجه ای نرسید. این توافقات بیشتر در حوزه نفت صورت گرفته است و مذاکرات در سایر حوزه‌ها نیز در جریان می‌باشد.

- مذاکرات کره جنوبی و شورای همکاری خلیج فارس از سال 2007 طرح های مشاوره ای و مطالعاتی خود را آغاز نمود و در سال 2009 مذاکرات اولیه شروع گردید و به نتیجه نهایی نرسیده است در سال 2021 طرف کره ای بر ادامه مذاکرات تاکید نمود.

- موفقتنامه آزاد تجاری بین اندونزی و شورای همکاری خلیج فارس در سال 2018 پیشنهاد شده است ولی هنوز به مرحله امضای نهایی و اجراء نرسیده است.

- آغاز مذاکرات موافقتنامه آزاد تجاری بین بریتانیا و شورای همکاری خلیج فارس در تاریخ 09/10/2021 با توجه به خروج انگلیس از اتحادیه اروپا.

- مذاکرات فی مابین اتحادیه اروپا و شورای همکاری خلیج فارس به منظور ایجاد موافقتنامه تجارت آزاد در سال 1990 آغاز گردید، این مذاکرات با هدف فراهم نمودن آزادی تجارت در حوزه کالا و خدمات به صورت متقابل و پیش رونده، شروع گردید ولی در سال 2008 متوقف گردید.