همکاریهای قزاقستان در حوضه دریای خزر و فراتر از آن

در طول همه گیری کرونا، کشورهای حاشیه خزر اقدامات لازم را برای تضمین توسعه تجارت پایدار ، روابط اقتصادی و حمل و نقل بین کشورهای عضو انجام دادند که عمدتاً از طریق دریای خزر و به ویژه افزایش تجارت متقابل بین کشورهای حاشیه خزر انجام می‌شود. تامین امنیت غذایی و عبور بدون مانع محموله‌های اساسی یکی از مبرم ترین مسائلی است که کشورهای حاشیه دریای خزر در دوران پساکرونا در حال حل آن هستند. با وجود اعمال قرنطینه و محدودیت های ارتباطی بین کشورهای منطقه، گردش کالا در خزر همچنان رو به رشد است.

 پروژه‌های بزرگ انرژی بین المللی در حال اجرا هستند. کشورهای همسایه کشورهای حاشیه دریای خزر علاقه مند هستند تا از تقاضای تجاری در این منطقه برای خدمت به اقتصاد جهانی و برای افزایش تجارت از طریق بنادر خزر استفاده کنند.

روابط اقتصادی قزاقستان با ترکمنستان(منطقه ویژه در مرز با ترکمنستان)

به عنوان مثال در مرز استان مانگیستاو و ولایت بالکان (ترکمنستان)  قرار است منطقه تجاری مرزی ویژه با پایانه بار خودرو ایجاد شود. قزاقستان آماده افزایش عرضه محصولات صنایع متالورژی، مهندسی، پتروشیمی، غذایی و دارویی است.  و همچنین محصولات کشاورزی، در درجه اول آرد و گندم.کالای اصلی در این مسیر بارگیری بزرگراه قزاقستان - ترکمنستان - ایران است. قزاقستان آمادگی دارد عرضه کالا به ترکمنستان را 130 میلیون دلار افزایش دهد. گردش مالی تجارت خارجی قزاقستان با ترکمنستان از ژانویه تا سپتامبر 2021 از 143 میلیون دلار فراتر رفت.  این را داده‌های اداره ملی آمار جمهوری قزاقستان نشان می دهد. به گفته آنها، قزاقستان در 9 ماهه نخست سال جاری بالغ بر 36 میلیون دلار محصولات از ترکمنستان وارد کرده است. در عین حال صادرات این کشور به ترکمنستان 107.7 میلیون دلار بوده است. مجموع گردش مالی تجارت خارجی قزاقستان در این دوره از 72.7 میلیارد دلار فراتر رفت که نسبت به مدت مشابه در سال 2020   8.2 میلیارد دلار (12.7 درصد) افزایش داشت. همچنین فرصت‌های گسترده‌ای در حوزه تعامل لجستیکی بین بنادر آکتائو، کوریک و ترکمن‌باشی دریای خزر وجود دارد.

 

روابط اقتصادی قزاقستان و ایران (توافق موقت بین ایران و کشورهای اوراسیا)

در سال 2018، توافقنامه موقت بین کشورهای عضو اوراسیا و ایران به امضا رسید که منجر به تشکیل منطقه آزاد تجاری شد. این قرارداد شرایط دسترسی به بازار ایران را بهبود می‌بخشد و امکان عرضه کالاهای مورد علاقه صادراتی به قزاقستان مانند گوشت گاو و گوسفند، نخود، عدس، نخود، جو، ذرت، روغن‌های نباتی، ماکارونی، شیرینی، فولاد نورد، ریل، باتری‌ها، اتصالات (ملگیرد) ، لوله‌ها و سایر موارد با شرایط مطلوب تر از آنچه که ایران در حال حاضر در اختیار سایر کشورها قرار می دهد، فراهم می‌کند.  همانطور که  آقای کایرات توربایف، معاون وزیر بازرگانی و ادغام گفت، سال گذشته محدودیت‌های کووید تأثیر منفی بر تجارت متقابل قزاقستان و ایران گذاشت و آن را تا 37 درصد کاهش داد. اما در حال حاضر در 8 ماه از سال جاری، کشورها توانستند از حجم گردش تجاری کل سال گذشته فراتر بروند.  این نشان دهنده پتانسیل بزرگ تجارت بین دو کشور است.  این تحلیل حاکی از پتانسیل افزایش صادرات کالاهای قزاقستانی در صنایع متالورژی، صنایع غذایی، مهندسی، شیمیایی و دارویی به ایران به میزان 162.3 میلیون دلار است.  رشد تعامل بین دو کشور با بهره برداری از راه آهن قزاقستان-ترکمنستان-ایران تسهیل می‌شود. این اتصال سالانه فرصتی را برای ترانسفورماسیون 10 میلیون تن محموله فراهم می‌کند. آقای کایرات توربایف: «ایران از طریق این جاده این فرصت را دارد که وارد بازارهای روسیه و چین و به نوبه خود کشور ما - به تمام کشورهای حاشیه خلیج فارس - وارد شود. این بزرگراه تاثیر مثبتی در ارتقای سطح جدیدی از همکاری‌های تجاری و اقتصادی دوجانبه و منطقه ای داشته است.

عمده کالاهای صادراتی عبارتند از: جو، گندم، کلزا و بذر کتان، سبزیجات خشک شده حبوبات، روغن کلزا، ضایعات حاصل از استخراج روغن‌های گیاهی ، گوشت گوسفند یا بز، سایر فرآورده‌های حیوانی.  و همچنین کاتدهای مس و مس، ضایعات و ضایعات فلزات آهنی،  لوله‌ها و پروفیل های بدون درز فلزات آهنی.

واردات به قزاقستان از ایران در ژانویه تا آگوست 2021 بالغ بر 100.2 میلیون دلار بوده است. عمده کالاهای وارداتی به قزاقستان از ایران عبارتند از: گردو، آجیل; خرما، انجیر، آناناس، آووکادو، انبه، تازه یا خشک؛ سیب تازه، گلابی و به؛ انگور تازه یا خشک. و همچنین: پلیمرهای استیرول، کاشی و سرامیک، رنگ و لاک.

 

روابط اقتصادی قزاقستان با آذربایجان(محصولات غیرنفتی آذربایجان به ارزش نیم میلیارد دلار)

آقای تورال حاجیلی، مدیر بخش توسعه صادرات بنیاد توسعه صادرات و سرمایه گذاری آذربایجان (آزپرومو) گفت: آذربایجان برای اولین بار در تاریخ فعالیت های صادراتی در سه ماهه اول سال 2021، بیش از 500 میلیون دلار محصولات غیرنفتی صادر کرده است. حجم مبادلات تجاری دو کشور در 7 ماه سال 62 میلیون دلار بوده است و ظرفیت های زیادی برای افزایش حجم عملیات صادرات و واردات در تمامی زمینه‌های همکاری تجاری وجود دارد. محرک های صادرات آذربایجان محصولات پلاستیکی، تجهیزات الکتریکی، مواد غذایی، مشروبات الکلی است ... تورال حاجیلی از میان میوه‌ها و سبزیجات صادراتی به قزاقستان به فندق، سیب و گوجه فرنگی اشاره کرد.152 شرکت قزاقستانی که در زمینه‌های صنعت، کشاورزی، تجارت، خدمات، ساخت و ساز و حمل و نقل فعالیت می‌کنند در آذربایجان ثبت شده اند. نفت خام و فرآورده‌های نفتی قزاقستان امروز از طریق دریای خزر و آذربایجان به پایانه‌های دریای سیاه منتقل می‌شود.

در سال 2020، شرکت "سوکار بازرگانی اس. برای افزایش عرضه به بازار جهانی از طریق خط لوله باکو-تفلیس-جیهان، 106 هزار تن نفت خام قزاقستان  را خریداری کرد.  این رقم برای هفت ماه امسال 71 هزار تن بوده است.

 

روابط اقتصادی قزاقستان و روسیه (پویایی رشد گردش تجاری)

روابط اقتصادی بین قزاقستان و روسیه در همه حوزه‌های تعامل - از صنعت تا کشاورزی، از مالی تا همکاری‌های نظامی-فنی را در بر می‌گیرد. در سه ماهه سوم سال 2021، تجارت بین کشورها از 6.6 میلیارد دلار فراتر رفت که نسبت به مدت مشابه در سال 2020،   36.89  درصد افزایش داشت.  صادرات روسیه به قزاقستان در سه ماهه سوم 2021 بالغ بر 4.8 میلیارد دلار بوده که نسبت به مدت مشابه در سال 2020 افزایش 35.52 درصدی را نشان می دهد.  واردات روسیه از قزاقستان در سه ماهه سوم سال از 1.7 میلیارد دلار گذشت که نسبت به مدت مشابه در سال 2020 40.71 درصد افزایش داشت. به عنوان مثال، در پنج ماه سال 2021، گردش مالی تجارت خارجی بین منطقه آستاراخان و مناطق قزاقستان تقریباً 20 درصد افزایش یافت و به حدود 7 میلیون دلار رسید.

امروز، وظیفه اصلی عبارت از  رساندن شاخص های گردش تجاری به 20 میلیارد دلار، در سطح سال 2019 است. قرار است یک مرکز تجارت فرامرزی ایجاد شود که بتواند در مرز منطقه آستاراخان و آتیراو قرار گرفته و انتقال و توزیع کالا بین کشورها را انجام دهد.  ابتکار بعدی توسعه گردشگری کروز است. در بخش سوخت و انرژی، کار به طور فعال در بخش استفاده از زیر خاک در حال انجام است، از جمله اجرای مشترک تعدادی از پروژه‌های دریایی در خزر. بر اساس رویکردهای سودمند متقابل، حمل و نقل نفت قزاقستان و روسیه در مسیر کشورهای ثالث از طریق سرزمین یکدیگر انجام می‌شود. همکاری در زمینه ترانزیت و تامین گاز طبیعی در حال تشدید است.

به طور کلی، به گفته کارشناسان، گردش تجاری بین روسیه و قزاقستان تا پایان سال 2021 ممکن است بیش از 20 میلیارد دلار باشد.  این بیشتر از دوره قبل از همه گیری است. شایان ذکر است که روسیه و قزاقستان در همکاری‌های صنعتی پیشرفت خاصی داشته اند. حجم پروژه‌ها 5.5 میلیارد دلار برآورد شده است. پویایی بالایی در پتانسیل ترانزیتی ترافیک کانتینری در جهت چین - قزاقستان - روسیه و بیشتر به اروپا وجود دارد و با نرخ بیش از 50 درصد در حال رشد است. اینها نرخ های بسیار بالایی هستند. در حوزه مجتمع کشت و صنعت نیز افزایش مبادلات تجاری بین دو کشور و پتانسیل بالایی وجود دارد. امروزه در قزاقستان تقریباً 11 هزار شرکت وجود دارد و بیش از 100 پروژه سرمایه گذاری با مشارکت روسیه در حال اجرا است.  اینها شامل پروژه‌های شرکت مس روسیه، Hevel، KamAZ، Tatneft، کارخانه تراکتورسازی سنت پترزبورگ، EuroChem و بسیاری دیگر می‌شود. جریان بازگشت سرمایه از قزاقستان به روسیه نیز در حال رشد است.  به عنوان مثال، در باشقورتوستان، سرمایه گذاران قزاقستان  برای راه اندازی تولید نخ پلی پروپیلن و مش پلی اتیلن در قلمرو منطقه ویژه اقتصادی "آلگا" با حجم سرمایه گذاری 1.4 میلیارد روبل تلاش می‌کنند. علاوه بر این، دامنه علاقه سرمایه گذاری شرکت ها بسیار گسترده است. این پروژه‌ها در زمینه مجتمع های کشت و صنعت و تولید مواد غذایی، هتلداری و لجستیک، معدن و صنایع تولیدی هستند.

 تدابیر ویژه برای افزایش تجارت متقابل با کشورهای حاشیه خزر از سوی مدیرکل شرکت "قزترید " آقای عظمت عسگراولی پیشنهاد شد. وی به ویژه مزیت های مسیرهای ترانس خزر و بنادر قزاقستانی خزر و نقش آنها در افزایش تجارت متقابل با کشورهای حاشیه خزر را مورد اشاره قرار داد. بنابراین، مسیر حمل و نقل بین المللی ترانس خزر (TMTM) اکنون به طور فعال برای تبلیغ محصولات داخلی به بازارهای قفقاز، ترکیه و اروپا استفاده می‌شود. همچنین با وجود محدودیت‌های موجود، کریدور شمال-جنوب در مسیر ایران پتانسیل بالایی با فرصت بیشتری برای ورود به بازارهای خاورمیانه و جنوب آسیا دارد. طی 9 ماه سال جاری، 4.1 میلیون تن محموله از طریق بنادر آکتائو و کوریک جابجا شد، این در حالی است که انتقال غلات 50 درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته و همچنین کانتینرها - 24 درصد افزایش یافته است . بندر دریایی کوریک در حال توسعه، یک پیوند مهم در مسیر حمل و نقل بین المللی ترانس خزر (TMTM) که حمل و نقل چندوجهی کالا را فراهم می‌کند، است. این یکی از امیدوارکننده ترین کریدورهای حمل و نقل اوراسیا است که از چین از طریق قلمرو قزاقستان، دریای خزر، آذربایجان و گرجستان با دسترسی بعدی به کشورهای اروپایی عبور می‌کند. ظرفیت راه آهن 4.1 میلیون تن در سال است.  ماشین می‌تواند 1.9 میلیون تن در سال را تحمل کند.  اگر در سال 2020 حجم محموله از طریق هر دو اسکله به 1.6 میلیون تن می رسید، در حال حاضر در 9 ماه سال 2021 حدود 600 هزار تن محموله به بندر منتقل شده است.وی در عین حال نیاز به ایجاد شرایط تعرفه رقابتی، توسعه خدمات لجستیکی متقابل، ساده‌سازی رویه‌های صادراتی تاکید کرد که می‌تواند انگیزه قوی برای تنوع بخشیدن و گسترش دامنه محصولات تجاری ایجاد کند.

 به گفته آقای عظمت عسگراولی، 24 مرکز توزیع عمده فروشی (WDC) که برای ساخت و ساز برنامه ریزی شده اند، با بنادر آکتائو و کوریک( تنها دروازه‌های دریایی قزاقستان ) به عنوان سیستم واحد توزیع کالا ادغام خواهند شد و در توزیع جریان‌های صادرات و واردات کشورهای حاشیه خزر، ترکیه و اروپا مشارکت می‌کنند.

وی همچنین از اقدامات مختلف حمایتی «قزترید» از تولیدکنندگان برای افزایش توان صادراتی محصولات فرآوری شده خبر داد.  به ویژه، در چارچوب برنامه شتاب صادرات، که پشتیبانی از شرکتها را از ایده تا تحویل محصولات به بازارهای جدید، فراهم می‌کند. وی خاطرنشان کرد: در عین حال، منطقه خزر و ترکیه از جمله مناطق امیدوارکننده برای توسعه این برنامه برای سال 2022 هستند.

منبع : سایت

ناتالیا بوتیرینا