وضعیت تولید و صادرات طلا در ازبکستان

بر اساس گزارش کمیته دولتی زمین شناسی و منابع معدنی ازبکستان، این کشور از نظر ذخایر و منابع طلا در رتبه چهارم و از نظر تولید در رتبه هشتم جهان قرار دارد. از اول ژانویه 2018، ذخایر معادن طلا در ازبکستان 5.99 هزار تن برآورد شده است. در سال 2021 نیز در جایگاه نخست کشورهای صادرکننده طلا قرار گرفته است.

ذخایر و استخراج طلا:

     ازبکستان در بین 10 کشور اصلی استخراج کننده طلا و در رتبه هشتم قرار دارد. این کشور، در سال 2019، به میزان  94.6 تن طلا و در سال 2020 در حدود 101.6 تن طلا استخراج کرده است. بر اساس گزارش های کمیته دولتی زمین شناسی ازبکستان، حدود 100 معدن طلا در این کشور وجود دارد. عمده سنگ معدن طلا ازبکستان در معادن بزرگ قزل قوم استان نوایی، استان سمرقند و استان تاشکند قرار دارد. معدن طلای مورونتاو(Muruntau) واقع در صحرای قزل قوم شهر زر افشان استان نوایی یکی از بزرگترین معادن طلای جهان و همچنین پنجمین معدن روباز عمیق جهان است. سالانه 80 تن طلا تولید می‌کند. این معدن در سال 1958 کشف شد. ابعاد آن حدود 3.5 کیلومتر در 3 کیلومتر است و عمق استخراج فعلی آن 600 متر است که برنامه ریزی شده است تا بیش از 1000 متر گسترش یابد. فعالیت استخراج سطحی در این معدن در سال 1967 آغاز شد. از معدن مذکور در سال 2020 بیش از دو میلیون اونس (Moz) طلا استخراج شده است. ذخایر طلای معدن فوق بیش از 4 هزار تن برآورد شده است.

شرکت های فعال در حوزه استخراج و تولید طلا:

مجتمع معدنی و متالورژی نوایی(NMMC) و مجتمع معدنی و متالورژی آلمالیق (AGMK) به عنوان دو شرکت سهامی دولتی در حوزه تولید و استخراج طلا در ازبکستان فعال هستند.  

مجتمع معدنی و متالورژی نوایی، بزرگترین شرکت معدنی در ازبکستان و یکی از بزرگترین شرکت های استخراج طلا در جهان است که در منطقه نوایی واقع شده است و در سال 1958 تشکیل شده است. حجم تولید سالانه طلای این مجتمع در حدود 80 تن است. علاوه بر طلا، اکسید اورانیوم، نقره و سایر منابع معدنی تولید می­کند و مالک معدن مورونتاو هست. سایر تاسیسات معدنی شرکت در شهرهای زرافشان، اوچکودوک، نورآباد و نوایی قرار دارد و دارای پنج مجتمع متالورژی و 13 معدن است. دولت ازبکستان در نظر دارد تا به عنوان بخشی از برنامه خصوصی سازی جامع این کشور، تا سال 2024 به میزان 10 تا 15 درصد این شرکت را به بخش خصوصی واگذار نماید.

مجتمع معدنی و متالورژی آلمالیق نیز یک مجتمع صنعتی بزرگ برای فرآوری سنگ معدن فلزات گرانبها و غیرآهنی است که شامل شش معدن، پنج کارخانه فرآوری، سه کارخانه متالورژی و ... در استان تاشکند واقع شده و در استان‌های نمنگان و سرخان دریا نیز فعالبت دارد. پالایش مستقیم فلزات گرانبها در کارخانه ذوب مس که شامل ده کارگاه اصلی است انجام می‌شود. طلا و نقره سهم قابل توجهی از فروش محصولات این شرکت را به خود اختصاص داده است.

صادرات و فروش طلا:

بر اساس اعلام خبرگزاری پادروبنا اوز ازبکستان به نقل از داده‌های شورای جهانی طلا، ازبکستان در سال 2021 با فروش 21.5 تن طلا در جایگاه نخست فروشندگان طلا قرار گرفته است. کشورهای ترکیه با فاصله قابل توجه 7 تن، روسیه 3.1 تن، قرقیزستان 1.4 در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند. بر اساس این گزارش بزرگترین خریداران طلا قزاقستان با 4.3، لهستان 3.4 و هند 2.8 تن بودند.

ازبکستان طی چند سال اخیر بیش از 680 تن طلا صادر نموده است. صادرات طلای این کشور در سال 2020 به میزان 100 تن به ارزش 5.810 میلیارد دلار و در 11 ماه نخست سال 2021 به میزان 21.5 به ارزش 4.110 میلیارد دلار بوده است. سهم طلا در صادرات این کشور در مدت مذکور 26 درصد بود. همچنین میزان ذخایر طلای ازبکستان در سال 2021 به میزان 20 میلیارد و 440 میلیون دلار ذکر شده است.

سرمایه گذاری و توسعه معادن:

توسعه صنایع معدنی مرتبط با طلا و افزایش تولید این فلز گرانبها به یکی از اولویت های سرمایه گذاری ازبکستان تبدیل شده است و توجه ویزه ای به این بخش شده است. در سال 2019 فرمان ویژه رئیس جمهور ازبکستان برای توسعه بیشتر صنعت معدن و متالورژی تصویب شده است و بر اساس آن شرکت های بزرگ معدنی و متالورژی ملزم به تهیه گزارش مطابق با استانداردهای بین المللی، افشا و انتشار دادهای شرکت در مورد مسائل اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی شدند. همچنین بر اساس پیش نویس سند توسعه صنعت زمین شناسی ازبکستان، برای سال های 2020 تا 2024، برنامه ریزی شده که طی پنج سال آینده میزان ذخایر طلای کشف شده به 474 تن افزایش یابد. 45درصد از کل اعتبارات برای فعالیت های  اکتشافی صرف جستجو، ارزیابی و اکتشاف فلزات گرانبها می‌شود. از نظر زمین شناسی، تنها 20 درصد از خاک ازبکستان مورد مطالعه قرار گرفته است که نشان دهنده پتانسیل بالا برای کشف ذخایر جدید است.

جذب سرمایه گذاری خارجی برای افزایش حجم اکتشافات طلا در دستور کار قرار گرفته است. بر اساس فرمان رئیس جمهور در مورخه 24 می 2017، تسهیل فرآیند توسعه همکاری‌های سرمایه گذاری در زمینه بهره برداری از منابع زیرزمینی به تصویب رسید. در این زمینه  با مصوبه مورخ 31 می 2017 هیأت وزیران، فهرست 111 منطقه مستعد و 29 ذخیره از انواع مواد معدنی دارای اهمیت استراتژیک برای جذب سرمایه گذاری خارجی، به تصویب رساند. بخش مهمی از آنها در حوزه معادن طلا قرار دارند.

دولت ازبکستان در نظر دارد برای توسعه و مدرن سازی صنایع معدنی و طلا بیش از 3.63 میلیارد دلار سرمایه گذاری نماید. برای توسعه معدن طلای مورنتاو بیش از 733 میلیون دلار در نظر گرفته شده است که بخش مهمی از آن توسط شرکت صنایع معدنی و متالورژی نوایی و بخش دیگر از سوی صندوق بازسازی و توسعه ازبکستان تأمین خواهد شد. انجام این پروزه سرمایه گذاری حجم تولید و عرضه سنگ معدن را به 50 میلیون تن در سال افزایش می دهد.

با اصلاح قوانین و مقررات معدنی، شرکت های خارجی نیز نسبت به سرمایه گذاری در معادن ازبکستان رغبت پیدا کردند. بر اساس قوانین جدید معدنی ازبکستان اشخاص حقیقی و حقوقی می‌توانند نسبت به استخراج معادن بر اساس روندهای قانونی اقدام نمایند. بر اساس اعلام رئیس جمهور ازبکستان؛ فرصت های سرمایه گذاران خارجی در این زمینه همچنان گسترش می یابد. به طور خاص، در این زمینه نرخ مالیات بر معادن مس و طلا از 10 به 7 درصد کاهش یافته است.

معادن مستعد دارای منابع زیر زمینی از جمله طلا و دیگر فلزات گرانبها توسط کمیته دولتی زمین شناسی و منابع معدنی جمهوری ازبکستان جهت سرمایه گذاری و بهره برداری سرمایه گذاران معرفی و بر اساس مزایده آنلاین به متقاضیان واگذار می‌گردد. تنها برخی از معادن بدون طی شدن روند مزایده و به صورت مستقیم بر اساس تصمیمات ریاست جمهوری و برخی شرایط دیگر به سرمایه گذار واگذار می‌گردد. مجوز حق استفاده از مناطق زیرزمینی برای اجرای فعالیت های اکتشافی فلزات گرانبها توسط کمیته دولتی زمین شناسی و منابع معدنی جمهوری ازبکستان برای مدت 3 سال پس از نتایج مزایده الکترونیکی صادر می‌شود.

طی سال های اخیر شرکت هایی از روسیه، ترکیه، چین، کره جنوبی، ژاپن، کانادا، جمهوری آذربایجان، انگلیس و ...  علاقمندی خود را جهت فعالیت های اکتشافی در این کشور ابراز نموده و با تعدادی از شرکت های این کشورها قراردادهای همکاری در حوزه  اکتشافات زمین شناسی و توسعه ذخایر در ازبکستان منعقد گردیده است؛ از جمله  می‌توان به قرارداد کمیته دولتی زمین شناسی ازبکستان با شرکت روسی جهت انجام فعالیت های اکتشافی معادن مس و طلا در استان نوایی به ارزش 3 میلیون دلار، قرارداد شرکت ترک با کمیته دولتی زمین شناسی برای انجام فعالیت های اکتشاقی دو معدن طلا در سمرقند، موافقتنامه کمیته دولتی زمین‌شناسی ازبکستان با سازمان زمین‌شناسی ترکیه (MTA) و شرکت کانادایی B2Gold جهت انجام مطالعات زمین شناسی و استخراج  طلا و تنگستن در مناطق نوایی و جیزاخ و ... اشاره کرد.

ازبکستان طی سال های اخیر علاوه بر توجه به مسائل اکتشافی و توسعه معادن فلزات گرانبها، به منظور توسعه صنایع مرتبط با این حوزه از جمله صنعت جواهر سازی اقدامات متعددی انجام داده است. در سال 2018 بر اساس مصوبه رئیس جمهور در برنامة توسعه  صنایع جواهرسازی ازبکستان برای سال های 2020-2018، تصویب شد و بر اساس آن اتحادیه صنایع جواهر سازی ازبکستان شکل گرفت و شرکت های صنایع جواهرسازی ازبکستان تا 1 ژانویة 2021 از پرداخت حقوق و عوارض گمرکی جهت واردات دستگاهها، ماشین آلات، قطعات و موادی که در ازبکستان تولید نمی‌شوند معاف شدند.

در مرحله دوم برنامة اقدامات در جهت توسعة سریع صنعت جواهرسازی در ازبکستان برای سال های 2023-2019  تصویب شد. طبق این مصوبه تولید کنندگان جواهر حق فروش مستقل جواهرآلات تولیدی خود، روش مصرف، نگهداری و ثبت و ... را خواهند داشت. همچنین اشخاص حقیقی می‌توانند جواهرآلات آماده به ارزش بیش از 5 هزار دلار آمریکا را به شرط تکمیل اظهارنامة گمرکی به خارج از ازبکستان منتقل نمایند. در این مصوبه به بانک های تجاری این کشور نیز  حق خرید و فروش آزاد جواهرآلات داده شده است. بر اساس این برنامه دولت موظف شد که تا پایان سال 2020 جهت تأسیس حداقل 2 مرکز تولید و فروش جواهرات در هر استان و حد اقل 10 مرکز تولید و فروش جواهر در شهر تاشکند اقدام کند.

اخیرا نیز در راستای حمایت از تولید کنندگان صنایع جواهرسازی ازبکستان، تولید کنندگان جواهرات از جمله طلا تا پایان سال 2022 از پرداخت مالیات آکسیز، مالیات ارزش افزوده، مالیات بر دارایی، مالیات بر زمین و مالیات به صندوق های هدفمند دولت معاف شدند. همچنین بر اساس مصوبه رئیس جمهور ازبکستان، در سال جاری میلادی جشنواره بین المللی جواهر سازی به صورت دو سالانه در شهر بخارا برگزار می‌گردد. بر این اساس مقرر شده که نخستین جشنواره  جواهرات  در تاریخ 21 لغایت 25 می 2022 برگزار گردد.

اصلاحات صورت گرفته در حوزه بهره برداری معادن و امکان مشارکت شرکت های خارجی در این حوزه و همچنین توجه ویژه دولت ازبکستان به توسعه صنایع جواهرسازی، ظرفیت ها و فرصت های مناسبی برای حضور شرکت های خارجی در حوزه‌های مذکور فراهم گردیده است. شرکت های علاقمند به حضور در حوزه صنایع و معادن ازبکستان می‌توانند با مراجعه به سایت کمیته دولتی زمین شناسی ازبکستان به آدرس  www. Uzgeolcom.uz/en با پروژه‌های پیشنهادی و معرفی شده این کشور جهت همکاری دسترسی پیدا نمایند. به شرکت های علاقمند ایرانی به حضور در حوزه جواهر سازی ازبکستان پیشنهاد می‌گردد ضمن مشارکت در نمایشگاه اختصاصی در تاشکند که برای نیمه اول اسفند ماه 1400 برنامه ریزی شده است، در نخستین جشنواره جواهرات ازبکستان که در تاریخ 31 اردیبهشت ماه  لغایت 4 خرداماه 1401 در شهر بخارا برگزار می‌گردد، شرکت نمایند.