جایگاه بندر ماخاچ قلعه داغستان در توسعه حمل نقل تجاری دریای خزر
بندر ماخاچ قلعه واقع در دریای خزر از جمله مهمترین بنادر فدراسیون روسیه است و از آنجا که این بندر تنها بندر در کل روسیه است که در زمستان یخ نمی زند لذا فعالیت مستمر طول سال این بندر از ویژگی‌های مهم آن است. توسعه زیرساخت لجستیک و برقراری ارتباطات حمل و نقل با سایر کشورها و مناطق روسیه از اهداف اولویت دار بندر ماخاچ قلعه در جمهوری داغستان میباشد
*چشم انداز توسعه بندر تجاری دریایی ماخاچ قلعه:
محورهای اصلی توسعه بنادر دریایی خزر در راهبرد توسعه بنادر دریایی روسیه در حوزه دریای خزر و راه‌های ورودی ریلی و جاده ای متصل شده به آن تا سال 2030 تعیین گردیده است. در حال حاضر موضوع توسعه راه‌های ورودی متصل شده به این بنادر بررسی می‌گردد. نظر به چشم اندازهای توسعه بندر تجاری دریایی ماخاچ قلعه و جهت ایجاد شرایط مناسب در راستای حفظ جاده‌های شهر، بررسی موضوع ساخت جاده مخصوص متصل به این بندر ضروری به نظر می رسد. این جاده ورودی به بندر می‌تواند از طریق جاده فدرال آستراخان – کوچوبی – کیزلیار – ماخاچ قلعه در کنار خط ساحلی دریای خزر و راه آهن بگذرد. همچنین اتمام ساخت مرکز سورتینگ ریلی بندری در کنار بندر دریایی ماخاچ قلعه یک مسئله مهم در سطح فدرال میباشد. علاوه بر این، با هدف استفاده موثر از ظرفیت های موجود این بندر، موضوع کاهش تعرفه‌های حمل و نقل ریلی در مسیر بندر تجاری دریایی ماخاچ قلعه مطرح گردید. به کمک افزایش گردش بار و کاهش زمان مورد نیاز جهت انجام عملیات لازم، شرکت ملی راه‌آهن روسیه هیچ گونه خسارت نخواهد دید، زیرا ماخاچ قلعه در مقایسه با سایر بنادر حوزه دریای خزر (اولیا و آستراخان) عمدتاً در فصل زمستان بدون یخ زدگی فعال میباشد. این اقدام، حجم حمل اقلام خشک به کشورهای ایران، هند و سایر کشورهای خلیج فارس از طریق بندر ماخاچ قلعه را فراهم خواهد نمود. نظر به توسعه تجارت جهانی دریایی، راهبرد توسعه بنادر دریایی روسیه در حوزه دریای خزر و مسیرهای ورودی ریلی و جاده ای متصل به بنادر مذکور ، سازوکارهای تولید محصولات صنعتی و کشاورزی فدراسیون روسیه و همچنین افزایش رقابت پذیری حمل و نقل باری و مسافربری از طریق بنادر روسیه مد نظر قرار گرفته است.
در بندر تجاری دریایی ماخاچ قلعه سردخانه‌ها با امکان حمل محصولات فاسد شدنی ایران و سایر کشورهای خلیج فارس تا 192 هزار تن در سال احداث گردیده است. افزایش فعالیت سرویس گمرکی فدرال در زمینه ایجاد « کریدور گمرکی سبز » ضروری به نظر می رسد. در همین رابطه، در فضای بندر تجاری دریایی ماخاچ قلعه گذرگاه جدید از طریق مرز دولتی فدراسیون روسیه فعالیت دارد. کل مساحت این گذرگاه مرزی حدود 6700 متر مربع میباشد.
پیشنهاد ایجاد منطقه ویژه اقتصادی بندری در بندر تجاری دریایی ماخاچ قلعه با هدف افزایش جذابیت سرمایه گذاری این منطقه، توسعه زیرساخت حمل و نقل و بازسازی این بندر، مطرح گردیده است. عنوان منطقه ویژه اقتصادی شرایط مناسب جهت توسعه کسب و کار، اجرای پروژه‌های سرمایه گذاری، ایجاد محصولات جدید صنعتی و فوق پیشرفته از طریق ارائه مزایای مالیاتی و گمرکی را فراهم می نماید. ایجاد منطقه ویژه اقتصادی بندری در بندر تجاری دریایی ماخاج قلعه، کالاها و سرمایه گذاری در توسعه زیرساخت بندری فوق پیشرفته، شرکت های ساخت و تعمیر کشتی، شرکت های صنعت پتروشیمی و تولید مصالح ساختمانی و کامپوزیتی را جذب خواهند نمود. این بندر آمادگی خود را برای گسترش انواع صادرات کالا از ایران در نتیجه توافقات همکاری حاصل شده بین کشورها را اعلام نموده است.
برنامه‌ها و اهداف بندر ماخاچ قلعه در همکاری با وزارت حمل و نقل فدراسیون روسیه بشرح ذیل اعلام شده است:
*انجام اقدامات در راستای اتمام ساخت مرکز سورتینگ ریلی بندری در کنار بندر دریایی ماخاچقلعه؛
*اعمال تعرفه ویژه برای حمل و نقل ریلی کالا تا بندر تجاری دریایی ماخاچ قلعه؛
*اعمال اقدامات در راستای بهره برداری از گذرگاه جدید از طریق مرز دولتی فدراسیون روسیه در بندر تجاری دریایی ماخاچ قلعه؛
*بررسی موضوع ساخت جاده جدید متصل شده به بندر تجاری دریایی ماخاچ قلعه از طریق جاده فدرال آستراخان – کوچوبی – کیزلیار – ماخاچقلعه و ضرورت ورود این موضوع به برنامه دولتی فدراسیون روسیه «توسعه شبکه حمل و نقل»؛
*آغاز فعالیت در زمینه ایجاد کریدور گمرکی سبز در بندر تجاری دریایی ماخاچ قلعه با هدف افزایش تجارت بدون مانع بین فدراسیون روسیه و جمهوری اسلامی ایران؛
*بررسی امکان ایجاد سرای تجاری روسیه و ایران در همکاری با وزارت صنعت و تجارت فدراسیون روسیه، وزارت توسعه اقتصادی فدراسیون روسیه، شرکت سهامی عام «بندر تجاری دریایی ماخاچ قلعه، شرکت سهامی «مرکز صادرات روسیه» و سازمان‌های بازرگانی ایران.
برنامه‌ها و اهداف بندر ماخاچ قلعه در همکاری با وزارت انرژی فدراسیون روسیه بشرح ذیل اعلام شده است:
* لغو مصوبه شماره 1212 مورخ 2016/11/16(مطابق با 1395/8/16) در بخش پارامترهای محتوای گوگرد در نفت قابل پذیرش در بندر دریایی تجاری
*بررسی موضوع افتتاح «بانک تشخیص کیفیت» در خط لوله نفت «ماخاچ قلعه – تیخورتسک-نووروسیسک» در همکاری با شرکت «روس نفت»؛
*بررسی موضوع افزایش بارگیری ظرفیت های بندر تجاری دریایی ماخاچ قلعه و خط لوله نفت «ماخاچ قلعه – تیخورتسک – نووروسیسک» در همکاری با شرکت های نفتی علاقمند.
همانگونه که عنوان گردید بندر تجاری دریایی ماخاچ قلعه تنها بندر بدون یخ روسیه در حوزه دریای خزر میباشد. این بندر زنجیره استراتژیک مهم سیستم حمل و نقل جنوب روسیه است که به کشورهای آسیای میانه، ایران، قفقاز جنوبی و سایر کشورهای جهان متصل می‌گردد. این بندر در زمینه جابجایی محموله‌های عمومی، مایع، ساختمانی و حمل و نقل کانتینری فعالیت دارد. ناوبری در بندر ماخاچ قلعه به صورت چهارفصل انجام می‌گیرد. بندر تجاری دریایی ماخاچ قلعه گذرگاه مرزی دارد. بندر فوق کشتی با طول 150 متر و آبخور کشتی تا 4/5متر را می‌پذیرد. بندر تجاری دریایی ماخاچ قلعه شامل اسکله بار خشک و مرکز جابجایی بار با ظرفیت 3 میلیون تن در سال، اسکله‌های مخصوص محموله عمومی، بار فله و کانتینری با ظرفیت 1/2 میلیون تن در سال، ترمینال ریلی و کشتی رو-رو با ظرفیت 1/3 میلیون تن و پایانه غلات با ظرفیت 0/5 میلون تن در سال میباشد. در 6 اسکله با طول بیش از 900 متر می‌توان همزمان شش کشتی مورد بارگیری و تخلیه قرار گیرد. اسکله‌های این بندر می‌توانند تانکرها با ظرفیت بارگیری 13 هزار تن و آبخور کشتی 6 متر را بپذیرند.. همچنین امکان حمل 10 میلیون تن بار در سال از طریق راه آهن اصلی متصل شده به این بندر فراهم گردیده است. بزرگترین پایانه نفتی در منطقه قفقاز شمالی به میزان 540 هزار متر مکعب که به خط لوله اصلی نفت باکو – نووراسییسک متصل گردیده است، در کنار این بندر قرار دارد. در حال حاضر، بندر تجاری دریایی ماخاچ قلعه در بین سرمایه گذاران و شرکت های حمل ونقل بار علاقمندان زیادی دارد و یکی از بازیگران کلیدی در میان بخش خصوصی حمل و نقل در حوزه دریای خزر میباشد. حمل نفت خزری و محموله‌های قزاقستان، ترکمنستان، ایران و سایر کشورهای حوزه خزر از طریق بندر ماخاچ قلعه از لحاظ اقتصادی با صرفه تر است و مدت زمان حمل بار از طریق کریدور «شمال-جنوب» را کاهش می دهند.
شرکت سهامی «بندر تجاری دریایی ماخاچ قلعه» در نیمه اول سال 2021 بیش از 2 میلیون و 150 هزار تن محموله بارگیری و تخلیه نموده اند که نسبت به دوره مشابه سال گذشته 18.9 درصد بیشتر است. با وجود کاهش حجم حمل بار، بندر فوق در جایگاه پیشرو در میان همه بنادر روسیه حوزه دریای خزر قرار دارد. بندر تجاری دریایی ماخاچ قلعه حدود 60 درصد از کل میزان گردش بار حوزه دریای خزر را به خود اختصاص داده است.