وضعیت کشت برنج در سنگال

دولت سنگال در مواجهه با افزایش جمعیت و شهرنشینی، اولویت را به افزایش تولید ملی در بخش کشاورزی به عنوان بخشی از اجرای برنامه GOANA ( تولید محصولات کشاورزی و غذایی در مقیاس عظیم ) اختصاص داده است. همچنین این کشور یک استراتژی توسعه ملی تولید برنج را تحت برنامه توسعه برنج آفریقایی (CARD)تدوین نموده و امیدوار است تا سال 2023 در تولید برنج به خودکفایی برسد.

سیستم تولید برنج در سنگال عمدتاً در مزارع کوچک و خانوادگی انجام می‌گیرد. کشت برنج بر اساس سیستم دیم - آبی حدود 53000 هکتار در طول سال زراعی 2008 ( فصل بارندگی) صورت گرفت که بطور کلی بین دره رودخانه سنگال (50000 هکتار) و حوضه Anambé (3000 هکتار) را در بر می‌گرفت. تولید برنج بر این اساس 70 درصد تولید ملی این محصول را تشکیل می دهد. برداشت آن نیز به طور متوسط بین 4 تا 6 تن در هکتار متغیر است. کشت دوم (مضاعف) اصولاً در دره رودخانه سنگال امکان پذیر است اما به دلیل خطر تنش سرمایی در فصل مرطوب و تنش گرمایی در فصل خشک تاخیر در کاشت صورت می‌گیرد. به دلیل مشکلات بوجود آمده ، زمان‌بندی  مدیریت محصول ( برداشت دیرهنگام محصول قبلی، دیر رسیدن بذر و سایر نهاده‌ها) به سختی انجام می‌شود. لذا عملیات برداشت و پسابرداشت همچنان از مشکلات و تنگناهای اصلی در سیستم دیم - آبی تولید برنج در سنگال است. تولید با این روش  با تعدادی محدودیت از جمله مشکلات مالکیت زمین، هزینه‌های بالای عدم دسترسی به موقع به نهاده‌های با کیفیت به ویژه بذر و کود شیمیایی مواجه است. آلودگی به علف های هرز و آسیب رساندن پرندگان به محصولات نیز از جمله مشکلات اصلی محسوب می‌گردد. برداشت دیر هنگام نیز اغلب منجر به از بین رفتن محصول نهایی برنج می‌شود. از سوی دیگر عملیات تولید، برداشت و فرآوری در سیستم دیم–آبی به صورت دستی و بیشتر توسط بانوان انجام می‌شود و کشاورزان عموماً به بذر گونه‌های اصلاح شده دسترسی ندارند.

از سوی دیگر کمیته فنی محصول برنج (سیریز) خواستار قیمت تشویقی برای برنج شلتوک گردیده و  انتظار دارد که دولت به آن یارانه اختصاص دهد.  تولیدکنندگان برنج با محدودیت های زیادی روبرو هستند:از جمله با تغییرات آب و هوایی که باعث کاهش تولید برنج شده است. به این موارد باید کمبود تجهیزات کشاورزی و همچنین بروز آفات و بیماری‌های گیاهی در فصل بارندگی را نیز اضافه نمود. به گفته رئیس کمیته مذکور، مشکل عمده همچنان عدم پرداخت یارانه برای قیمت هر کیلوگرم برنج شلتوک است. در زمانی که قیمت نهاده‌های کشاورزی افزایش می یابد، قیمت شلتوک نیز باید همزمان افزایش یابد تا تولیدکنندگان بتوانند به فعالیت خود ادامه دهند. البته باید یادآوری نمود در راستای حمایت و حفظ قدرت خرید خانوارها در مواجهه با افزایش مستمر قیمت‌های جهانی، دولت سنگال مالیات بر ارزش افزوده برنج را تعلیق و عوارض گمرکی را حذف کرده است. رئیس کمیته فنی محصول برنج (سیریز) معتقد است که باید برای اطمینان از منطقی بودن قیمت شلتوک اقدام شود. امروز قیمت هر کیلوگرم برنج شلتوک 130 فرانک سیفا باقی مانده است. این در حالی است که به مدت 2 سال است که توزیع کنندگان نتوانسته اند به یک قیمت توافقی با تولید کنندگان برنج  برسند . وی در ادامه خاطر نشان کرد : امروز برای برنج شلتوک به قیمت تشویقی نیاز داریم و دستیابی به خودکفایی غذایی در برنج نیازمنداین امر است و گرنه قادر به ادامه فعالیت نخواهیم بود.

همکاری ژاپن و سنگال در زمینه تولید برنج

اخیراً طرح مطالعات فاز دوم پروژه بهبود بهره وری تولید محصول برنج در دره رودخانه سنگال موسوم به پاپریز3 به اتمام رسیده و نتایج آن توسط کارشناسان رضایت بخش اعلام شده است. برای تامین مالی این پروژه  که آغاز آن در سه ماهه اول سال 2022 پیش بینی می‌شود، دولت ژاپن در نظر دارد آنرا بمبلغ 40 میلیارد فرانک سیفا CFA ( حدود 6 میلیون دلار ) تامین مالی نماید . در این خصوص آرایی تاتسو سفیر ژاپن در سنگال طی دیدار با وزیر کشاورزی و تجهیزات روستایی گفت: پروژه مذکور در مساحتی به وسعت 9000 هکتار در این منطقه اجرا خواهد شد. شایان ذکر است طرح پاپریز 2 که در می 2016 راه اندازی شد، با هدف بهبود تولید و کیفیت برنج در دره رودخانه سنگال انجام شد. موسی بالده وزیر کشاورزی و تجهیزات روستایی سنگال نیز طی سخنانی گفت: در این پروژه تیم‌های متشکل از کارشناسان ژاپنی و سنگالی در زمینه‌های مختلف آبیاری، کشت ، ماشین‌آلات و بازاریابی محصولات کشاورزی با یکدیگر همکاری می‌کنند. پروژه بهبود بهره وری برنج در طرح های آبیاری دره رودخانه سنگال (پاپریز۲) که توسط تیم همکاری ژاپنی تامین مالی گردید به لطف کشت مضاعف به افزایش بهره وری در آن کمک کرد. این چشم انداز با اجرایی شدن پاپریز۳ از سه ماهه اول ۲۰۲۲ امیدوار کننده به نظر می رسد.سفیر ژاپن خاطر نشان نمود بر اساس برنامه تاب آوری غذایی، اولویت با ترویج کشت برنج خواهد بود که نقش مهمی در امنیت غذایی در سنگال ایفا می‌کند. به گفته وی، ژاپن در نظر دارد به تلاش های خود برای کمک به ارتقای بخش کشاورزی به منظور افزایش درآمد تولیدکنندگان ادامه دهد.

طی رویداد دیگری موسی بالده وزیر کشاورزی و توسعه روستایی سنگال در مراسم اهدای 100 دستگاه خرمن کوب و 70 دستگاه برنج کوب توسط آژانس همکاریهای بین المللی ژاپن  JICA که با حضور سفیر ژاپن در سنگال برگزار شد طی سخنانی گفت: ما از این کمک بی نهایت تشکر می‌کنیم و این اقدام بسیار ارزشمند است . وی افزود : این امر به میزان قابل توجهی میزان  بهره وری تولیدات کشاورزی را افزایش می دهد.  ما طی سالهای اخیر به دلیل نبود تجهیزات خرمن‌کوبی و فرآوری محصولات کشاورزی و دامی متحمل خسارات گسترده ای شده ایم . وی در ادامه گفت: سال گذشته با همه‌گیری بیماری کرونا، دولت تلاشهای زیادی برای دریافت کمکهای جهانی برای توسعه بخش کشاورزی بمنظور تجهیز ماشین آلات کشاورزی از جمله خرید کمباین برای زیر کشت بردن دره رودخانه سنگال و حوضه آنامبه انجام داد. از سوی دیگر اجرای برنامه‌های توسعه ای این بخش به تقویت امنیت غذایی کشور کمک قابل توجهی خواهد کرد. تاتسو آرایی سفیر ژاپن در سنگال نیز طی سخنانی گفت: این اقدام الگویی از مشارکت موثر در روابط دو کشور محسوب می‌شود . وی افزود: این تجهیزات برای بهبود بهره وری کشاورزی در تمام مناطق کشور توزیع می‌شود و ژاپن می‌تواند از این طریق در توسعه بخش کشاورزی سنگال از جمله تولید برنج که غذای اصلی مردم محسوب می‌شود مشارکت موثری داشته باشد. وی در ادامه اظهار داشت: کشورش متعهد است  از سنگال که تلاش هایش برای دستیابی به خودکفایی غذایی به شدت تحت تأثیر بیماری کرونا  قرار گرفته است حمایت کند.

• میزان زمین‌های زیر کشت برنج در سنگال طی سال های 2019 و 2020 حدود 1729124 هکتار بوده که نسبت به 5 سال قبل از آن 11 درصد افزایش داشته است. طی این دو سال میزان برداشت محصول برنج 1155730 تن بوده که در مقایسه با مدت پنج سال قبل از آن به طور میانگین 26 درصد افزایش داشته است .
• دولت کره جنوبی نیز برای همراهی با سنگال در مسیر توسعه نوظهور توسط آژانس همکاری کره (KOICA)   پروژه‌هایی در زمینه توسعه روستایی، آموزش و بهداشت انجام داده است که از جمله می‌توان به ساخت، راه اندازی و توسعه مشاغل در سنت لوئیس و همچنین توسعه کشت برنج در مناطق شمالی سنگال اشاره نمود.
• سفیر هند در سنگال نیز در مراسمی‌که به مناسبت هفتاد و پنجمین سالروز استقلال آن کشور برگزار شد طی سخنانی سه محور «کشاورزی - تجاری»، «مدیریت پسماند» و «انرژی خورشیدی» را از اولویت های دولت هند برای همکاری با سنگال برشمرد. نامبرده در خصوص بخش کشاورزی اظهار داشت: دولت هند در حال حاضر در زمینه تولید سیب زمینی در سنگال فعال است و برنامه کشت برنج را نیز در دستور کار دارد. در زمینه پسماند زباله نیز با توجه به حجم زیاد تولید زباله در سنگال، تمایل داریم در این زمینه همکاری داشته باشیم. سفیر هند در خصوص محور سوم نیز افزود: هند تجربه قابل توجهی در بحث انرژی خورشیدی دارد که با توجه به ظرفیت سنگال، در صدد سرمایه گذاری در این زمینه می‌باشد.

به رغم تلاشهای صورت گرفته و همکاری چند کشور خارجی با سنگال، دستیابی این کشور به خودکفایی در تولید برنج هنوز امکان پذیر نشده است. علاوه بر مشکلات موجود در مکانیسم خودکفایی با توجه به کمبود تجهیزات کشاورزی، تولیدکنندگان برای بهره مندی از اعتبارات با مشکل مواجه هستند. علیرغم بهبود آشکار در زمینه دو بار کشت برنج در مزارع، نوسازی این بخش به کندی پیش می رود. البته وزیر زراعت و تجهیزات روستایی سنگال معتقد است برنامه‌های خودکفایی سنگال در عرصه کشت برنج طی پنج سال گذشته به طور قابل توجهی به خوبی اجرا شده است. سنگال سعی نموده تا در زمینه تولید برنج در سال ۲۰۱۷ به خودکفایی برسد. در این راستا تولید6.1 میلیون تن برنج شلتوک پیش بینی می‌شد که در نهایت به دلیل فقدان اعتبارات لازم و مشکلات مالی این امر محقق نشد. این فرایند  مدام به تعویق افتاده است تا اینکه مقامات سنگالی در نهایت تصمیم گرفته اند که تحقق این هدف را به سال ۲۰۲۳ و در چارچوب برنامه فاز دوم اولویت های سنگال نوظهور موکول کنند.