اقتصاد ارمنستان در سال 2021 و تحولات پیش رو
ارمنستان پس از بحران و کاهش رشد اقتصادی 7.6 درصدی در سال گذشته، در سال 2021 به دلیل قیمت بالای جهانی فلز مس، به ثبات رسید. هزینه‌هایی که مردم در سال گذشته به تعویق انداخته بودند نیز جزو یکی از عوامل ایجاد ثبات محسوب می‌شود. طبق ارزیابی تحلیلگران بین‌المللی، اقتصاد ارمنستان در سال 2021 به میزان 5.5 درصد رشد می‌کند اما دولت ارمنستان برای اقتصاد، رشد 7 درصدی پیش‌بینی کرده است.
شارل میشل رئیس کمیسیون اروپایی، در ماه جولای امسال اعلام کرد که اتحادیه اروپا قصد دارد برای اجرای برنامه‌های مختلف، به ارمنستان یک بسته سرمایه‌گذاری 2.6 میلیارد یورویی تخصیص دهد و اعتبار به محض آماده شدن برنامه اعطا می‌گردد.
سران کشورهای ارمنستان و آذربایجان در ملاقات بروکسل در تاریخ 26 نوامبر 2021 توافق کردند خط راه آهنی که در زمان شوروی ایروان، نخجوان، مغری و هورادیز را به هم متصل می‌کرد و به باکو و ماخاچ قلعه می‌رفت را احیا کنند. معاونان نخست‌وزیر ارمنستان روسیه و آذربایجان در چارچوب کارگروه، به بررسی چگونگی احداث مسیر و قوانین تردد ادامه می‌دهند. طبق اطلاعات اسپوتنیک، بازسازی خط ریل یراسخ-جلفا-اردوباد-مغری-هورادیز 226 میلیون دلار هزینه در بر دارد.
در زیر به برخی از مهم‌ترین تحولات و برنامه‌های پیش روی اقتصاد ارمنستان اشاره شده است.
مس خالص
قرار است کارخانه ذوب مس احداث شود و اقتصاد کشور را از نظر کیفی تغییر دهد. ارمنستان هم اکنون محصول نیمه فرآوری شده صادر می‌کند. کارخانه «الاوردی» در زمان شوروی مس خالص تولید می‌کرد. پس از فروپاشی شوری و با آغاز به کار مجدد کارخانه الاوردی تنها مس سیاه تولید می‌شد که قابل استقاده در زمینه صنایع نبود. این کارخانه در سال 2018 بر اساس فشار رئیس اداره محیط زیست، کار خود را متوقف کرد. ارمنستان طی سه سال اخیر تنها کنستانتره مس با درجه خلوص 25 تا 30 درصد صادر می‌کند. قیمت مس در بورس لندن 9560 دلار است و سهم کارخانه‌ای که در ارمنستان فعالیت کند از مبلغ فوق‌الذکر یک سوم و یا یک چهارم است و چنانچه در کشور مس خالص تولید شود کل این مبلغ نصیب کشور می‌شود. در اواخر سپتامبر 2021 در حاشیه همایش تجاری شرکت ارمنی-روسی گئوپروماینیگ، از احیای کارخانه‌های مس زمان شوروی در ارمنستان خبر داده شد. رومان تروسنکو، سهامدار اصلی شرکت گئوپروماینینگ، که بهره‌برداری از بزرگ‌ترین معدن طلای ارمنستان تحت عنوان سوتک و کارخانه مس و مولیبدن آگاراک را بر عهده دارد، ایده خود در این زمینه را مطرح کرد. چند روز بعد در تاریخ 30 سپتامبر شرکت (صنعتی) متعلق به تروسنکو از خرید 60 درصد از سهام معدن مس و مولیبدن زنگه‌زور به عنوان بزرگ‌ترین واحد صنعتی ارمنستان خبر داد. شرکت صنعتی یک چهارم سهام مذکور را به نشانه همکاری درازمدت، به دولت ارمنستان اعطا کرد. در هر صورت هم اکنون در سایت رسمی معدن زنگه‌زور اطلاعات انتقال سهام و مشخصات اعضای هیئت مدیره (شرکت صنعتی) وجود دارد. هنوز اطلاعاتی در مورد طرح و یا توجیه اقتصادی طرح وجود ندارد ولی الکسی لیخاچوف، مدیر روس‌اتم، طی دیداری که در ماه نوامبر از ارمنستان داشت اعلام کرد که با گئوپروماینیگ در زمینه یافتن منبع انرژی مورد نیاز کارخانه جدید در حال مذاکره‌اند. در کل باید گفت که شرکت‌های روسی قصد دارند که در آینده نزدیک در ارمنستان حدود یک میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کنند.
نیروگاه جدید
امسال شرکت رنکوی ایتالیایی و زیمنس آلمان در ایروان نیروگاه جدید تولید برق احداث کردند. این نیروگاه به زودی به مدار می‌پیوندد و با هدف صادرات برق به ایران احداث شده است. ارمنستان برای تولید برق از ایران گاز خریداری می‌کند و در قبال هر متر گاز، سه کیلووات برق به ایران می‌دهد و مازاد آن را (یک تا یک و نیم کیلووات) ذخیره می‌کند. نیروگاه حرارتی ایروان و واحد پنجم نیروگاه حرارتی هرازدان در چارچوب این برنامه کار می‌کنند. سال آینده قالب تهاتر تغییر نمی‌کند. خط جدید انتقال برق ایران هنوز احداث نشده است (در اواخر سال 2023 به اتمام می‌رسد) ولی ظرفیت دو خط موجود، امکان اتصال واحد جدید نیروگاهی به مدار را میسر می‌سازد.
تحریم کالاهای ترکیه
ارمنستان در سال 2021 واردات کالا از ترکیه را ممنوع کرد. ارمنستان هر سال 250 تا 270 میلیون دلار کالا از ترکیه وارد کرده است. در بین جامعه بارها این سؤال مطرح می‌شود که این تحریم تا چه اندازه اجرا می‌شود. این در حالی است که فروشگاه‌های زنجیره‌ای اجناس ترکیه در ارمنستان به فعالیت خود ادامه می‌دهند (تحریم نه تنها اجناس ترکی بلکه برندهای ترکیه را نیز شامل می‌شود). واردات پرتقال و محصولات گلخانه‌ای ترکیه نیز ادامه دارد و به گفته گلخانه‌داران ارمنی واردات خیار و گوجه ترکیه تحت عنوان محصول گرجی و یا مصری هنوز ادامه دارد.
ممنوعیت صادرات چرم و ضایعات آهن
در سال 2019 قانون ممنوعیت صادرات چرم خام از ارمنستان تصویب و در سال 2021 اجرا گردید. تا قبل از تصویب این قانون، چرم از ارمنستان به ترکیه صادر می‌شد که مرکز تولید چرم منطقه محسوب می‌شود. کارخانه‌های ارمنستان در پی این اقدام فرصت جدیدی برای فعالیت به دست آوردند. البته کارخانه‌های ارمنستان هنوز از ظرفیت کامل برای فرآوری چرم برخوردار نیستند و تمامی حجم چرم را نمی‌توان در ارمنستان فرآوری نمود. بنابراین هنوز هم بخشی از چرم با پشت سر گذاشتن مرحله اولیه فرآوری، صادر می‌گردد.
ممنوعیت صادرات ضایعات آهن سال دیگر نیز اجرا می‌شود. در کارخانه چارنتساوان بازیافت شاسی خودروهای فرسوده را آغاز کرده‌اند و کارخانه‌های میلگردسازی، کامیون‌های جدیدی را برای جمع‌آوری ضایعات از کل ارمنستان به ناوگان خود افزوده‌اند.
تورم
از اواخر سال گذشته در ارمنستان افزایش قیمت محسوسی وجود دارد. قیمت اجناس وارداتی به دلیل افت ارزش درام افزایش یافته و قیمت سبزیجات نیز به دلیل کم‌آبی موجود در فصول بهار و تابستان با افزایش همراه بوده است.
نرخ تورم طی 12 ماه گذشته 9.6 درصد است. طبق ارزیابی بانک مرکزی، 7 درصد از میزان این تورم را افزایش قیمت مواد غذایی به خود اختصاص می‌دهد. قیمت غلات، گوشت و شکر در بازار بین‌المللی به ترتیب 20، 15 و 40 درصد افزایش یافته است ولی افزایش قیمت در ارمنستان در زمینه محصولات مذکور 3.5 درصد بوده و بانک مرکزی ارمنستان توانسته است قیمت را کنترل کند.
اوراق قرضه و اعتبار مالی
ارمنستان در ماه ژانویه 2021 اوراق قرضه منتشر کرد. ارمنستان در سال 2019 این اوراق را با نرخ سود 4.2 درصدی توزیع می‌کرد. در ماه فوریه 2021 یعنی در دشوارترین زمان برای اقتصاد کشور ارمنستان، دولت توانست اوراق قرضه با نرخ 3.8 درصد توزیع کند. سرمایه‌گذاران خارجی همچنین به اوراق قرضه درامی ارمنستان علاقه نشان می‌دهند و سال گذشته حجم اوراق قرضه نزد سرمایه‌گذاران خارجی 3.5 میلیارد درام بود که اکنون با پانزده برابر افزایش به 49.5 میلیارد درام رسیده است.
لغو بازگشت مالیات بر درآمد از محل وام مسکن
دولت از سال 2022 به تدریج برنامه بازگشت مالیات بر درآمد را لغو می‌کند. این برنامه به خرید مسکن از طریق وام مربوط می‌شود. از اول جولای 2022 بازگشت مالیات بر درآمد در مرکز ایروان متوقف می‌گردد و از یکم ژانویه 2023 بازگشت مالیات بر درآمد در منطقه دوم ایروان لغو می‌گردد، از اول ژوئن 2023 بازگشت مالیات در منطقه سوم و از تاریخ یکم ژانویه 2025 در دیگر مناطق ایروان متوقف می‌گردد. این برنامه از سال 2014 اجرا می‌شود و بازخورد خوبی ندارد. برخی آن را امکان خوبی برای ساخت مسکن می‌دانند و برخی معتقدند که اولویت‌های دولتی نباید برای ثروتمندان هزینه شود.
موافقت‌نامه گاز
گاز یکی از موضوعات مهم برای ارمنستان است. دولت ارمنستان در پایان سال در زمینه قیمت گاز در درازمدت مذاکرات بسیاری با روسیه انجام داد. قیمت گاز برای 10 سال آینده بی‌تغییر و 165 دلار در برابر هر هزار مترمکعب تعیین شد. دولت ارمنستان در عوض متعهد شد که درآمد واحد پنجم نیروگاه حرارتی هرازدان را افزایش دهد. شرکت گازپروم در زمان تأسیس این واحد در سال 2013 ابراز امیدواری کرد که بتواند برق را به ایران صادر کند ولی تا زمانی که بین دو طرف خط انتقال برق احداث نشده، این واحد نمی‌تواند با تمام ظرفیت کار کند و به همین دلیل طرف ارمنی متعهد گردیده است تا تعرفه برق را افزایش دهد با این محاسبه که درآمد نیروگاه هرازدان به میزان 31.79 میلیون دلار افزایش یابد. قیمت ثابت و درازمدت به تجار ارمنی کمک می‌کند تا بتوانند هزینه‌های خود را برنامه‌ریزی کنند و در شرایط بهتری سرمایه جذب کنند. البته این بدان معنا نیست که قیمت برای مصرف‌کننده ارمنی افزایش نمی‌یابد (چنانچه هزینه‌های بهره‌برداری از شبکه افزایش یابد و یا ارزش درام در برابر دلار کاهش یابد، احتمال افزایش وجود دارد)
تأمین مالی زمینه علمی
پس از سال‌های طولانی تصمیم گرفته شد که تأمین مالی زمینه علمی افزایش یابد و این موضوع اهمیت کمتری نسبت به گاز ندارد. ارمنستان در فهرست اسکوپوس از نظر مقالات علمی اکنون چندین سال است که از کشورهای همسایه جا مانده است علم امروز، اقتصاد و دفاع فرداست. امسال در ارمنستان جنبش مدنی (گیتوژ «توان علمی») ایجاد شد که به افزایش تأمین مالی زمینه علمی اشتغال دارد. دستمزد پژوهشگران تا سال 2025 حدود سه برابر افزایش می‌یابد و از سال آینده تأمین مالی فعالیت‌های علمی 80 درصد افزایش می‌یابد و از 13.7 میلیارد به 25.1 میلیارد درام می‌رسد. خرید تجهیزات جدید 60 درصد افزایش می‌یابد و تأمین مالی پژوهش‌های موضوعی تا سه برابر افزایش می‌یابد.
بدهی دولت
امسال میزان بدهی خارجی ارمنستان افزایش یافت. طبق نتایج سال 2021، بدهی ارمنستان به 4 تریلیون و 275 میلیارد درام (طبق نرخ ارز فعلی 8.9 میلیارد دلار) رسید که 63.5 درصد تولید ناخالص داخلی است. دولت در نظر دارد در سال 2022 نسبت بدهی خارجی به تولید ناخالص را به 60.2 درصد کاهش دهد. دولت ارمنستان بدهی دولتی را قابل کنترل می‌داند در حالی که کارشناسان معتقدند که ارمنستان در مرز خطر قرار دارد.
https://armeniasputnik.am/20211228/gnatsh-petakan-partq-gitutjan-finansavvorman-atsh-2021-i-tntesakan-hajastani-tarber-kvoghmery-36977424.html